Εν Άνδρω

Του ΔΙΑΜΑΝΤΗ ΜΠΑΣΑΝΤΗ

Η Φιλαρμονική της Άνδρου ξεκινά το 1909 όταν η αστική κοινωνία της Άνδρου ανερχόταν ταχύτατα και η ναυτιλία στήριζε οικονομικά το νησί. Ιδρυτές οι μεγάλες ναυτικές οικογένειες των Εμπειρίκων, Καρυστιανάκιδων, Γουλανδρήδων, Καΐρηδων, Δερτούζων κλπ. Αλλά και τα μεγάλα πνευματικά ονόματα του νησιού όπως οι Πασχάληδες. Συνεργάτης σε όλα ο Λ. Καραουλάνης, ο πρώτος τυπογράφος της Άνδρου.

Μεταπολεμικά στήριγμά της Φιλαρμονικής υπήρξε ο Δήμος Άνδρου και ο σπουδαίος δήμαρχος Άνδρου Μιχάλης Πολέμης (1956-1960). Η Φιλαρμονική έσβησε το 2005 εγκαταλειμένη. Και ξεκίνησε πάλι το 2008 από τον Μιχάλη Στρατή υπό την σκέπη του Μουσικού Συλλόγου Άνδρου έχοντας συμμετάσχει μέχρι σήμερα στις καλύτερες στιγμές της Άνδρου ...

Το 1909 ιδρύεται στην Άνδρο από μια ομάδα ευκατάστατων αστών που έχουν σχέση με τη ναυτιλία η Φιλαρμονική Άνδρου. Μια από τις πρώτες Φιλαρμονικές στην ανερχόμενη αστική Ελλάδα. Στους ιδρυτές επιφανή μέλη των ναυτικών οικογενειών των Εμπειρίκων, των Καρυστιανάκιδων, των Δερτούζων, των Γουλανδρήδων, των Καΐρηδων κλπ.

Μέγας χορηγός ο Γεώργιος Κ. Εμπειρίκος. Το πρώτο δημοτικό συμβούλιο απαρτίζουν οι  Γεώργιος Λ. Καρυστινάκης, Νικόλαος Κ.’Εμπειρικος, Λεωνίδας Ν. Κονδύλης, Νικόλαος Α. Καΐρης και Νικόλαος I. Δαπόντες. Ένας ακόμα σημαντικός αστικός θεσμός στα πλαίσια της ανερχόμενης αστικής Άνδρου, που συγκροτείται γύρω από τη ναυτιλία της Χώρας. 

Η αστική εποχή της Άνδρου έχει ξεκινήσει στα τέλη του 19ου αιώνα. Είναι η εποχή που η Άνδρος περνά από τα ιστιοφόρα στα ατμόπλοια με πρωτοπόρους τους Εμπειρίκους. Σε αυτή την εποχή δημιουργούνται μια σειρά αστικοί θεσμοί και εισάγονται στο νησί και αρκετοί αστικοί νεωτερισμοί. Το Καταστατικό της Φιλαρμονικής Άνδρου, που έφτασε στα χέρια μας από τον ιδρυτή της πιο πρόσφατης Φιλαρμονικής Άνδρου Μιχάλη Στρατή το 2008 περιγράφει με τον τρόπο του ανάγλυφα την εποχή.

Τι μας λένε οι παραπάνω δημοσιευθείσες σελίδες του πρώτου καταστατικού της Άνδρου; Πως μια ομάδα επιφανών και ευκατάστατων Ανδριωτών αναλαμβάνουν την πρωτοβουλία και ιδρύουν Φιλαρμονική με σκοπό την μουσική παρουσία και την μουσική παιδεία μέσω της οργάνωσης "μουσικού Θιάσου"! Αν δούμε τι γίνεται γύρω στα άλλα νησιά ή ακόμα και στην Αθήνα τότε διαπιστώνουμε πως η Άνδρος βρίσκεται στην πρωτοπορία της εποχής της.

Ξεφυλλίζοντας το Καταστατικό βλέπουμε πως ο τυπογράφος Λουρέτζος Καραουλάνης, αναλαμβάνει το 1909 να τυπώσει στο τυπογραφείο στην Χώρα το πρώτο καταστατικό με τα ιδρυτικά μέλη. Από αυτό μπορούμε να αντλήσουμε ενδιαφέρουσες πληροφορίες για την συγκρότηση της αστικής κοινωνίας της Άνδρου πριν 110 χρόνια. 

Ενδιαφέρον έχει να σταθούμε και στην οικονομική αυτοδυναμία της πρώτης Φιλαρμονικής της Άνδρου. ΣΤΗΡΙΖΕΤΑΙ ΕΞ ΟΛΟΚΛΗΡΟΥ ΣΕ ΙΔΙΩΤΙΚΟΥΣ ΠΟΡΟΥΣ. Η αστική κοινωνία και η μουσική παιδεία οργανώνεται γύρω από την ιδιωτική πρωτοβουλία. Η μόνη κρατική συνεισφορά είναι ο χώρος που συνέρχονται οι παράγοντες του τόπου και είναι το Δημαρχείο της Άνδρου.

Από τα παραπάνω είναι εμφανές πως υπάρχουν χρήματα από τη ναυτιλία. Όμως συνάμα υπάρχει πρωτοβουλία, ιδέες, πατριωτισμός και οργάνωση. Όλα αυτά μαζί συμπαρασύρουν ολόκληρη την κοινωνία σε άνοδο. Η παράθεση των ονομάτων λίγο πιο κάτω όλων αυτών που συγκρότησαν την πρώτη φιλαρμονική και οργάνωσαν την πρώτη μουσική παιδεία στο νησί αποτελεί φόρο τιμής σε εκείνους που ταξίδεψαν, εμπορεύτηκαν και ονειρεύτηκαν κάτι περισσότερο για την πατρίδα τους. Για το νησί τους. Και το έφτιαξαν. 

