Εν Άνδρω

Του Γιώργου Γλυνού

Οικονομολόγου

Οι ανεμογεννήτριες Κοπελούζου οι οποίες επηρεάζουν εμφανώς τα Γαύριο. το Μπατσί και τα Άχλα. Στοιχεία από την μελέτη του Γιώργου Γλυνού που αποσπάσματα της οποίας ενσωμάτωσε στην παρουσίαση του ο Σ. Τσαούσης στο Γαύριο.

Αγαπητό Εν Άνδρω καλημέρα,

Στέλνω ένα κείμενο που περιλαμβάνει δύο προτάσεις χωροταξικής προστασίας για την Άνδρο, οι οποίες είναι συμβατές με τις μέχρι τώρα γνωμοδοτήσεις των τοπικών οργάνων. Κάποιες από τις συνημμένες φωτογραφίες (ακτίνες αποστάσεων, αναπαραστάσεις Γαυρίου, Μπατσίου) τις έχω κοινοποιήσει μέσα στην εβδομάδα και σε ΚΟΙΝΣΕΠ, ΑΥΛΑ προκειμένου να τα χρησιμοποιήσουν για κάθε χρήση, αλλά και στο Σπύρο Τσαούση, ο οποίος έχει την άδειά μου αν θέλει να τα δείξει στη σημερινή του παρουσίαση - Γιώργος Γλυνός

Στο άρθρο της Καθημερινής του Γ. Λιάλιου (10/12/2019) «Διχάζει η χωροθέτηση των αιολικών πάρκων», ο πρόεδρος της Ελληνικής Επιστημονικής Ενωσης Αιολικής Ενέργειας (ΕΛΕΤΑΕΝ) Παναγιώτης Λαδακάκος είχε δηλώσει: «Πράγματι σε περιοχές όπως η νότια Εύβοια ή η Ανδρος υπάρχουν ή θα υπάρξουν πολλές ανεμογεννήτριες. Οπου υπάρχει πολύ υψηλό αιολικό δυναμικό, είναι επόμενο ότι θα υπάρχουν αυξημένες συγκεντρώσεις αιολικών πάρκων, κατά μια έννοια η ίδια η φύση “χωροθετεί”. Αν θέλουμε να πετύχουμε τον στόχο του ΕΣΕΚ, μοιραία κάποιες περιοχές θα πρέπει να εξαντλήσουν τη φέρουσα ικανότητά τους». 

Με βάση το υφιστάμενο χωροταξικό του 2008, η φέρουσα ικανότητα της Άνδρου ανέρχεται σε 202 τυπικές ανεμογεννήτριες, με βάση το συντελεστή 0,53 ανά τ.χλμ που ισχύει για τις κατοικημένες νησιωτικές περιοχές. Όπως φαίνεται από τα στοιχεία μέγιστης επιτρεπόμενης πυκνότητας αιολικών σταθμών της ΡΑΕ, αυτό αναλύεται σε:

 

Δημοτική ενότητα Υδρούσας: 104 τυπικές ανεμογεννήτριες

Δημοτική ενότητα Άνδρου (Χώρας): 55 περίπου τυπικές ανεμογεννήτριες

Δημοτική Ενότητα Κορθίου: 43 τυπικές ανεμογεννήτριες

 

 Φωτορεαλιστική απεικόνιση του Γαυρίου με τις ανεμογεννήτριες Κοπελόζου πάνω από το λιμάνι. Αν κάπου πρέπει να δώσει την μάχη των ανεμογεννητριών η Άνδρος θα πρέπει να είναι σε αυτές του Κοπελούζου, για τις οποίες υπάρχει και η προσφυγή των 4 νησιών των Κυκλάδων στο ΣτΕ. Και για τις οποίες έχει προσφύγει και η Άνδρος το 2012. Γι' αυτές κυρίως αντιδρούν και τα άλλα νησιά.

