Εν Άνδρω

(α) Γράφει ο καπετάν Βαγγέλης Καλογήρου

Το πλοίο Antiparos, που ναυάγησε αύτανδρο στον 38ο παράλληλο του Βορείου Ειρηνικού στις 3-4 Ιανουαρίου 1981

Το παρακάτω κείμενο είναι μια εξομολόγηση και μια αναφορά μνήμης για τον αδελφό μου Κώστα Καλογήρου, που χάθηκε στο ναυάγιο του Αντίπαρος στον Βόρειο Ειρηνικό. Τη γράφω γιατί ξέρω πως ο Κώστας δεν ήθελε να πάει με το Αντίπαρος, αλλά να έρθει γραμματικός μαζί μου με το Andros Mentor, που ταξίδευα εκείνη την εποχή ως πλοίαρχος. Όμως εγώ, όπως και οι εταιρείες, απέφευγαν τότε να είναι δύο αδέλφια πλήρωμα στο ίδιο πλοίο, γιατί αν συνέβαινε κάτι θα ξεκληριζόταν η οικογένεια.

Έτσι πήγε στο Αντίπαρος, όπου καπετάνιος ήταν ο Σταμάτης Φακής, νονός μου, ένας έμπειρος πλοίαρχος. Με τον Κώστα μιλήσαμε στο ραδιοτηλέφωνο λίγες ημέρες πριν το ναυάγιο. Είχε φύγει με το Αντίπαρος από το Λος Άντζελες πριν δύο ημέρες. Και πήγαιναν για την Γιοκοχάμα της Ιαπωνίας. Ήταν φορτωμένοι παλιοσίδερα. Εγώ θα ανέβαινα από Ιαπωνία για Βανκούβερ στον Καναδά.

Πάνω στην συζήτηση τον ρώτησα: «τι πορεία πηγαίνετε;» Μου είπε: «272». Το γράφω γιατί μου έχει μείνει στην μνήμη μου αυτό από τότε.

Ο καπετάν Βαγγέλης Καλογήρου στη βαρδιόλα πλοίου.

Δεν ήταν η ενδεδειγμένη πορεία για Δεκέμβριο στον Βόρειο Ειρηνικό με τέτοιο φορτίο. Γνώριζα ότι το βαπόρι ήταν αρκετά προχωρημένης ηλικίας και το φορτίο δύσκολο. Του το είπα…

Το Αντίπαρος συνέχισε με την ίδια πορεία και έφθασε στον 38ον παράλληλο. Εκεί βρήκε την μεγάλη θύελλα με τα γνωστά αποτελέσματα. Εκεί κοντά, αρκετά νοτιότερα, έπλεα κι εγώ. Ανέβαινα για Καναδά και είχαμε τον καιρό δευτερόπρυμα. Αν είχε προλάβει δώσει σήμα κινδύνου το Αντίπαρος θα ήμουν από τους πρώτους που θα έσπευδα. Δεν έδωσε όμως ποτέ SOS.

Κάπου εκεί χάθηκε ο Κώστας. Κι έμειναν σε μένα μέχρι σήμερα μερικά αναπάντητα ερωτηματικά για το πως και γιατί της πορείας του πλοίου. Αλλά και αρκετές τύψεις γιατί δεν δέχθηκα να τον πάρω μαζί μου στο πλοίο, ενώ με παρακάλαγε…

Για την ιστορία του ναυαγίου του Αντίπαρος παραθέτω αυτά που έγραψε ο φίλος του καπετάν  Μιχάλης Καρπαθάκης στο βιβλίο του «Δόκιμος Καταστρώματος»…

 

(β) Γράφει ο καπετάν Μιχάλης Καρπαθάκης

Ο καπετάν Κώστας Καλογήρου σε φωτογραφία λίγο πριν χαθεί. Η φωτογραφία με την αφιέρωση δημοσιεύεται στο βιβλίο "Δόκιμος Καταστρώματος"...

