Τρία πράγματα που δεν γνωρίζετε – Η «μαύρη νύχτα» της ακτοπλοΐας
Του Δημήτρη Σταυρόπουλου
Σαν σήμερα, ξημερώματα της 8ης Δεκεμβρίου 1966, σε μια αποφράδα για την ελληνική ναυτιλία νύχτα, 23 ν. μ. βορειοδυτικά της Μήλου, στην Φαλκονερα, βυθίστηκε το οχηματαγωγό «Ηράκλειο».
Υπάρχουν τρία πράγματα που δεν γνωρίζετε για την Ακτοπλοΐα. Πράξεις και αποφάσεις που έβαλαν τάξη στα ταξίδια με τα επιβατηγά πλοία και - είναι σίγουρο - ότι έσωσαν κόσμο και απέτρεψαν ναυτικές τραγωδίες.
1ον Πότε άρχισε να ισχύει το «απαγορευτικό» λόγω ισχυρών ανέμων και δεν επιτρέπεται από το Λιμεναρχείο ο απόπλους των πλοίων;
2ον Από πότε οι κάθε είδους κρατούμενοι ακόμα και για βαρεία εγκλήματα, κατά την διάρκεια του ταξιδιού είναι ελεύθεροι χωρίς χειροπέδες;
3ον Γιατί καθιερώθηκε το «σκοπούν» πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού (που βλέπουμε αγκυροβολημένο έξω από το Μπατσί συνήθως);
Όλα ξεκίνησαν την Τετάρτη 7 Δεκεμβρίου 1966 και ώρα 7:30 μ.μ. Tο οχηματαγωγό Ηράκλειον απέπλευσε από το λιμάνι της Σούδας με μισή ώρα καθυστέρηση, μεταφέροντας 206 επιβάτες, 70 μέλη του πληρώματος και 17 φορτηγά στον Πειραιά. Πλοίαρχος του πλοίου ήταν ο Εμμανουήλ Βερνίκος. Η κακοκαιρία που υπήρχε στο Κρητικό πέλαγος ανάγκασε το Λιμεναρχείο να απαγορεύσει τον απόπλου των μικρών σκαφών, αλλά τα αναμενόμενα, στο ανοιχτό πέλαγος, 5 ή 6 μποφόρ, δεν θεωρήθηκαν επικίνδυνα για το 40.000 τόνων πλοίο. Το ίδιο βράδυ, πολλοί αθηναϊκοί κινηματογράφοι πρόβαλαν ένα διαφημιστικό φιλμ για τα σκάφη της "Εταιρίας Τυπάλδου", τα οποία παρουσιάζονταν ως "τα πολυτελέστερα, τα ανετότερα και, φυσικά, τα ασφαλέστερα", με πρώτο και καλύτερο το καύχημα της εταιρίας, "το ασυναγώνιστων φέρι-μποτΗράκλειον, ταχύτητος 19 μιλίων".
Μετά τα μεσάνυχτα, το Ηράκλειον έπλεε στο Μυρτώο Πέλαγος μέσα σε υψηλό κυματισμό με συνεχείς διατοιχισμούς (πλευρικές ταλαντώσεις, "μποτζαρίσματα") καθώς η ένταση των ανέμων αυξήθηκε σε 8 μποφόρ. Οι επιβάτες άρχισαν να ξυπνάνε στις καμπίνες τους και τα παιδιά να κλαίνε. Τα αυτοκίνητα μετακινήθηκαν και στο γκαράζ άρχισαν να μπαίνουν νερά.
Στις δύο μετά τα μεσάνυχτα, καθώς το πλοίο έπλεε 6 μίλια βορειοανατολικά της Φαλκονέρας, ένα μεγάλο φορτηγό-ψυγείο 5 τόνων με φορτίο πορτοκάλια, που φορτώθηκε κάθετα προς το διάμηκες επίπεδο συμμετρίας του πλοίου, απασφαλίστηκε από τους διαρκείς κλυδωνισμούς και χτύπησε με φόρα στην μπουκαπόρτα. Κάποιος ναύτης έτρεξε να ειδοποιήσει τον οδηγό να πάει να το ασφαλίσει. Δεν πρόλαβε. Κατά μαρτυρίες, ο καταπέλτης άνοιξε σταδιακά από τις παλινδρομικές προσκρούσεις του φορτηγού-ψυγείου, γεγονός που επιβεβαιώνει τις υποθέσεις ότι δεν είχε ασφαλισθεί σταθερά με τους 6 πείρους που διέθετε. Από τον πλευρικό καταπέλτη που υποχώρησε κι άνοιξε, το φορτηγό-ψυγείο έπεσε στη θάλασσα η οποία και κατέκλυσε στη συνέχεια όλο το χώρο των οχημάτων. Οι άνεμοι στη θαλάσσια περιοχή την ώρα του ναυαγίου υπολογίστηκαν σε 10, τουλάχιστον, μποφόρ.
Μετά την πτώση του φορτηγού ψυγείου στη θάλασσα, το πλοίο ήλθε πάλι στη θέση του και επέπλεε στην επιφάνεια της θάλασσας με μόνο τις ηλεκτρογεννήτριες ασφαλείας σε ενέργεια και κατόπιν, λόγω της μεγάλης πλέον ελεύθερης επιφάνειας υδάτων που είχαν κατακλύσει το γκαράζ, το πλοίο άρχισε να παίρνει πολύ μεγάλες κλίσεις .Λίγο αργότερα βυθίστηκε. Επώνυμες πηγές ανεβάζουν τον αριθμό των θυμάτων σε 247 ή 273 ή 277 (ίσως και πλέον).
Στην Αθήνα η κυβέρνηση Στεφανόπουλου παρέμεινε στη θέση της. Ο αρμόδιος υπουργός Ναυτιλίας Ισίδωρος Μαυριδογλου, δεν παραιτήθηκε. Ούτε ο αρχηγός Ναυτικού που δεν είχε έτοιμο πλοίο να πλεύσει για βοήθεια, Ένα αρματαγωγό που ήταν στη Σύρο, χρειαζόταν 4-5 ώρες να ανάψει τις μηχανές του
Στο υπουργείο Δικαιοσύνης χαμός. Στο «Ηράκλειο» επέβαιναν περισσότεροι από 15 κρατούμενοι των φυλάκων Αλικαρνασσού που έρχονταν για δίκες στην Αθήνα οι οποίοι βρήκαν τραγικό θάνατο δεμένοι μεταξύ τους, επειδή οι συνοδοί χωροφύλακες δεν τους ξεκλείδωσαν τις χειροπέδες φοβούμενοι… μην αποδράσουν. Η απόλυτη τραγωδία...
Μετά την γενική κατακραυγή, η Βουλή ψήφισε δυο ιστορικά νομοσχέδια. Καθιέρωσε την κλίμακα των μποφόρ και αφαίρεσε από τον καπετάνιο του κάθε πλοίου να αποφασίζει ο ίδιος για το μπορεί να ταξιδέψει με δική του ευθύνη, και ταυτόχρονα έκανε σαφές ότι σε κάθε μετακίνηση οι κρατούμενοι θα είναι ελεύθεροι να διαχειριστούν την τύχη τους αν περιίστατο ανάγκη. Τέλος το υπουργό Άμυνας επέβαλε την «άμεση ετοιμότητα» δυο πλοίων (αντιτορπιλικού, οχηματαγωγού) σε καιρό ειρήνης για συνδρομή βοήθειας.
