Εν Άνδρω

Της ΔΑΝΑΗΣ Α. ΜΠΑΣΑΝΤΗ

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΤΗΣ ΑΝΔΡΟΥ ΣΤΗ ΝΑΥΤΙΛΙΑ: Η καθιέρωση των γυναικών επαγγελματικά στον σκληρό και ανδροκρατούμενο χώρο της ναυτιλίας είναι γεγονός. Μια σειρά μεγάλες ναυτιλιακές επιχειρήσεις της Άνδρου έχουν αναδείξεισε ηγετικά πόστα γυναίκες που διαπρέπουν και διαχειρίζονται τομείς που μέχρι πριν μερικές δεκαετίες φάνταζαν αποκλειστικά ανδρική υπόθεση.

Μια μικρή έρευνα του Εν Άνδρω έδειξε πως 10 σημαντικά στελέχη ναυτιλιακών επιχειρήσεων της Άνδρου είναι γυναίκες. Αναλυτικά: (α) Σοφία Μιχάλη Κοκκίνη, (β) Αλίκη Ελευθερίου Πολέμη, (γ) Άννα Σπύρου. Πολέμη, (δ) Λασκαρίνα Ιωάννη Καρασταμάτη, (ε) Ελίνα Αδαμαντίου Πολέμη, (στ) Καλλιόπη Αλκιβιάδη Τάττου, (ζ) Ειρήνη Ε. λογοθέτη, (η) Κατερίνα Κωττάκη, (θ) Αλεξάνδρα Βογιατζίδη, (ι) Δάφνη Σωρούλα, (ια) Χρυσάνθη Γεωργίου Στεφάνου.

ΤΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟ ΚΙΝΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

 

Από το 1977 με πρωτοβουλία του ΟΗΕ η 8^η Μαρτίου γιορτάζεται, σε όλες τις χώρες του κόσμου, ως ημέρα μνήμης για τους αγώνες διεκδίκησης των γυναικείων δικαιωμάτων. Η παγκόσμια ημέρα της γυναίκας είναι αφιερωμένη στο «δεύτερο φύλλο», όπως είναι ο τίτλος ενός βιβλίου της Σιμόν Ντε Μποβουάρ, και στις συνεχείς του προσπάθειες για ισότητα με το ανδρικό. 

Το κίνημα για τα δικαιώματα των γυναικών άρχισε να αναπτύσσετε κατά τη διάρκεια του 19^ου αιώνα. Στις αρχές του 20^ου στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, τα γυναικεία κινήματα ζητούσαν ίσα δικαιώματα, καλύτερες συνθήκες εργασίας καθώς και το δικαίωμα ψήφου. Η πρώτη χώρα στην ιστορία που έδωσε το δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες σε εθνικό επίπεδο ήταν η Νέα Ζηλανδία, το 1893. Στην Ευρώπη η πρώτη χώρα που έδωσε ψήφο στις γυναίκες ήταν η Φιλανδία, μόλις το 1906. Στις ΗΠΑ ψήφος στις γυναίκες δόθηκε το 1920, με τη 19^η τροποποίηση του συντάγματος. Ενώ στη χώρα μας το δικαίωμα ψήφου δόθηκε το 1952.

Στην Ελλάδα οι πρώτες γυναικείες φωνές που διεκδικούν βελτίωση της θέσης των γυναικών στον τομέα της εκπαίδευσης ξεκινούν από τις αρχές του 19^ου αιώνα. Το πρώτο ελληνικό γυναικείο περιοδικό, η Εφημερίς των Κυριών, της Καλλιρρόης Παρρέν, από το 1887 διατυπώνει μια μετριοπαθή εκδοχή της γυναικείας χειραφέτησης και ασχολείται με νομοθετικές μεταρρυθμίσεις σχετικές με την εκπαίδευση, την εργασία και τη θέση των γυναικών στην οικογένεια.