«Όταν ο Κώστας ανέβαινε τη σκάλα του «ΑΝΤΙΠΑΡΟΣ» η φόρτωση με παλιοσίδερα είχε σχεδόν τελειώσει, και είχε αρχίσει το σπατσαμέντο. Τον υποδέχτηκε ο καπετάν Γιαννούλης Φακής γεμάτος χαρά, γιατί γνώριζε ότι ο καπετάν Σπίθας (αυτό ήταν το παρατσούκλι του) ήταν ικανότατος αξιωματικός. Μετά από σύντομη ενημέρωση, αμέσως ο Κώστας καταπιάστηκε με το σπατσαμέντο, μια που η φόρτωση είχε ολοκληρωθεί.

Μετά από λίγες ώρες ξεκίνησαν με το καλό, διέσχισαν με μπονάτσα μικρό κομμάτι του Ατλαντικού, μέχρι που έφθασαν στη Διώρυγα του Παναμά. Εφοδιασμός σε τρόφιμα και καύσιμά διέλευση της Διώρυγας για να βρεθούν τη επομένη στον Ειρηνικό Ωκεανό.

Έκπληκτος ο Κώστας άκουσε τον πλοίαρχο να δίνει πορεία βόρεια - βορειοδυτική για ορθοδρομικό πλου, που σημαίνει τόξο μεγίστου κύκλου, κάτι που δεν συνίσταται τον χειμώνα, ιδιαίτερα τον Δεκέμβριο μήνα, αφού πρέπει να ανέβεις σε πολύ υψηλά γεωγραφικά πλάτη.

Ο εξηντάχρονος πλοίαρχος κατάλαβε την διαφωνία του υποπλοιάρχου, τον χτύπησε φιλικά στην πλάτη και του εξήγησε πως δεν σκοπεύει να ολοκληρώσει όλο το τόξο, αλλά στον 38^ο παράλληλο, περίπου το ύψος του Λος Άντζελες θα στρίψει αριστερά για Ιαπωνία.

- Τον ίδιο πλου τον έχω κάνει αρκετές φορές, πάντοτε με επιτυχία.

- Εγώ δεν έχω καμία αντίρρηση κύριε πλοίαρχε, εξ’ άλλου δεν μπορώ και να έχω. Η μόνη μου ανησυχία είναι μήπως πάθουμε καμιά ζημιά λόγω της ηλικίας του πλοίου και του φορτίου.

- Μην ανησυχείς. Πήγαινε να ξεκουραστείς στην καμπίνα σου και τα ξαναλέμε το βράδυ.

Το βαρυφορτωμένο πλοίο άρχισε να ανεβαίνει στα βόρεια του ωκεανού. Για να φθάσει στη Γιοκοχάμα θα πάρει είκοσι περίπου ημέρες. Μεσολαβούν Χριστούγεννα - Πρωτοχρονιά, αλλά τον αγιασμό των υδάτων υπολόγιζαν να τον κάνουν στην Γιοκοχάμα πρώτα ο Θεός. Ανέβηκαν μέχρι τον 380 παράλληλο χωρίς ο καιρός να τους δημιουργήσει ιδιαίτερα προβλήματα. Δόθηκε εντολή αλλαγής πορείας προς 275 μοίρες, και η πλώρη τους σκόπευε τώρα τη Γιοκοχάμα. Αλλά με αυτή την πορεία ανεβαίνεις ακόμα βορειότερα.

Την παραμονή των Χριστουγέννων ο ασυρματιστής κατέγραψε το δελτίο θυελλωδών ανέμων που θα επικρατούσε την επομένη. Από τα μεσάνυχτα μπατάρισε ο καιρός κι άρχισαν να επικρατούν οι βόρειοι θυελλώδεις άνεμοι.

Μέχρι να ξημερώσει το ανεμόμετρο κατέγραφε ταχύτητα πeνήντα μίλια την ώρα, δηλαδή κάπου 10 μποφώρ, με εντεινόμενη ένταση. Τέτοια Χριστούγεννα να φύγουν και να μην ξανάρθουν ποτέ», έλεγαν μεταξύ τους τα μέλη του πληρώματος.

Το βαρυφορτωμένο σκαρί άρχισε να σκαμπανεβάζει με κόπο. Τα ξάρτια και τα συρματόσχοινα ούρλιαζαν από τις ριπές του ανέμου, οι κουπαστές και τα κουρζέτα έτριζαν από τα βίαια και ισχυρά σκαμπανεβάσματα.

Το Antiparos. Φωτογραφία από ναυτικά αρχεία. 