Με την δημιουργία της πρώτης φιλαρμονικής στο νησί εξαπλώθηκαν άλλες εικόνες και άλλα ακούσματα στο νησί. Και σταδιακά άπλωσαν και πέρα από τους αρχικούς δημιουργούς τους. Κάθε κύτταρο πολιτισμού προσθέτει κάτι στην κοινωνία. Και η πρώτη φιλαρμονική και η μουσική παιδεία που άπλωσε άφησε σπόρους όπως θα δούμε στη συνέχεια.

Η Φιλαρμονική μεταπολεμικά

Η μεταπολεμική Φιλαρμονική της Άνδρου (φωτ. Αντώνης Διαβατίδης).

Η πρώτη Φιλαρμονική της Άνδρου άκμασε τα χρόνια της μεγάλης αστικής ανάπτυξης της Άνδρου που διάρκεσε μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1930. Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος άλλαξε και τον ρου της Άνδρου. Μετά τον πόλεμο όπως αναφέρουν παλαιότεροι συστηματική προσπάθεια αναβάθμισης της έγινε κατά την τετραετία της δημιουργικής τετραετίας του δημάρχου Μιχάλη Πολέμη (1956-1960). 

Άλλη μια φωτογραφία από την Φιλαρμονική της Άνδρου στα τέλη της δεκαετίας του 1950 (φωτ. Αντώνης Διαβατίδης).

Όπως θυμούνται οι παλαιότεροι η Φιλαρμονική την εποχή του δημάρχου Μιχάλη Πολέμη είχε μεγάλη δραστηριότητα και συνέχισε σε αυτό τον ρυθμό και αργότερα δημιουργώντας μια συνέχεια στην μουσική παιδεία του νησιού και αφήνοντας βαθιές μνήμες για πολλά και δημιουργικά χρόνια. 

Η Φιλαρμονική της Άνδρου το 1958 κατά την συμμετοχή της στη Ναυτική Εβδομάδα (φωτ. Αντώνης Διαβατίδης).

Η δημοτική Φιλαρμονική διανύει μια μεγάλη χρονικά περίοδο και φτάνει μέχρι το 2005. Τότε παραμελημένη εντελώς από τον Δήμο Άνδρου διαλύεται από τον τότε δήμαρχο Μ. Βάμβουκα! Ο τότε πρόεδρος του Μουσικού Συλλόγου Άνδρου Μιχάλης Στρατής παίρνει την πρωτοβουλία το 2008 και ξεκινά την σημερινή Φιλαρμονική με ιδιωτική στήριξη. Έκτοτε η Φιλαρμονική έχει σημαντική δραστηριότητα.

Η σημερινή Φιλαρμονική σε εθνική εορτή το 2016 (φωτ. Εν Άνδρω).

Η Φιλαρμονική της Άνδρου έχει πλέον σήμερα αξιόλογη παρουσία τόσο στα μεγάλα γεγονότα και τις εθνικές και θρησκευτικές επετείους όσο και στα καλλιτεχνικά δρώμενα του νησιού μας. Συνεισφέρει με τον τρόπο της στην εξάπλωση της μουσικής παιδείας, στην καθημερινή αισθητική καλλιέργεια, στην συγκινησιακή φόρτιση όλων των μεγάλων γεγονότων της Άνδρου. Παρακάτω παραθέτουμε δύο φωτογραφίες από σημαντικές μουσικές παραστάσεις στις οποίες συμμετείχε (το 2015 & το 2017) με σημαντικούς καλλιτέχνες που έδωσαν παραστάσεις στο νέο ανοιχτό θέατρο Άνδρου.

 Η σημερινή Φιλαρμονική σε μεγάλη παράσταση αφιερωμένη στο Νίνο Ρότα του 1ου Φεστιβάλ Άνδρου - Καλοκαίρι 2015 (φωτ. Εν Άνδρω).

Η σημερινή Φιλαρμονική σε μουσική παράσταση με τον Διονύση Σαββόπουλο το 2017 (φωτ. Εν Άνδρω).

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Για την ιστορία της Φιλαρμονικής το Εν Άνδρω και ο διαχειριστής του θα επανέλθουν και πάλι. Η παραπάνω σύντομη επισκόπηση των σταθμών της Φιλαρμονικής Άνδρου εντάσσεται στα πλαίσια των ιστορικών διαδρομών του Εν Άνδρω στην ιστορία της αστικής Άνδρου. Όπως είναι γνωστό στους τακτικούς αναγνώστες μας το Εν Άνδρω και ο διαχειριστής του έχουν ήδη επεξεργαστεί και δημοσιεύσει μέχρι σήμερα σύντομες ανασκοπήσεις για αστικούς κοινωνικούς θεσμούς στους οποίους η Άνδρος βρέθηκε στην πρωτοπορία. Θυμίζουμε την ιστορία της "Λέσχης Ανδρίων" (2018), την ιστορία του Ανδριακού Ο.Φ. (2012) και την ιστορία του Ναυτικού Ομίλου Άνδρου (2013). Στοιχεία για την ιστορία και την αστική κοινωνία της Άνδρου έχουμε αναφέρει πολλά στα βιβλία μας: "Η Άνδρος μέσα στον Χρόνο" (2012 & 2015). "Η Μονή Παναχράντου στο διάβα των αιώνων" (2014), "Εν Άνδρω - το νησί της ναυτοσύνης" (2014), "Η Άνδρος του Πολιτισμού" (2016).