Στην πρόσφατη συνάντηση στο Γαύριο με τους επενδυτές αιολικών, η μόνιμη επωδός στις απαντήσεις τους στις ερωτήσεις του κοινού σε θέματα χωροθέτησης, πολεοδομικού κανονισμού των Κυκλάδων κλπ, συνοψίζεται στο ότι: εφόσον το χωροταξικό των ΑΠΕ και το ευρύτερο θεσμικό πλαίσιο τους δίνει αυτές τις δυνατότητες, αυτοί θα το εκμεταλλευτούν στο έπακρο και δεν έχουν κανένα κίνητρο από το να υποχωρήσουν σε κατ’ουσίαν λιγότερο κερδοφόρες λύσεις, λαμβάνοντας υπόψη τις όποιες αντιρρήσεις των τοπικών οργάνων. 

Συνεπώς, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι το πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Άνδρος είναι πρωτίστως θεσμικό. Αν το θεσμικό πλαίσιο χωροταξίας για τις Κυκλάδες προσαρμοστεί στις τοπικές ανάγκες, οι επενδυτές θα οφείλουν να προσαρμοστούν. Όπως άλλωστε συνέβη π.χ. στην περίπτωση Ράχης – Ξηροκόμπι, όπου ο αρχικός σχεδιασμός κάλυπτε σχεδόν όλη την κορυφογραμμή της Ράχης, αλλά η εφαρμογή του χωροταξικού του 2008 ανάγκασε την εταιρεία να περιοριστεί στο ανατολικό τμήμα λόγω γειτνίασης με παραδοσιακούς οικισμούς.

Όπως προκύπτει από τον πίνακα που παρουσίασε ο κος Γούλας στην αρμόδια Επιτροπή του Δήμου, οι περιπτώσεις με θετική γνωμοδότηση του Δήμου (ή των Κοινοτήτων) αλλά και της Περιφέρειας, που αφορούν το Φραγκάκι και τις υποθέσεις του Καμπανού (ΔΕΗ Ανανεώσιμες, ΕΝΤΕΚΑ – Μαραθιά), αντιστοιχούν σε 65 ανεμογεννήτριες που δύναται να παράξουν σχεδόν 150 MW ισχύ. Δηλαδή τουλάχιστον πενταπλάσια ή και επταπλάσια από την καταναλισκούμενη τοπικά στο νησί.

Αυτό το γεγονός φανερώνει έμπρακτα ότι ο Δήμος Άνδρου, ιστορικά, δεν αντιτίθεται στις χωροθετήσεις που θεωρεί ότι έχουν μικρές επιπτώσεις στις λοιπές δραστηριότητες στο νησί και οφείλει να είναι ένα επιχείρημα το οποίο θα πρέπει να το «πουλήσει» ο Δήμος πολύ ακριβά.

Φωτογραφική απεικόνιση των ανεμογεννητριών Κοπελούζου, πάνω από το Μπατσί. Στο Εν Άνδρω έχουμε γράψει πολλές φορές για το θέμα και τώρα το στηρίζει και με το εμπεριστατωμένο κείμενο/μελέτημα και ο συνεργάτης μας Γιώργος Γλυνός. 

Ωστόσο, η εικόνα ενός νησιού με 200 ανεμογεννήτριες είναι σίγουρο ότι δεν θα είναι ιδιαίτερα ελκυστική. Ποιος σώφρων επενδυτής του τουρισμού, θα ερχόταν σε ένα τέτοιο νησί, όπου το νομικό πλαίσιο επιτρέπει την εγκατάσταση 200 ανεμογεννητριών σε τόσο μικρό χώρο και με αυτή τη διασπορά, τη στιγμή μάλιστα που είναι εκπεφρασμένη η απόφαση των επενδυτών να εξαντλήσουν  τη φέρουσα ικανότητα του νησιού;

Κατά συνέπεια το υπάρχον χωροταξικό πλαίσιο για τις ΑΠΕ, αποδεικνύεται τροχοπέδη στην τουριστική ανάπτυξη της Άνδρου και στην υλοποίηση επενδυτικών σχεδίων που θα κρατήσουν τον ντόπιο πληθυσμό στον τόπο του. Η καθυστέρηση και η αβεβαιότητα δε στην υλοποίηση των αιολικών, προσθέτει επιπλέον προβλήματα, καθώς κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος για το πού, πότε και με τι τρόπο (συνοδά έργα) θα ξεφυτρώσουν νέες ανεμογεννήτριες στο νησί.