Ο Κώστας επικοινώνησε με τον αδελφό του μέσω ραδιοτηλεφώνου για να ανταλλάξουν ευχές. 0 Βαγγέλης ήταν πλοίαρχος στο φορτηγό «ΑΝΔΡΟΣ ΜΕΝΤΟΡ», βρισκόταν σε λιμάνι της Ιαπωνίας, και πολύ γρήγορα θα ξεκινούσε το ταξίδι επιστροφής της Αμερικής. Όταν άκουσε το στίγμα της «ΑΝΤΙΠΑΡΟΣ» και την φουρτούνα που αντιμετώπιζαν, γεμάτος οργή λέει στον Κώστα «κάνατε πολύ άσχημα που ανεβήκατε τόσο βόρεια». Τα δύο αδέλφια αντάλλαξαν ευχές. Αυτή ήταν και η τελευταία τους επικοινωνία.

Ο καιρός κάθε μέρα και χειροτέρευε. Ο άνεμος ξεπερνούσε οξύτητα τα εξήντα μιλιά την ώρα, και σήκωσε τεράστια κύ-Ρ α κατάρτια τα στράλια, τα σχοινιά, τα ρεφόρτσα, σφύριζαν με τις ριπές του ανέμου. Τα κύματα σάρωναν συνεχώς το κατάστρωμα, και στιγμές – στιγμές έχανες το σκάφος και γύρω σου έβλεπες μόνο θάλασσα. Το πλοίο έχασε την ταχύτητα του, δεν έκανε καθόλου μίλια, και η Γιοκοχάμα ήταν ακόμα μακριά.

Όλα αυτά βέβαια ανησυχήσαν ιδιαίτερα τον πλοίαρχο, αν και είχε αντιμετωπίσει κατά το παρελθόν παρόμοιες καταστάσεις. Διέταξε αλλαγή πορείας προς νότο κι έβαλε τον καιρό δευτερόπρυμα. Η κατάσταση βελτιώθηκε λίγο, όχι όμως όσο θα ήθελαν, αφού τα πελώρια κύματα σκέπαζαν κυριολεκτικά το καράβι από την πρύμη μέχρι την πλώρη. Καμιά φορά άκουγες τα τριξίματα της καταπονημένης λαμαρίνας. Σε τέτοιες περιπτώσεις μπορούμε να παρομοιάσουμε το πλοίο σαν μια μακριά σιδερένια ράβδο, που κάποιος γίγαντας προσπαθεί να τη λυγίσει, πότε από τη μια μεριά, πότε από την άλλη για να τη σπάσει.

Το σημείο του ναυαγίου στον Βόρειο Ειρηνικό. Η χαρτογράφηση είναι ερασιτεχνική. Έγινε για να δώσει μια ιδέα του μακρινού ταξιδιού και του σημείου που χάθηκε το πλοίο.

Έτσι συνέβη και με το «ΑΝΤΙΠΑΡΟΣ». Στις 3 Ιανουαρίου 1981 ημέρα Σάββατο, λίγο μετά τα μεσάνυχτα (την ακριβή ώρα του ναυαγίου δεν την μάθαμε ποτέ) ένα τεράστιο κύμα σήκωσε το πλοίο ψηλά στην κορυφή του και το βαρυφορτωμένο σκαρί κόπηκε στα δύο. Το επόμενο κύμα σκέπασε τα δύο κομμάτια του άτυχου καραβιού και δεν ξαναβγήκαν ποτέ στην επιφάνεια. Πλοίο και πλήρωμα χάθηκαν στην άβυσσο του ωκεανού. Σήμα κινδύνου δεν πρόλαβαν να στείλουν.

Μια πιο ολοκληρωμένη αποτύπωση του σημείου του ναυαγίου και της απόστασης από την Ιαπωνία.

Μετά από λίγες ημέρες, που η θάλασσα ημέρεψε, βγήκαν στην επιφάνεια κάποια πετρέλαια και λάδια, και έτσι εντοπίστηκε και η ακριβής περιοχή του ναυαγίου πάνω στον 38^ο παράλληλο και 700 μίλια από Γιοκοχάμα. Εάν είχε σταλεί το σήμα κινδύνου, ο πρώτος που θα^ παίρνε θα ήταν ο Βαγγέλης, ο αδελφός του Κώστα, που 300 μίλια νοτιότερα με αντίθετη κατεύθυνση, από Ιαπωνία για Αμερική με το «ΑΝΔΡΟΣ ΜΕΝΤΟΡ».