Η Καλλιρρόη Παρρέν, ίσως η πρώτη Ελληνίδα φεμινίστρια, ήταν δημοσιογράφος με πλούσιο συγγραφικό έργο, η οποία ηγήθηκε του ελληνικού γυναικείου κινήματος του τέλους του 19^ου και των αρχών του 20^ου αιώνα. Το σημαντικότερο σημείο του έργου της υπήρξε η ίδρυση του Λυκείου των Ελληνίδων, το1911. Μέσα από τη δράση της κατάφερε να διαμορφώσει ένα διακριτό δημόσιο λόγο για τις γυναίκες με αιτήματα την εκπαίδευση και την εργασία τους. Εκείνα τα χρόνια οι γυναίκες συσπειρώνονται σε συλλογικότητες όπως η Ένωση Ελληνίδων και το Λύκειο των Ελληνίδων. Δέκα χρόνια αργότερα, το 1921 το Λύκειο των Ελληνίδων διοργάνωσε στην Αθήνα το Α΄ Εθνικό Γυναικείο Συνέδριο και την Α΄ Οικοκυρική και Βιοτεχνική Έκθεση. Τον ίδιο χρόνο η Παρρέν συγκέντρωσε υπογραφές Ελληνίδων με το αίτημα της ψήφου, πείθοντας ακόμα και τον πρωθυπουργό Δ. Γούναρη να τοποθετηθεί θετικά.Ο αγώνας του φεμινιστικού κινήματος εκείνη την εποχή επικεντρώνεται στη κατάκτηση των πολιτικών δικαιωμάτων.

Στη κατοχή ο ρόλος των γυναικών είναι καταλυτικός στις αντιστασιακές οργανώσεις. Μετά την απελευθέρωση η προστασία της μητέρας και του παιδιού αναγορεύονται σε βασικά αιτήματα του γυναικείου κινήματος. Οι γυναίκες ψηφίζουν για πρώτη φορά το 1944 στις εκλογές που οργανώνονται από την Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ) για την ανάδειξη των μελών του Εθνικού Συμβουλίου. Οι γυναικείες οργανώσεις επαναλειτουργούν μέχρι τις αρχές του εμφυλίου πολέμου, όπου κηρύχτηκαν παράνομες οι αριστερές. Τελικά πλήρη πολιτικά δικαιώματα παραχωρούνται στις Ελληνίδες το 1952.

Το 1953 εκλέγεται στη Βουλή η πρώτη γυναίκα βουλευτής, η Ελένη Σκούρα με τον Ελληνικό Συναγερμό. Το 1956 οι γυναίκες συμμετέχουν για πρώτη φορά σε όλη την επικράτεια στις βουλευτικές εκλογές. Σε αυτές τις εκλογές η Λίνα Τσαλδάρη εκλέγεται με τη Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση (ΕΡΕ) του Κωνσταντίνου Καραμανλή και αναλαμβάνει υπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας ενώ η Βάσω Θανασέκου εκλέγεται με την Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά (ΕΔΑ).

Τη δεκαετία του ’60 οι γυναίκες οργανώνονται σε επαγγελματικές και συνδικαλιστικές συσσωματώσεις. Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας οι γυναίκες συμμετέχουν ενεργά στις αντιστασιακές οργανώσεις και σημαντική αποδεικνύεται η παρουσία τους στο φοιτητικό και αντιδικτατορικό κίνημα.

Μετά την μεταπολίτευση, το 1974, εμφανίζονται δυναμικά πολλά νέα γυναικεία κινήματα με έντονη πολιτικοποιημένη φόρτιση που αλλάζουν το τοπίο των γυναικείων διεκδικήσεων κυρίως στα αστικά κέντρα της χώρας. Οι φεμινίστριες της εποχής προσπαθούν να καταδείξουν τον πολιτικό χαρακτήρα των ιεραρχιών ανάμεσα στα δύο φύλλα τόσο στην ιδιωτική όσο και στη δημόσια ζωή. Το σύνθημα «το προσωπικό είναι πολιτικό» συνοψίζει τη σημασία που αποδίδεται στην κατάδειξη του κοινωνικού όσο και πολιτικού χαρακτήρα των σχέσεων των δύο φύλλων.

Το μεταπολιτευτικό φεμινιστικό κίνημα διήρκησε μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1980. Στο διάστημα αυτό, κυκλοφορούν πολλά φεμινιστικά βιβλία, γράφονται σχετικά άρθρα στις εφημερίδες και το «γυναικείο ζήτημα» απασχολεί ανελλιπώς τις συνεδριάσεις των κομμάτων και των κομματικών νεολαιών. Ζητήματα ισότητας τίθενται, από τις καθημερινές συζητήσεις των πολιτών μέχρι τα έδρανα τις βουλής.