Όπως συχνά αναφέρει κι ο πρωθυπουργός: «Στόχος της κυβέρνησης είναι η δημιουργία καλά αμειβόμενων θέσεων εργασίας». Το ζήτημα, εν προκειμένω, είναι ότι με το υφιστάμενο χωροταξικό των ΑΠΕ, περιορίζονται οι δυνατότητες ανάπτυξης πολλών, καλά αμοιβόμενων θέσεων εργασίας στις νησιωτικές περιοχές μέσω του τουρισμού, ενώ αναπτύσσονται λίγες καλά αμοιβόμενες θέσεις εργασίας στην πρωτεύουσα.

Οφείλουμε λοιπόν να αποφασίσουμε αν τελικά το συγκριτικό πλεονέκτημα του νησιού είναι το αιολικό δυναμικό, ή οι φυσικές ομορφιές του που μπορούν να αξιοποιηθούν τουριστικά. Η Άνδρος είναι αναμφισβήτητα το νησί των Κυκλάδων με τη μεγαλύτερη ποικιλομορφία σε ό,τι αφορά τις φυσικές ομορφιές. Οι δυνατότητες τουριστικής ανάπτυξης, μπορούν να οδηγήσουν σε σημαντική αύξηση των θέσεων απασχόλησης και σε αύξηση της αξίας της γης για τους ντόπιους, όπως συμβαίνει στις υπόλοιπες Κυκλάδες τα τελευταία χρόνια.

Οι προβληματικές ανεμογεννήτριες Μυτιληναίου στη Ράχη Κορθίου.

Ποιες είναι όμως οι βέλτιστες πρακτικές χωροθέτησης σε σχέση με τον τουρισμό;

Με βάση την έρευνα που διενεργήθηκε από την τοπική κυβέρνηση της Σκωτίας (The economic impacts of wind farms on Scottish tourism - A report for the Scottish Government, Glascow Caledonian University - 2008), οι επισκέπτες θεωρούν ότι: «η ελκυστικότητα της περιοχής θα μπορούσε να παραμείνει αμετάβλητη εφόσον μία σειρά από προδιαγραφές τηρηθούν αυστηρά:

1. Περιορισμένος αριθμός εγκαταστάσεων, καθώς δείχνει να υπάρχει ένα όριο που ο επισκέπτης αποδέχεται πέρα από το οποίο οι αρνητικές εντυπώσεις κυριαρχούν.

2. Συγκέντρωση των ανεμογεννητριών σε λίγα σημεία - πρόκειται ίσως για τον κρισιμότερο παράγοντα αποδοχής.

3. Αποφυγή της συνεχούς οπτικής επαφής.

4. Μηδενικές παρεμβάσεις σε εμβληματικές περιοχές υψηλής αναγνωρισιμότητας.

Εφόσον οι παραπάνω προδιαγραφές τηρηθούν, οι επιπτώσεις στην αντίληψη των επισκεπτών σχετικά με την ελκυστικότητα του τόπου θα είναι γενικά μικρές, παρότι τα σημεία χωρίς παρόμοιες εγκαταστάσεις θα διαθέτουν ένα πλεονέκτημα.» Οι ανωτέρω προδιαγραφές, τείνουν να είναι συμβατές με τις γνωμοδοτήσεις που μέχρι τώρα έχει δώσει ο Δήμος ή οι τοπικές κοινότητες της Άνδρου. 

Άλλη μια άποψη των προβληματικών ανεμογεννητριών Μητυλιναίου στο Κόρθι.

Σ’αυτό το πλαίσιο, οι υποθέσεις Κοπελούζου ή Μυτιληναίου έρχονται σε αντίθεση με τις ανωτέρω προδιαγραφές, αφού η δεσπόζουσα θέση τους πάνω από το Γαύριο, το Μπατσί και τον Όρμο Κορθίου επηρεάζει τη συνεχή οπτική επαφή, καθώς αρκετοί επισκέπτες διαμένουν σε αυτά τα τουριστικά / παραθεριστικά κέντρα. Αντίστοιχα, οι περιπτώσεις που επηρεάζουν τις κύριες κορυφογραμμές του νησιού (Σκούμπι, Κουβάρα, Πέταλο, Γερακώνες, Ράχη) εμπίπτουν στο ίδιο κριτήριο, καθώς η οπτική επαφή με κάποια από αυτές τις περιοχές είναι διαρκής στο νησί, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων. 