Ανδριώτικο φορτηγό πλοίο υπό λιβεριανή σημαία. Κατασκευάστηκε το 1963. Ήταν 176,4 μέτρα μήκος και 23 πλάτος. Χάθηκε στις 3-4 Ιανουαρίου 1981. 

Τα ναυτιλιακά γραφεία Πειραιώς και Λονδίνου άρχισαν να ανησυχούν σοβαρά την Κυριακή 4 Ιανουαρίου, που προσπαθούσαν να επικοινωνήσουν με το ΑΝΤΙΠΑΡΟΣ, χωρίς το πλοίο να ανταποκρίνεται στις αλλεπάλληλες κλήσεις. Την επομένη 5 Ιανουαρίου έγινε πια φανερό ότι το πλοίο δεν υπήρχε και ελίχε χαθεί. Πέταξαν αεροπλάνα στην περιοχή και εντόπισαν την κηλίδα από τα καύσιμα και τα λάδια του ναυαγίου. Τότε οι ειδικοί αποφάνθηκαν πως το πλοίο είχε χαθεί αύτανδρο.

Το θλιβερό μαντάτο έφθασε στο νησί το πρωί της Τρίτης στις 6 Ιανουαρίου, την ώρα που ο παπάς, ο πατέρας του Κώστα, ντυμένος με τα ιερά άμφια αγίαζε τα νερά. Δίπλα του η μητέρα παπαδιά και παραδίπλα η σύζυγος Μαρία. Ο κόσμος άρχισε να κλαίει, αλλά ο ιερέας δεν πήρε χαμπάρι, αφοσιωμένος καθώς ήταν στα ιερά του καθήκοντα.

Αφού τελείωσε! την τελετή, τότε μόνο αντιλήφθηκε τη λιπόθυμη παπαδιά και την Μαρία να ουρλιάζει και να τραβάει να ξεριζώσει τα μαλλιά της. Το τι επακολούθησε δεν περιγράφεται. Τριάντα επτά άτομα, τριάντα επτά λεβέντες, οι περισσότεροι Ανδριώτες είχαν χαθεί.

Ο παπα-Νικόλας Καλογήρου - πατέρας του αδικοχαμένου καπετάν Κώστα - στις Στενιές.

Όταν ο πατέρας ιερέας κατάλαβε το μέγεθος της συμφοράς, όπως ήτανε ντυμένος με τα ιερά άμφια, αυτός ο ίδιος, που πριν από μόλις λίγα λεπτά είχε ευλογήσει και αγιάσει τα νερά, σήκωσε τα χέρια του ψηλά στον ουρανό και με τρεμάμενη αλλά δυνατή φωνή είπε. «ΚΑΤΑΡΑΜΕΝΟ ΤΟ ΚΥΜΑ ΠΟΥ ΤΟΥΣ ΣΚΕΠΑΣΕ»! Και αμέσως σωριάστηκε λιπόθυμος.

Όλο το νησί μαυροφορέθηκε και θρηνούσε τον άδικο χαμό των παληκαριών του. Οι γονείς δεν άντεξαν τη συμφορά και πολύ γρήγορα πέθανε ο παπάς. Η παπαδιά έπρεπε να μείνει για να βοηθήσει τη χήρα και τα παιδιά, πήρε όσο κουράγιο μπορούσε και άντεξε. Χωρίς τη βοήθειά της δεν θα μπορούσε η Μαρία μόνη της να τα καταφέρει. Η ίδια η Μαρία σαν γνήσιος απόγονος ναυτικής οικογένειας και επειδή είχε ακούσει και χειρότερα, άντλησε δυνάμεις από τα παιδιά της για τα παιδιά της και αφοσιώθηκε στη σωστή τους ανατροφή…

ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΕΝ ΑΝΔΡΩ: Συνέβαλαν με στοιχεία και φωτογραφικό υλικό στο δημοσίευμα οι καπετάνιοι Ιάκωβος Γιαννίσης, Νίκος Καλογήρου και ο καραβολάτρης Στέλιος Μαμάης.