Οι προδιαγραφές βασική προϋπόθεση του ΧΥΤΥ Άνδρου

Της Αλεξάνδρας Σκαμάγκα

Αρχιτέκτονος Μηχανικού ΕΜΠ

Πρ/νης Δ/νσης ΤΥ Ραφήνας Πικερμίου

 Το νεολιθικό λιμάνι του Στρόφιλα μπαζωμένο από 100.000 τόνους σκουπιδιών που παρέσυρε το 2011 η βροχή στην θάλασσα!!!

Εδώ και αρκετά χρόνια το θέμα της διαχείρισης των απορριμμάτων στη Άνδρο, έχει δημιουργήσει αρκετές περιβαλλοντικές κρίσεις. Αυτές επηρεάζουν σημαντικά  όχι μόνο την ποιότητα ζωής των κατοίκων αλλά και την οικονομία του νησιού, καθώς, σε ένα βαθμό, συνθέτουν την προς τα έξω εικόνα του. Άσε που οι κρίσεις από τα προβλήματα διαχείρισης των απορριμμάτων, ξεπηδούν κατά κανόνα σε περιόδους τουριστικής αιχμής, που το χαλί δεν φτάνει για τις κρύψει από κάτω.

Όχι πως δεν υπάρχουν αντίστοιχα προβλήματα και σε άλλες περιοχές της χώρας αφού, παρ ότι διαθέτει πλέον επιστήμονες και γραφεία για έργα διαχείριση των απορριμμάτων, προσπαθεί ακόμα να βρει το βηματισμό της , ακροβατώντας ανάμεσα σε σχεδιαστικά ελλείμματα και πρακτικές μικροπολιτικού παρεμβατισμού. Όμως υπάρχουν μεγαλύτεροι περιορισμοί στο νησί, που οφείλει να βρει λύση στο πρόβλημα αυτό μέσα στα καθορισμένα όριά του.

Το ..μπαλάκι του σχεδιασμού και των έργων διαχείρισης των απορριμμάτων έχει έρθει στους δήμους,  που σε γενικές γραμμές και εκτός από  κάποιες εξαιρέσεις, είναι απροετοίμαστοι, χωρίς εμπειρία στο σχεδιασμό και εκτέλεση μεγάλων έργων και με ανύπαρκτη έως υποτυπώδη στελέχωση από πλευράς Υπηρεσιών. Οι εξειδικευμένες κρατικές Υπηρεσίες που διαχειρίζονταν τέτοια θέματα παλαιότερα, (προ Καλλικράτη), έχουν απορρυθμιστεί, στα πλαίσια των συνεχών αλλαγών των τελευταίων ετών. Έτσι οι Δήμοι βρίσκονται μπροστά στον κυκεώνα διαδικασιών - αδειοδοτήσεων που απαιτούνται για έργα περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος, χωρίς υποστήριξη.

Επιπλέον δεν έχουν ούτε πληροφόρηση για τις σχετικές διατάξεις, τις  οποίες υποχρεούνται να αναζητούν στο διαδίκτυο, εφ’ όσον καταργήθηκε η έντυπη ενημέρωση των Δήμων από τα Υπουργεία.  Έτσι δεν αποτελούν έκπληξη πρακτικές αδράνειας από δημοτικές αρχές, που επιβαρύνουν τις ούτως ή άλλως χρονοβόρες διαδικασίες  για το  σχεδιασμό και τα έργα που απαιτούνται για τη διαχείριση των απορριμμάτων.

 Τα σκουπίδια σε όλο το ρέμα και την πλαγιά μέχρι την θάλασσα. Ο μικρός κόλπος του νεολιθικού Στρόφιλα εξαφανίστηκε το 2011 κάτω από χιλιάδες τόνους σκουπιδιών...

Δεν αποτελεί επίσης έκπληξη η ..στροφή σε αναζήτηση «μαγικών λύσεων», με πατέντες της πυρκαγιάς, που υπόσχονται να..εξαφανίζουν το πρόβλημα των απορριμμάτων «εν μια νυκτί»! Ωστόσο στην Άνδρο παρά την αμηχανία,  τις παλινωδίες και το .. Σούκο, η Δημοτική Αρχή κατάφερε και ενέταξε το Δήμο Άνδρου (μετά το 2012) σε σχετικά χρηματοδοτικά προγράμματα (μελετών και έργων Αποκατάστασης ΧΑΔΑ, δημιουργίας ΧΥΤΥ κλπ) και ήδη έχει αρχίσει να υλοποιεί τις σχετικές μελέτες. Αυτό ήταν ένα μεγάλο αρχικό βήμα! Όμως χωρίς την έγκριση της χωροθέτησης ΧΥΤΥ μέσα στον προγραμματισμένο χρόνο όλα θα είναι και πάλι στον αέρα και στο σημείο μηδέν.

 Όπως και να ‘χει, ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης στερεών αποβλήτων είναι μια οχλούσα εγκατάσταση, ακόμα και αν έχει σε σχετικά μικρό μέγεθος όπως στην Άνδρο. Είναι λοιπόν λογικό να μην τη βλέπει με καλό μάτι η τοπική κοινωνία που θα βρεθεί κοντά της.  Γι αυτό και το στάδιο των κριτηρίων χωροθέτησης καθώς και η σχετική μελέτη είναι στρατηγικής σημασίας.

Όμως, ο τρόπος που τίθενται τα κριτήρια δεν είναι αυθαίρετος, αλλά βασίζεται σε επιστημονικά μελετημένα αναλυτικά συστήματα και μοντέλα που εφαρμόζονται διεθνώς. Έχουν αναπτυχθεί γι αυτό και σχετικά Συστήματα Υποστήριξης Λήψης Αποφάσεων, με μαθηματικά μοντέλα πολυκριτηριακής  ανάλυσης πάνω σε λογισμικά Συστημάτων Γεωγραφικών Πληροφοριών (GIS).

