Έργο για ένα ρόλο. Κάπου ανάμεσα σε ποίηση και ψυχογράφημα. Κάπου ανάμεσα στη μνήμη και στην λήθη. Έργο σημαδιακό του Ρίτσου που αν και μαρξιστής όταν το έγραφε αφήνεται εδώ στον απόλυτο υπαρξισμό... (φωτ. Εν Άνδρω). Μετά από 4 χρόνια και δεκάδες παρουσιάσεις και δεκάδες πρωτότυπες κριτικές και δεκάδες συνεντεύξεις για το Φεστιβάλ, μετά από ένα βιβλίο 146 σελίδων με κριτικές και φωτογραφίες από τις παραστάσεις του 2015 και του 2016 του Φεστιβάλ (ιδού το link: http://enandro.gr/pdf/enandro.html  σε PDF στο Εν Άνδρω), και επιπλέον, μετά από δύο ακόμα χρόνια (2017 & 2018) με πολλές πρωτότυπες κριτικές για το Φεστιβάλ, ήρθε πια η ώρα να παραχωρήσουμε τις στήλες μας σε μερικούς πικραμένους να γράψουν κι αυτοί έστω και μια κριτική συνεισφέροντας κάτι στο Φεστιβάλ. Κι ανάμεσα τους στον επιφανέστερο όλων τον, λιβελογράφο και υβριστή μας, συνταξιούχο γιατρό Γιώργο Καλιβρούση εξ Ελβετίας!

Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΑΘΗΝΑΚΗ Καθημερινή-Αναδημοσίευση Το ξενοδοχείο «Τρίτων», το Ξενία της Ανδρου, διά χειρός του μετασχηματιστή αρχιτέκτονα Αρη Κωνσταντινίδη, στέκει εγκαταλελειμμένο από το 1999, έχοντας περιέλθει σε πλήρη απαξίωση.  «Τα νέα ξενοδοχεία του ΕΟΤ αποτελούν λοιπόν όχι μονάχα μονάδες λειτουργικής εξυπηρέτησης αλλά και πυρήνες αισθητικής απόλαυσης. [...] Ο ξένος που επισκέπτεται την Ελλάδα δεν θα χαίρεται μονάχα για τα αρχαία μνημεία και τον πολιτισμό της χώρας, αλλά θα ζει πραγματικά και την ομορφιά του νέου ελληνικού τοπίου για να το αγαπήσει και να το αισθανθεί σε όλη τη μοναδική του ποιότητα», έγραφε ο μετασχηματιστής αρχιτέκτων Αρης Κωνσταντινίδης στην εφημερίδα «Τουρισμός» την 1η Μαΐου του 1959. Το 1958, ο ίδιος, προϊστάμενος τότε του Τμήματος Αρχιτεκτονικών Μελετών της Τεχνικής Υπηρεσίας του ΕΟΤ, παραδίδει το πρώτο του Ξενία, το ξενοδοχείο «Τρίτων» στην ανδριώτικη Χώρα. Η μεγάλη αντίθεση. Το απέραντο γαλάζιο του Αιγαίου σε αντιπαραβολή με το εκπεσόν «δημοκρατικό μεγαλείο» ενός νεότερου μνημείου. Ηταν ένα από τη μεγάλη σειρά ξενοδοχείων που θα κατασκευάζονταν την επόμενη, πολύ δραστήρια δεκαετία από εκείνον αλλά και άλλους, αξιότατους συναδέλφους του, όπως ο Χαράλαμπος Σφαέλλος (ήδη, το 1953, ο Δημήτρης Πικιώνης είχε σχεδιάσει το Ξενία των Δελφών). Σήμερα, όμως, το Ξενία της Ανδρου στέκει μόνο του, ξένο σώμα, αποσυνάγωγο, υπενθύμιση μιας πάλαι ποτέ διαλαμψάσης εποχής. To ξενοδοχείο «Τρίτων» την εποχή της παράδοσής του, το 1958 Οι φαγωμένες κολόνες, τα ξεφλουδισμένα ντουβάρια, τα σκουριασμένα ψυγεία, τα θρυμματισμένα οικοδομικά υλικά, τα σαπισμένα κουφώματα, τα βίαια ξηλωμένα διακοσμητικά και άλλα αντικείμενα δεν θυμίζουν σε τίποτα ξενοιασιά, ξεκούραση, διακοπές. Το Ξενία της Ανδρου είναι μια χιλιοφθαρμένη στολή από τον μαραθώνιο της ανάπτυξης που έζησε η Ελλάδα μεταπολεμικά. Το οριστικό κλείσιμο του 1999 σηματοδότησε τη μετατροπή του σε εγκαταλελειμμένο μνημείο του εαυτού του. «Το βλέπω να σβήνει. Ξέρετε τι είναι να αντικρίζεις κάθε μέρα ένα κουφάρι;» λέει στην «Κ» επιχειρηματίας που εκφράζει την αγωνία των περιοίκων.  Φαγωμένες κολόνες, ξεφλουδισμένα ντουβάρια, θρυμματισμένα οικοδομικά υλικά, σαπισμένα κουφώματα – τίποτα δεν θυμίζει το Ξενία του Κωνσταντινίδη. Ασφαλώς, το Ξενία της Ανδρου αποπνέει ακόμα τον Αρη Κωνσταντινίδη, το σολωμικό «κοινό και κύριο», αυτό το «δημοκρατικό μεγαλείο» των κατασκευών του, εκείνο που «η αστική τάξη της εποχής του δεν κατάλαβε ποτέ. Στα εγκαίνια της περίφημης εξοχικής κατοικίας της Αναβύσσου, το 1962, ένας εκ των προσκεκλημένων είπε στον ιδιοκτήτη: “Το βρήκαμε πολύ δύσκολα. Μα, καλά, πώς γίνεται να μη φαίνεται από πουθενά;”. Ο πατέρας μου δεν ήθελε να φαίνεται· ήθελε να λειτουργεί», αφηγείται σήμερα στην «Κ» ο γιος του Αρη Κωνσταντινίδη, Δημήτρης. Παρά ταύτα, το Ξενία της Ανδρου, με την υπέροχη θέα στον όρμο της Χώρας, δέχθηκε σφοδρή κριτική. «Πράγματι, δεν είναι από τα καλύτερά του. Ο κάναβος του 4x4 έχει τη σκληρότητα της τότε αρχιτεκτονικής πρωτοπορίας. Ταυτόχρονα, δεν “έδεσε” με το έδαφος της Ανδρου, όπως συνέβη με αυτά της Καλαμπάκας, που το θεωρώ το καλύτερό του, του Πόρου, του Παλιουρίου ή της Ολυμπίας. Ο κάναβός του, όμως, εξυπηρετεί νέες χρήσεις», εξομολογείται στην «Κ» ο επίσης αρχιτέκτων Δημήτρης Κωνσταντινίδης. «Υπόσχεση» Το 2011 κηρύχθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού νεότερο μνημείο ως «δείγμα κτιρίου ειδικής χρήσης, αντιπροσωπευτικό της μοντέρνας αρχιτεκτονικής της δεκαετίας του ’50», μια εποχής «που είχε υποσχεθεί μιαν άλλη ζωή για την Ελλάδα», όπως λέει στην «Κ» η σκηνοθέτις και εικαστικός Αννα Δημητρίου, η οποία, εδώ και περίπου ενάμιση χρόνο, έχει αφοσιωθεί στη μάχη για την ανάδειξη των εγκαταλελειμμένων Ξενία, όπως εκείνα του Ναυπλίου, των Σπετσών, των Μετεώρων, αλλά «όχι μόνον αυτών· πηγαίνω σε κουφάρια βιομηχανιών, σε ό,τι θυμίζει την ορμή της Ελλάδας του ’50 και του ’60». Eνα έργο-παρέμβαση της Αννας Δημητρίου. Η ίδια αγωνίζεται για την αναβίωση «της χαμένης αθωότητας του ελληνικού καλοκαιριού». Αφορμή για τη συνομιλία μας ήταν τα έργα της που συνάντησα στην αυτοψία του Ξενία της Ανδρου. Η ίδια ζητεί την «αναβίωση της αθωότητας του ελληνικού καλοκαιριού και την επιστροφή της ζωής που υποσχέθηκαν εκείνες τις δεκαετίες». Στο ίδιο πνεύμα, το 2012, η Λίζη Καλλιγά, σε μία εμβληματική όσο και παρεμβατική έκθεση στο Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης, παρουσίασε φωτογραφίες και αρχειακό υλικό από το Ξενία της Ανδρου, καταγράφοντας τις φθορές και την εκπεσούσα λάμψη της κατασκευής ενός επιδραστικού αρχιτέκτονα. Σήμερα, πάντως, όπως μας πληροφορούν αρμόδιες πηγές, η Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου (ΕΤΑΔ Α.Ε.), στην οποία ανήκει το Ξενία της Ανδρου, έχει δρομολογήσει τη διαγωνιστική διαδικασία επίσης και για μια δέσμη αντίστοιχων ξενοδοχείων. Παρότι «έχει ήδη εκδηλωθεί επενδυτικό ενδιαφέρον», δεν έχει προσώρας εκτιμηθεί το κόστος ανακατασκευής του, «στοιχείο που θα δοθεί στην ΕΤΑΔ μέσω της μελέτης βιωσιμότητας που ήδη δρομολογείται». Η μελέτη, όπως λέγεται, θα λαμβάνει υπ’ όψιν «τη διατήρηση της ταυτότητας και της εξωτερικής εικόνας του κτιρίου ως νεοτέρου μνημείου, σε συνδυασμό με την ανάγκη ανταπόκρισης στις σύγχρονες απαιτήσεις φιλοξενίας και αδειοδότησης». Ας “πέσει” "Ίσως είναι υπερβολή να δαπανηθούν τόσα χρήματα για την ανακατασκευή του Ξενία της Άνδρου», λέει ο γιος του Άρη Κωνσταντινίδη, Δημήτρης. Επ’ αυτού του ζητήματος, ο γιος του Αρη Κωνσταντινίδη, Δημήτρης, εκφράζει μία γενναία – και ολίγον αναπάντεχη – άποψη: «Ισως είναι υπερβολή να δαπανηθούν τόσα χρήματα για την ανακατασκευή του. Στο κάτω κάτω, ας “πέσει” το Ξενία. Δεν είναι απαραίτητο να διασωθεί πάση θυσία. Ο Αρης Κωνσταντινίδης πίστευε στο εφήμερο. Εχτιζε “δοχεία ζωής”, όχι μνημεία. Ο ίδιος έφθασε μέχρι το σημείο να πει “γκρεμίστε τα νεοκλασικά”. Δεν χρειάζεται να τα διαιωνίζουμε όλα. Πάντοτε έρχεται η στιγμή που κάτι πρέπει να το αντικαταστήσεις».