Με το Σύνταγμα του 1975 αναγνωρίζεται για πρώτη φορά η πλήρης ισότητα των δύο φύλλων. Στη συνέχεια δρομολογούνται μια σειρά νομοθετικές αλλαγές στο οικογενειακό και στο εργατικό Δίκαιο. Οι πιο σπουδαίες νομικές μεταρρυθμίσεις, για τη χειραφέτηση των γυναικών στην Ελλάδα γίνονται μετά τις εκλογές του 1981, με το νόμο 1329/1983, που ψηφίζει η εκλεγμένη με ευρεία κοινοβουλευτική πλειοψηφία, κυβέρνηση του Ανδρέα Παπανδρέου.

Ο νόμος αυτός διαμόρφωσε μια νέα εποχή για τις Ελληνίδες, με την κατάργηση δύο υποτιμητικών, όσο και αναχρονιστικών θεσμών, της προίκας και της θεσμοποιημένης διαφοροποίησης των δικαιωμάτων των παιδιών εκτός γάμου από εκείνα που γεννήθηκαν εντός γάμου. Επίσης επέβαλε τη διατήρηση του πατρικού ονόματος των γυναικών μετά το γάμο, εισήγαγε το πολιτικό γάμο, θέσπισε την ισότητα των συζύγων ως προς τη γονική τους ιδιότητα και αναγνώρισε το συναινετικό διαζύγιο.

Με το νόμο αυτό το οικογενειακό δίκαιο απελευθερώθηκε από την ως τότε έντονα συντηρητική ιδεολογία της νομικής ανισότητας ανάμεσα στα δύο φύλλα κι έφθασε, αν δεν ξεπέρασε, τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Η χειραφέτηση των γυναικών μιας κοινωνίας αντανακλά την εξέλιξη και τη πρόοδο της. Οι καταπιεσμένες και περιθωριοποιημένες γυναίκες μέσα σε μια κοινωνία λειτουργούν ως τροχοπέδη. Αν δηλαδή γυναίκες που μπορούν να προσφέρουν στο κοινωνικό σύνολο αποκλείονται από αυτό λόγω της γυναικείας τους φύσης, τότε η κοινωνία δεν επωφελείται με την αξιοποίηση ενός ανθρώπινου δυναμικού που παραμένει ανενεργό. Όταν όλα τα μυαλά, γυναικεία και ανδρικά, χωρίς προκαταλήψεις έχουν ίσες ευκαιρίες και δικαιώματα τότε προάγεται ταχύτερα η γνώση και ο πολιτισμός.

Το αίτημα της ισοτιμίας και του σεβασμού ανάμεσα στα δύο φύλλα στην κοινωνική ζωή, στην εκπαίδευση, στην εργασία και στην οικογένεια είναι πάντα επίκαιρο. Μπορεί συχνά να παραβλέπεται το πολιτικό νόημα της 8^ης Μαρτίου και να περιορίζεται σε μια αφορμή για να πάρουν δώρα οι γυναίκες όπως γίνεται στη γιορτή της μητέρας ή του Αγίου Βαλεντίνου. Όμως στο μεγαλύτερο μέρος του σύγχρονου κόσμου εξακολουθούν να υπάρχουν διακρίσεις σε βάρος των γυναικών. Η πολιτική όσο και η κοινωνική διάσταση που συνεχίζει να έχει αυτή η ημέρα σχετίζεται με τις διεκδικήσεις των κινημάτων που συνεχίζουν να μάχονται κάθε μορφή ρατσισμού και σεξισμού σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης.  

Φωτογραφίες: Δανάη Μπασαντή

Πηγές:

Έκθεση «Ο φεμινισμός στα χρόνια της μεταπολίτευσης, 1974-1990: ιδέες, συλλογικότητες, διεκδικήσεις» του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων.

Αναρτήθηκε από Dafne Bas στις 2:42 π.μ.

Αποστολή με μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου BlogThis!Μοιραστείτε το στο TwitterΜοιραστείτε το στο FacebookΚοινοποίηση στο Pinterest

Ετικέτες Το γυναικείο κίνημα στην Ελλάδα