Έτσι, η μελέτη χωροθέτησης μιας εγκατάστασης υγειονομικής ταφής απορριμμάτων βασίζονται  σε διεθνώς καθιερωμένες προδιαγραφές, ώστε να διασφαλίζεται τόσο η απόδοση της εγκατάστασης όσο και η ελαχιστοποίηση της όχλησης στο περιβάλλον από αυτήν. Αυστηρή είναι και η σχετική ευρωπαϊκή νομοθεσία, με την οποία έχει εναρμονιστεί πρόσφατα και η χώρα μας. Λόγω αυτών των αυστηρών προδιαγραφών που εφαρμόζονται βλέπουμε ΧΥΤΥ δίπλα σε μεγάλες πόλεις χωρίς να επιβαρύνουν ιδιαίτερα το περιβάλλον.

Τα μεγάλα προβλήματα αυτών των εγκαταστάσεων στη χώρα μας σχετίζονται όχι με τις προβλεπόμενες αυστηρές προδιαγραφές, αλλά με το γεγονός ότι κανείς δεν εμπιστεύεται πως θα τηρηθούν. Με άλλα λόγια όλοι φοβούνται το ..σκόντο σε προβλέψεις υγιεινής και ασφαλείας για το περιβάλλον και για τους ανθρώπους ή την παράληψή τους.

Αυτά συμβαίνουν όταν σε μελέτες και σε έργα παρεμβαίνουν μη τεχνικοί παράγοντες, με αποτέλεσμα να αστοχούν στη λειτουργία τους. Αυτή η ανεπαρκής και πρόχειρη έως ολέθρια διαχείριση μεγάλων περιβαλλοντικών έργων,  έχει  συχνά επαναληφθεί στη χώρα μας, με αποτέλεσμα να πλήξει την εμπιστοσύνη  του κόσμου απέναντι σε αυτές τις εγκαταστάσεις. Έχοντας κατά νου τα παραδείγματα χωματερών που λειτουργούν ανεξέλεγκτα χωρίς προδιαγραφές, κανείς δεν περιμένει πως μπορεί να υπάρξει μια σύγχρονη ελεγχόμενη εγκατάσταση μικρής κλίμακας που δεν θα είναι καταστροφική για τις γειτονικές περιοχές.

Η ολοκλήρωση της εγκατάστασης ενός σύγχρονων προδιαγραφών Χώρου Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων μετά από ανακύκλωση είναι πραγματικά ένα σημαντικό έργο για τις δυνατότητες του Δήμου Άνδρου. Και χρειάζεται πολύ δουλειά, οργάνωση και ενίσχυση του υπάρχοντος στελεχικού δυναμικού για να υλοποιηθεί και να λειτουργήσει σωστά. Όμως είναι πολύ χειρότερο το να μην υλοποιηθεί τίποτα. Οι συνέπειες είναι ήδη γνωστές από τις κρίσεις (φωτιές από σκουπίδια, διοξίνες στον αέρα κλπ) και καταστροφές (σκουπίδια στους δρόμους και στη θάλασσα κλπ) που ήδη έχουν γίνει και έχουν πλήξει την εικόνα και την οικονομία του νησιού.

Οποιοδήποτε φιλόδοξο σχέδιο ανάπτυξης μπορεί να ακυρωθεί από μια κρίση σκουπιδιών. Η επικοινωνία, η τεχνολογία, η τέχνη, δεν μπορούν να καλύψουν ελλείμματα σε βασικές υποδομές. Η διαχείριση των σκουπιδιών είναι μια πολύ σημαντική καθημερινή λειτουργία των δήμων. Δυστυχώς όμως αντιμετωπίζεται συνήθως με προχειρότητα ή με έναν απαρχαιωμένο τρόπο.

Η  αποτυχία στα καθημερινά λειτουργικά θέματα του Δήμου μπορεί να συμπαρασύρει οποιονδήποτε άλλο φιλόδοξο στόχο. Αντιθέτως, η επιτυχής διαχείριση των βασικών υποδομών που είναι το νερό, η αποχέτευση και οι δρόμοι,  σηματοδοτεί την ανάπτυξη ενός τόπου.

Τα θέματα αυτά θα πρέπει λοιπόν να αντιμετωπιστούν με τη μεγαλύτερη δυνατή σοβαρότητα, συνέπεια και διαφάνεια. Για τον λόγο αυτόν πρέπει να τηρηθούν οι προβλεπόμενες από την επιστήμη και το νόμο διαδικασίες ώστε να υπάρξει η απαραίτητη συνεργασία και εμπιστοσύνη τόσο από τις πολιτικές δυνάμεις όσο και από την κοινωνία του νησιού.  

Οι «παντογνώστες» και οι πολιτικάντηδες μόνο κακό μπορούν να κάνουν στη διαχείριση τέτοιων εξειδικευμένων προγραμμάτων και έργων.  Και βέβαια δεν αποτελεί λύση το να συρθεί το νησί σε ακριβές και δυσλειτουργικές επιλογές μεταφοράς απορριμμάτων εκτός νησιο, με αμφίβολη έως ανέφικτη εξασφάλιση συνεχούς χρηματοδότησης. Λύσεις που δεν είναι λειτουργικά και οικονομικά βιώσιμες σε δύσκολες συνθήκες μετά από λίγο καιρό αχρηστεύονται. Και τότε πια δεν υπάρχει εναλλακτική λύση.