Όπως φαίνεται παρακάτω, το αιολικό «Ράχη Ξηροκόμπι» (Μυτιληναίου) βρίσκεται σε ακτίνα μικρότερη των 3 χλμ από τον Όρμο Κορθίου, το αιολικό «Καφούτσι» (Κοπελούζου – το τμήμα του που δε βρίσκεται στο Καφούτσι αλλά πλησίον της Μονής Αγίας) σε ακτίνα μικρότερη των 4 χλμ από το Μπατσί και το αιολικό «Σκούμπι» (Κοπελούζου) σε ακτίνα που δεν υπερβαίνει τα 5 χλμ από το Γαύριο (τουλάχιστον οι πλέον ορατές ανεμογεννήτριες).

 Στο υφιστάμενο χωροταξικό, προβλέπεται στα κατοικημένα νησιά: ζώνη προστασίας 3 χλμ από το «όριο θεσμοθετημένης ή διαμορφωμένης τουριστικής περιοχής  - τουριστικά καταλύματα μεσαίου και μεγάλου μεγέθους, ειδικές τουριστικές υποδομές, τουριστικοί λιμένες». Αυτό το κριτήριο φαίνεται ότι δεν καλύπτει τις ανωτέρω περιπτώσεις.

 Συνεπώς, ο Δήμος έχει κάθε συμφέρον να επιδιώξει πρωτίστως τη νομοθέτηση ρύθμισης προστασίας ζώνης 5 χλμ από παράκτιους τουριστικούς / παραθεριστικούς οικισμούς  στις Κυκλάδες , π.χ. άνω των 50 κλινών, εφόσον υφίσταται άμεση επαφή από τα όρια των εν λόγω οικισμών, προκειμένου να προστατεύσει τους 3 οικισμούς όπου διαμένει σημαντικό μέρος του πληθυσμού και αναπτύσσεται το μεγαλύτερο μέρος του τουριστικού κύκλου εργασιών. Το όριο των 5 χλμ. είναι αν μη τι άλλο εύλογο για τους παράκτιους οικισμούς, που στις Κυκλάδες αναπτύσσονται, κατά κόρον, εντός Όρμων, οι οποίοι μαζί με τα συνορεύοντα βουνά αποτελούν ένα σύνολο αδιάσπαστο.

ΟΙ ΚΟΡΥΦΟΓΡΑΜΜΕΣ

Οπτική επαφή ανεμογεννητριών Μυτηλιναίου στην κορυφογραμμή Ράχη με το Κόρθι. Χάρτης από την επεξεργασία Γ. Γλυνού.

Σε ό,τι αφορά τις κύριες κορυφογραμμές, σε όλες τις Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων καταγράφεται η κύρια σημασία τους ως ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά του τοπίου μαζί με τη γραμμή του ορίζοντα. Είναι εύλογο, λοιπόν, στο πλαίσιο του χωροταξικού σχεδιασμού για το νησί να προστατευτούν οι παρακάτω κορυφογραμμές: Σκούμπι, Πέταλο - Κουβάρα / Βασιλικό / Βίγλα, Γερακώνες, Ράχη οι οποίες δεσπόζουν στο Ανδριώτικο τοπίο.

Έτσι, προκειμένου να διαφυλαχτεί το κριτηρίο της συνεχούς οπτικής επαφή, θα μπορούσε να προταθεί η προστασία τους από την κορυφογραμμή και σε απόσταση τόση ώστε να καλύπτεται υψόμετρική διαφορά 150μ από την κοντινότερη σημασμένη κορυφογραμμή, ούτως ώστε οι ανεμογεννήτριες να μην υπερβαίνουν την κορυφογραμμή. 

