Ημέρα εθνικής μνήμης: Αλέξανδρος Καΐρης εκ Μεσαριάς...

Του Διαμαντή Μπασαντή

Αλέξανδρος Καΐρης 1913-1943

 «Να μιλήσω για ήρωες  να μιλήσω για ήρωες:..  Οι ήρωες προχωρούν στα σκοτεινά». Με αυτούς τους στίχους  ο Σεφέρης επιχείρησε να μιλήσει σε ένα εκ των κορυφαίων ποιημάτων του για τους ήρωες του πολέμου λίγο πριν την επιστροφή της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης στην Ελλάδα.

Να μιλήσουμε σήμερα εμείς εδώ για ήρωες; Σε μια καθαρά αντιηρωική εποχή. Σε μια εποχή που οι άνθρωποι μετράνε τις αξίες σε χρήμα και θέσεις και όχι σε ηθική και ήθος. Να μιλήσουμε για ήρωες σε μια εποχή που η χώρα ζει μια μεγάλη οικονομική κρίση για την οποία μιλά συνεχώς, ενώ δεν μιλά καθόλου για την μεγάλη ηθική και αξιακή κρίση που πέρασε και συνεχίζει να περνά; Πώς να μιλήσουμε εδώ για την γενιά της Εθνικής Αντίστασης; Για ανθρώπους που υπακούοντας σε άγραφους ηθικούς νόμους, χωρίς να τους ζητηθεί, έδωσαν και την ζωή τους για αξίες όπως η ελευθερία, η δικαιοσύνη, η φιλοπατρία;

 Ο Αλέξανδρος Καΐρης ήταν γόνος μιας ευκατάστατης αστικής οικογένειας. Ο πατέρας του γιατρός. Ανήκε στη γνωστή οικογένεια της Μεσαριάς που είχε το προσωνύμιο οι Καΐρηδες του "Παρόδου". Σε αυτούς ανήκε και ο πύργος της Μεσαριάς που σήμερα είναι πλέον υπό κατάρρευση. Η μητέρα του υπήρξε διακεκριμένη φεμινίστρια στην εποχή της και προσωπική φίλη της Καλλιρόης Παρέν. Επίσης, είχε σπουδαίο φιλανθρωπικό έργο. Ο μεγαλύτερος αδελφός του Νίκος γυναικολόγος. Ο ίδιος ο Αλέξανδρος σπούδασε νομικά και υπήρξε πολύγλωσσος. Ανάμεσα στις γλώσσες που ήξερε πολύ καλά η γερμανική.

Ο μισογκρεμισμένος πύργος των Καΐρηδων στη Μεσαριά (οι Παρόδιοι Καΐρηδες όπως λεγονταν) από τους οποίους καταγόταν ο Αλέξανδρος Καΐρης.

Κάπως έτσι βρέθηκε στην Κατοχή να εργάζεται ως ανώτερος υπάλληλος στην κεντρική γερμανική διοίκηση Νοτίου Ελλάδος. Θέση εμπιστευτική. Μόνος του πλησίασε ανθρώπους της αντίστασης και άρχισε να διαρρέει πολύτιμες πληροφορίες. Με τις πληροφορίες αυτές οι σύμμαχοι κατάφεραν και βούλιαξαν δεκάδες πλοία που μετέφεραν εφόδια σε νηοπομπές για το μέτωπο της Αφρικής.

Ρίσκαρε τη ζωή του μέχρι την τελευταία στιγμή. Συνελήφθηκε.  Άντεξε τα βασανιστήρια και την φυλακή. Δεν είπε τίποτα. Έδωσε την μάχη του σε δύο δίκες. Με την νομική παιδεία του δημιούργησε αμφιβολίες ακόμα και στους Γερμανούς. Όμως η τρίτη δίκη του είχε συνοπτικό χαρακτήρα. Μέσα σε ελάχιστα λεπτά καταδικάστηκε σε θάνατο. Εκτελέστηκε στις 2 Νοεμβρίου 1943. Ήταν 30 ετών.