 Του ΔΙΑΜΑΝΤΗ ΜΠΑΣΑΝΤΗ Κόσμος πολύς στη συναυλία. Λογικό: εθνικό πολιτικο-πολιτιστικό τοτέμ μιας ολόκληρης εποχής ο Νταλάρας. Για τον λόγο αυτό ο Τζίμης Πανούσης έφτασε στα άκρα την σάτυρα και την κόντρα μαζί του... (φωτ. Εν Άνδρω). Πέρασε κι ο Νταλάρας από την Άνδρο. Όπως περνά εφέτος από πολλές πόλεις και χωριά. Ήρθε βιαστικά απόβραδο, έδωσε μια νυχτερινή συναυλία κι έφυγε το πρωί. Αφήνοντας το ίχνος του σε ένα φεστιβάλ που επί τέσσερα χρόνια αναζητά την πολιτιστική του ταυτότητα…

Του ΔΙΑΜΑΝΤΗ ΜΠΑΣΑΝΤΗ Ωραίες στιγμές σε ένα απόβραδο αφιερωμένο προς τους κατοίκους και τους επισκέπτες της Άνδρου από το Ίδρυμα Κυδωνιέα σε συνεργασία με το Ίδρυμα Μωραΐτη... (φωτ. Εν Άνδρω).  Κάποια στιγμή η Λυρική Σκηνή αποφάσισε να βγάλει το λυρικό θέατρο από τις κλειστές βαρυφορτωμένες επίσημες αίθουσες με τις βελούδινες κόκκινες αποχρώσεις και να το φέρει πιο κοντά στην σημερινή ελληνική κοινωνία. Να κάνει μερικά από τα παγκόσμια πολιτιστικά επιτεύγματα μέρος της  καθημερινότητας. Οι άνθρωποι που είχαν την ιδέα έφτιαξαν μια μικρή ορχήστρα (βιολιά, βιολοντσέλα κλπ) και άρχισαν να δίνουν μουσικές παραστάσεις σε καθημερινούς αθηναϊκούς χώρους (πλατεία Θησείου κλπ). Παρουσιάζαν γνωστά λυρικά αποσπάσματα από διάσημα παγκοσμίως έργα. Τα περισσότερα είναι γνωστά ακόμα και στην Ελλάδα που το ευρύ ακροατήριο δεν έχει και την καλύτερη σχέση με την δυτική όπερα. Κάπως έτσι βρέθηκε στην Άνδρο - με πρόσκληση των Ιδρυμάτων Κυδωνιέα και Μωραΐτη - η μικρή συμφωνική ορχήστρα...