Εδώ να επισημανθεί ότι η μη συμπερίληψη των κορυφογραμμών  στις περιοχής υψηλής αισθητικής αξίας στη μελέτη του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας για την «Ειδική Έκθεση για τη δημιουργία Περιφερειακού Πάρκου του Ν. 3937/2011 στη νήσο Άνδρο», χρησιμοποιείται σε βάρος της Άνδρου στις σχετικές ΜΠΕ των εξεταζόμενων αιολικών σταθμών, καθώς οι παρεμβάσεις στις εν λόγω περιοχές δεν θεωρείται ότι έχουν σημαντικές επιπτώσεις στο τοπίο!

Οι κορυφογραμμές που τέμνουν την Άνδρο. Και θα πρέπει να προστατευθούν.

Προκειμένου να επιδιωχθούν τα ανωτέρω, απαιτείται, ναι μεν, συμπαράταξη με την Περιφέρεια αλλά και επιδίωξη αντιμετώπισης των ιδιαιτεροτήτων του τοπίου της Άνδρου. Για παράδειγμα η στήριξη που προσέφερε η Περιφέρεια στην εγκατάσταση αιολικών σταθμών σε ακατοίκητα νησιά, πέραν των αντιδράσεων για τις 14 νησίδες της Περιφέρειας με υψηλή οικολογική σημασία («Γκαλαπάγκος του Αιγαίου»), θα πρέπει να μας προβληματίσει σχετικά με το τι μπορεί να σημαίνει για τα Γαυριονήσια ή τη Γυάρο;

Η Γυάρος, ιδιαίτερα, αποχαρακτηρίστηκε το 2011 από «Ιστορικό Νησί» προκειμένου να υλοποιηθούν έργα εγκατάστασης αιολικών σταθμών. Αν μετρήσει κανείς στη ΡΑΕ τις αιτούμενες θέσεις, ο αριθμός υπερβαίνει τις 70 ανεμογεννήτριες. Αν αυτό υλοποιηθεί η εικόνα τις νύχτες από το Μπατσί, το Απροβάτου, την Παλαιόπολη, θα μοιάζει με χριστουγεννιάτικο δέντρο. Πόσο προετοιμασμένοι αλήθεια είμαστε για αυτό το ενδεχόμενο; 

Πέραν λοιπόν της συμπαράταξης με την Περιφέρεια, θεωρώ χρήσιμη μια συνάντηση με τους βουλευτές Κυκλάδων (γιατί όχι και με βουλευτές που σχετίζονται με την Άνδρο όπως οι κύριοι Ν. Κακλαμάνης, Αγγ. Συρίγος κλπ.), προκειμένου να συζητηθεί το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο και τα αντιπαραγωγικά αποτελέσματα που αυτό παράγει για την Άνδρο. Οι περισσότερες ερωτήσεις, άλλωστε, που απηύθυνε το κοινό στην πρόσφατη συνάντηση με τους εκπροσώπους επενδυτών αιολικών σταθμών, θα έπρεπε να είχαν αποδέκτες τους νομοθέτες.

Οι θεωρητικές αναζητήσεις περί ενεργειακών κοινοτήτων, χρήσεων εναλλακτικών ΑΠΕ κλπ είναι χρήσιμες, ωστόσο, δεν απαντούν στο υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο, βάσει του οποίου κινούνται οι επενδυτές. Και, δυστυχώς, χρόνος πολύς δεν απομένει προκειμένου να περιμένουμε την όποια αναθεώρηση του υφιστάμενου χωροταξικού που αναμένεται ενδεχομένως το 2022 – 2023.

Παραπομπές:

Εξάντληση φέρουσας ικανότητας (Άρθρο Γ. Λιάλιου στην Καθημερινή):

https://www.kathimerini.gr/1055249/article/epikairothta/ellada/dixazei-h-xwro8ethsh-twn-aiolikwn-parkwn

Πυκνότητα αιολικών εγκαταστάσεων Άνδρου:

http://www.rae.gr/geo/?tab=panel-1394

Άρθρο Τζανετή στην Καθημερινή:

https://www.kathimerini.gr/900167/article/oikonomia/ellhnikh-oikonomia/apoyh-toyrismos-kai-anemogennhtries-stis-kyklades

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Όλες οι φωτογραφίες και οι χάρτες είναι από το μελέτημα του Γιώργου Γλυνού