Άγιε Νικόλα παρακαλώ σε τα πέλαγα όλα λουλούδια στρώσε…
Του Διαμαντή Μπασαντή
Το λιμάνι του Γαύριου. Πάνω του ο Άγιος Νικόλαος. Κάτι σαν παλιά κάρτα ή σαν θεατρικό σκηνικό...
Το 1966 ο αξέχαστος Μάνος Χατζιδάκις σε στίχους μεγάλου Νίκου Γκάτσου κυκλοφόρησε την Μυθολογία. Ένα δίσκο μοναδικής μουσικής ευαισθησίας και σπουδαίας ποιητικής στιχουργικής. Ήταν ουσιαστικά ένα κομμάτι της μυθολογίας της Ελλάδας εκείνης της σκληρά τρυφερής εποχής. Μια Ελλάδα «πτωχή πλην όμως τίμια». Μια Ελλάδα που τα νέα παιδιά της άνοιγαν τις φτερούγες τους σ’ ένα νέο κόσμο που «έψαχνε» Ροβινσώνες σε μια μυθική τότε Μύκονο, που άκουγε νυχτερινές ειδήσεις στο ραδιόφωνο, που «έβλεπε» τον Χριστό σαν παιδί, που αφουγκραζόταν γύρω της «αερικά», που μιλούσε για τον «Ιρλανδό» και τον «Ιουδαίο» και θρηνούσε ακόμα τα χαμένα παλληκάρια ενός άδικου εμφύλιου.
Ανάμεσα σ’ εκείνα τα μισοξεχασμένα σήμερα τραγούδια μιας ανεπανάληπτης εποχής το «Με την Ελλάδα καραβοκύρη» απ’ όπου και ο παραπάνω στίχος του τίτλου. Τον θυμήθηκα φτάνοντας στο Γαύριο Παρασκευή βράδυ βλέποντας τα νυχτερινά φώτα του λιμανιού και τον Άγιο Νικόλαο προστάτη της μικρής πόλης να δεσπόζει πάνω του. Θυμήθηκα τον ακούραστο ναυτικό πατέρα μου. Πάντα τον ξεχώριζα από τους πατεράδες των άλλων παιδιών στο σχολείο. Όλοι οι άλλοι πατεράδες "έκαναν" κάποια επαγγέλματα. Ο δικός μου όμως ήταν ναυτικός. Από ένα νησί που ήταν ναυτικό. Έτσι τον ένοιωθα εγώ, έτσι ήταν αυτός...
Αυτό το «κάνω» και το «είμαι» ξεχώριζε τον πατέρα μου από όλους τους άλλους. Ξεχώριζε την Ελλάδα, στην οποία επέστρεψα. Ξεχώριζε την Άνδρο, που αέναα επιστρέφω, ταξιδευτής κι επιστροφεύς κι εγώ όπως ο μεγάλος Ανδρέας Εμπειρίκος.
Ο Άγιος Νικόλας στην ελληνική παράδοση είναι ο προστάτης Άγιος των ναυτικών. Είναι ο Άγιος των θαλασσών. Είναι για όλους τους θαλασσινούς η πατρική φιγούρα πάνω από την πλώρη ενός πλοίου που αέναα ταξιδεύει.
Πως θα μπορούσε, λοιπόν, η γιορτή των θαλασσινών στο νησί της ναυτοσύνης να μην γιορτάζεται παντού. Το Γαύριο έχει πολιούχο τον Άγιο Νικόλαο. Το Κόρθι τον δικό του. Και η ναυτική Χώρα, δίπλα στον Ναυτικό Όμιλο, τον δικό της. Τρεις εκκλησιές πλάι στη θάλασσα. Και πολλές ακόμα πιο απόμακρα. Κι ένα μοναστήρι επιπλέον. Εκατοντάδες χρόνια ναυτικής ιστορίας άφησαν το δικό τους αποτύπωμα και κληρονόμησαν στο νησί μας τη δική του μυθολογία.
Το "Άνδρος" σχεδόν άδειασε στο Γαύριο...
Να γιατί το βράδυ της Παρασκευής το «Άνδρος» σχεδόν άδειασε στην Άνδρο. Οι ανδριώτες επέστρεφαν να γιορτάσουν στο νησί τους τον Άγιο των πατεράδων τους. Επέστρεφαν να τιμήσουν την δική τους παράδοση. Το μικρό Γαύριο, στολισμένο, πλημμύρισε κόσμο που έβγαινε κατά κύματα από το καράβι.
Και το βράδυ του Σαββάτου, στο Κορθι στο πιο ζεστό ίσως εστιατόριο του νησιού, κάθησα ώρες παρέα με τον Νίκο, μιλώντας για διαδρομές στα πέλαγα της ζωής. Μια δρασκελιά ο κόσμος μας. Από την Άνδρο στον Πειραιά. Και από τον Πειραιά στο Κόρθι. Μια δρασκελιά η ζωή μας. Από την Αμβέρσα στη Νέα Ορλεάνη. Και από το Λονδίνο στη Νέα Υόρκη. Τόσα λιμάνια. Κι εμείς ακουμπισμένοι σε μιαν άκρη της Άνδρου να κοιτάμε έξω από το τζάμι την σκοτεινή θάλασσα, ενώ οι καμπάνες του Αγίου Νικολάου του Όρμου χτυπούσαν ασταμάτητα καλώντας τον κόσμο στην εκκλησιά.
Γαλήνια η νυχτερινή θάλασσα στο λιμάνι. Λες κι ο Άγιος Νικόλας έστρωσε λουλούδια για τη γιορτή του...
Κάποια στιγμή αγναντεύοντας την σκοτεινή θάλασσα θυμήθηκα και πάλι τους στίχους του Νίκου Γκάτσου και τον Μάνο Χατζιδάκι. Σαν να τον έβλεπα τον Μάνο στο αξέχαστο περιοδικό του: το Τέταρτο. Πάνε πολλά χρόνια. Ήταν ο δεύτερος άνθρωπος μετά τον ταπεινό ναυτικό πατέρα μου που ήταν. Δεν έκανε ότι "ήταν": απλός, φιλικός, παιδικός, απροσποίητος. Μα πάνω απ' όλα μουσικός, ποιητής, δημιουργός, Έλληνας. Ο Μάνος και ο Γκάτσος ανήκαν (και πάντα ανήκουν) σε μια άλλη Ελλάδα, που ήταν αυτό που ήταν. Δεν «έκανε» ότι ήταν.
Χρονιάρα μέρα σήμερα και ας ξοδέψουμε λίγο αίμα από τη σκέψη μας γι’ αυτούς που δεν έκαναν κάτι που δεν ήταν. Για τους δημιουργούς της ζωής. Για τους δημιουργούς αυτού του νησιού. Με τις τόσες εκκλησιές αφιερωμένες στον Άγιο Νικόλαο. Αλλά και τις τόσες μνήμες θάλασσας. Ας ξοδέψουμε δύο λεπτά μνήμης για όλους ήταν και είναι «αέναοι ταξιδιώτες, αιώνιοι μετανάστες» στα πέλαγα της θάλασσας και της ζωής ψιθυρίζοντας σαν ευχή, τους υπέροχους στίχους του Νίκου Γκάτσου (που θα γιόρταζε σήμερα): «Άγιε Νικόλα παρακαλώ σε τα πέλαγα όλα λουλούδια στρώσε»…