Φωτογραφία από την συναυλία του Ιδρύματος Κυδωνιέως το 2016 (φωτ. Εν Άνδρω). Για μια ακόμα χρονιά τα το Ίδρυμα Κυδωνιέως σε συνεργασία με το Ίδρυμα Μωραΐτη διοργανώνουν μουσική βραδιά στο Ανοιχτό Θέατρο Άνδρου δίνοντας την ευκαιρία στο κοινό του νησιού μας να απολαύσει μια μουσική βραδιά με ελεύθερη είσοδο (διανέμονται δωρεάν προσκλήσεις) και ενισχύοντας τις καλοκαιρινές εκδηλώσεις της Άνδρου. Για τρίτη χρονιά στα πλαίσια της ετήσιας εικαστικής έκθεσης τα δύο σημαντικά πολιτιστικά Ιδρύματα της Άνδρου συμβάλουν στην άνοδο των καλλιτεχνικών δρώμενων του νησιού μας. 

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑΣ PRONEWS: Το χρονογράφημα για την γιορτή του γέροντα Ευδόκιμου πήγε μακριά. Στο Εν Άνδρω ξεπέρασε σε μία μέρα τους 3.000 αναγνώστες! Μας το ζήτησε η αθηναϊκή ιστοσελίδα PRONEWS να το αναδημοσιεύσει. Το στείλαμε. Ακόμα μια φορά το Εν Άνδρω συνέβαλε με τον συγκροτημένο, οργανωμένο και καλογραμμένο τρόπο του στο "ταξίδι" της Άνδρου στην Ελλάδα. Όπως συνέβαλε και πέρα από την Ελκλάδα με την επίσκεψη του ARTE στην Άνδρο. Αναδημοσιεύουμε, λοιπόν, την προβολή της γιορτής του γέροντα Ευδόκιμου στην Αθήνα και στην Ελλάδα μέσα από την οποία θα γνωρίσουν την γιορτή, το μοναστήρι και την Άνδρο δεκάδες χιλιάδες επιπλέον αναγνώστες. Χαιρόμαστε ιδιαίτερα γι' αυτό το "ταξίδι" του γέροντα κι ευχόμαστε στον αγαπημένο παππού της Άνδρου του χρόνου να "ταξιδέψουμε' την γιορτή του ακόμα μακρύτερα...

  "Οδύσσεια" της Φούλης Μητσιάλη (φωτ. Εν Άνδρω). Είναι μια έκπληξη η εικαστική έκθεση της Aida Carbone και της Φούλης Μητσιάλη που γίνεται αυτές τις μέρες στο Εμπειρίκιο Γυμνάσιο Άνδρου. Μια έκπληξη για όσους αγαπούν το πέλαγος και τα καράβια, για όσους αγαπούν τις θαλασσογραφίες και τις εικαστικές κατασκευές, για όσους αγαπούν τα χρώματα και τις μνήμες, που απλώνουν πάνω στη θάλασσα που κυκλώνει τη ζωή μας σε αυτή τη χώρα, σε αυτό το αρχιπέλαγος, σε αυτό το νησί.

 Του Διαμαντή Μπασαντή Σκηνικό της παράστασης η Άνδρος. Χρόνος και τόπος: μια βραδιά ανοιχτό θέατρο της Χώρας. Έργο και παράσταση πολύ πέρα από τα στενά όρια της στιγμής και του τόπου... (φωτ. Εν Άνδρω). Ένα ακόμα Φεστιβάλ Άνδρου, το τέταρτο, βρίσκεται σε εξέλιξη. Η πρώτη μεγάλη παράσταση του, οι Πέρσες του Αισχύλου, από τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου, ήταν μια επιτυχία. Επιτυχία είναι να ξεκινάς με ένα έργο τόσο παγκόσμιο και διαχρονικό, όπως οι Πέρσες του Αισχύλου. Ένα έργο που γράφτηκε πριν 2500 χρόνια σε μια ελληνική πόλη της εποχής με αναφορά ένα επίκαιρο τότε ιστορικό γεγονός: το τέλος των περσικών πολέμων με την ναυμαχία της Σαλαμίνας. Και φτάνει να είναι επίκαιρο μέχρι σήμερα...

Όλα ξεκίνησαν σαν μια συνηθισμένη πανσέληνο που ανέτειλε νότια πάνω από την Χώρα... (φωτ. Εν Άνδρω).