Στους 6½ μήνες της φυλακής ωρίμασε απότομα και δραματικά. Αυτός ο ορθολογιστής έγραψε, πρώτη φορά στη ζωή του, πολλά ποιήματα, τρία μελετήματα και σειρά από σπουδαία προσωπικά γράμματα. Όλα αυτά εκδόθηκαν αργότερα από τους δικούς του με επιμέλεια του Μανόλη Κάσδαγλη και με πρόλογο της Λίνας Κάσδαγλη υπό τον τίτλο: «Χειρόγραφα της Φυλακής». Αντίτυπα του βιβλίου αυτού υπάρχουν στην Καΐρειο Βιβλιοθήκη Άνδρου.

Το 2014 οι συμπατριώτες του από την Μεσαριά με πρωτοβουλία του συλλόγου τους τίμησαν με εκδήλωση τον Αλέξανδρο Καΐρη  Η αφίσα είναι από την εκδήλωση αυτή.

Ο Αλέξανδρος Καΐρης δεν γεννήθηκε ήρωας. Έγινε ήρωας μέσα από μικρές καθημερινές πράξεις υπερβαίνοντας κάθε μέρα τον εαυτό του. Διαμόρφωσε έναν προσωπικό κώδικα τιμής μόνος του ακολουθώντας κάποιες αξίες. Και έδειξε πως οι ήρωες γίνονται μέσα από τις επιλογές που κάνουν κάθε μέρα.

Οι μεγάλες στιγμές δεν ξεχωρίζουν από κάποιο φωτοστέφανο. Δεν ξεχωρίζουν από μεγάλα λόγια και λουστραρισμένες καταστάσεις.  Αντιθέτως, γεννιούνται και πεθαίνουν μέσα στην απλή καθημερινότητα. Ο άνθρωπος παλεύει κάθε στιγμή για την επόμενη στιγμή, για την επόμενη μέρα. Όλα προκύπτουν μέσα στην καθημερινότητα τους καθενός μας. Όλα συντίθενται από τις καθημερινές πράξεις που στο τέλος μας χαρακτηρίζουν. Όπως γράφει ο μεγάλος ισπανός ποιητής Αντόνιο Ματσάδο: Ταξιδιώτη δεν υπάρχει δρόμος. Ο δρόμος χαράζεται καθώς περπατάμε. Και ο Αλέξανδρος Καΐρης βαδίζοντας προς το τέλος του χάραξε τον δικό του δρόμο. Όπως κι εμείς χαράζουμε βαδίζοντας κάθε μέρα τον δικό μας δρόμο.

Οι μεγάλες στιγμές του Αλέξανδρου Καΐρη δεν ήταν αστραφτερές, δεν είχαν δόξες και τιμές. Ήταν γεμάτες πόνο που τον κάλυψε μόνος του κάτω από ένα πέπλο περίσκεψης. Ήταν μια πορεία συμπυκνωμένης αυτογνωσίας, αλλά κι ένας βαθύς στοχασμός στην ανθρώπινη μοίρα.

Αυτό μπορούμε να το διακρίνουμε και στο τελευταίο γράμμα του (λίγες στιγμές πριν τον πάρουν για  εκτέλεση) είναι ένα μεγαλειώδες μάθημα απλότητας όπως απλή είναι μέσα στο μεγαλείο της η ίδια η ζωή. Αλλά και ένα δίδαγμα ελπίδας για την συνέχεια της ζωής:

«Όσο υπάρχει καιρός σας γράφω ακόμα για να βρίσκομαι περισσότερη ώρα μαζί σας. Ευχαριστώ για τις φροντίδες και τους κόπους που λάβατε για μένα όσο καιρό ήμουν εδώ στην φυλακή. Με κόπο συλλογιζόμουν πως κάθε εβδομάδα είχατε τον μπελά του πακέτου.

Μεταξύ των αντικειμένων που αφήνω εδώ είναι ένα κουτί με σπόρους από δαμάσκηνα Καλιφόρνιας. Τους φύλαξα να φυτέψετε δαμασκηνιές στην Εκάλη. Να τις λέτε οι δαμασκηνιές του Αλέξανδρου».

Μια ευχή: Ας φυτέψουμε κι εμείς, οι συμπατριώτες του, μερικούς από τους σπόρους της ζωής, που άφησε αυτός φεύγοντας: τόσο νέος, τόσο ωραίος, τόσο μόνος…