Τίμων ο Αθηναίος, από τον Θεατρικό Όμιλο Άνδρου (20/8)
Θεώνη Ριντ - Σκηνοθέτης
(Με την ευκαιρία της παράστασης του Θεατρικού Ομίλου Άνδρου Τίμων ο Αθηναίος του Σαίξπηρ την Δευτέρα 20 Αυγούστου στο Ανοιχτό Θέατρο Άνδρου η σκηνοθέτης Θεώνη Ριντ γράφει για το έργο και για τον τρόπο με τον οποίο το προσέγγισε η ομάδα της. Η Θεώνη Ριντ κινητήριος δύναμη στα πολιτιστικά δρώμενα της Άνδρου έχει εμπνεύσει σε πάρα πολλούς στο νησί μας την αγάπη για το θέατρο και την θεατρική σπουδή και το αποτέλεσμα αποτυπώνεται κάθε χρόνο στις εξαιρετικές παραστάσεις του ΘΟΑ - Εν Άνδρω)
Από τον Αριστοφάνη, τον Στράβωνα, τον Πλούταρχο, τον Διογένη, τον Φρύνιχο, τον Αντιφάνη ως τον Μένανδρο και τον Σαίξπηρ, ο Τίμων ο Αθηναίος παραμένει ένα διαχρονικό κωμικοτραγικό σύμβολο για τον άνθρωπο που χάνει την πίστη του στον Άνθρωπο.
Ο Τίμων, άρχοντας στην πόλη των Αθηνών τον 5ο αιώνα π.Χ., δε γεννήθηκε μισάνθρωπος. Η φύση του ήταν ευγενική και πίστευε στην καλοσύνη και στη γενναιοδωρία των ανθρώπων. Πίστευε στον Άνθρωπο και πίστευε στην υπέρτατη αξία της Φιλίας.
Η Θεώνη Ριντ (δεύτερη αριστερά) με ηθοποιούς της εξαιρετικής παράστασης "Το μεγάλο μας τσίρκο" στη διάρκεια πρόβας, καλοκαίρι 2016 (φωτ. Εν Άνδρω).
Όταν όμως βρέθηκε ο ίδιος σε ανάγκη, η αλήθεια του αποκαλύφθηκε. Το Χρήμα είναι υπεράνω όλων. Οργισμένος και απογοητευμένος από την υποκρισία και το ψέμα καταρρίπτει όλες τις δομές και αποφασίζει να μείνει μακριά από όλους για πάντα.
Γενικά σαν έργο θα έλεγα πως αψηφά την εύκολη ταξινόμηση. Φαινομενικά θα το αποκαλούσαμε τραγωδία μιας και πρόκειται για μία ζοφερή ιστορία ενός αγαθού ανθρώπου που πέθανε μισάνθρωπος. Η γενναιοδωρία του επιφέρει την καταστροφή του, τραγικά και ειρωνικά η ίδια γενναιοδωρία που τον βοήθησε να καταξιωθεί κοινωνικά στην Αθήνα. Η ξαφνική του πτώση μας δείχνει πόσο ευπαθής και μοιραία είναι η ανθρώπινη ύπαρξη, ένα χαρακτηριστικό θέμα κάθε τραγωδίας στην ιστορία του θεάτρου.
Σκηνή από την εξαιρετική παράσταση του ΘΟΑ "Το μεγάλο μας τσίρκο" σε σκηνοθεσία Θεώνης Ριντ, καλοκαίρι 2016 (φωτ. Εν Άνδρω).
Όμως, παρά τα τραγικά αυτά μοτίβα, το έργο έχει πολλά κωμικά στοιχεία, ειδικά όσον αφορά στο λόγο, τους χαρακτήρες και την πλοκή, πράγμα που το μετατρέπει σε έργο πειραματικό για την εποχή του. Άλλωστε όταν έγραψε ο Σαίξπηρ τον Τίμωνα βρισκόταν σε μία μεταβατική συγγραφική φάση, μετά τη Δωδεκάτη Νύχτα και πριν ακριβώς απ’ το Βασιλιά Ληρ και τον Μάκβεθ. Κορυφαίοι Σαιξπηρικοί μελετητές όπως ο G. Wilson Knight (1930), H.J. Oliver (1959) κι ο F. W. Brownlow (1977) επαίνεσαν το έργο τόσο για το σχεδιασμό όσο και για τη συνοχή στις ιδέες του και για το σκοτεινό και σατιρικό του τόνο.
Ο στίχος του Σαίξπηρ μπορεί να επικεντρώνεται στην εμμονή ενός ανθρώπου όμως έχει μεγάλη ποιητική δύναμη, αντικατοπτρίζοντας όλο και πιο δυναμικά την ψυχική κατάσταση του Τίμωνα καθώς το μίσος του και η αηδία του για την ανθρωπότητα εντείνονται. Πρόκειται για ένα έργο που καταλήγει βίαιο, με όλο και πιο αυξημένη χρήση εικόνων αρρώστιας και άγριων θηρίων σε αντιπαράθεση με τη συνεχή εμφάνιση χρυσού.
Ο Σαίξπηρ χρησιμοποιεί την Αττική σε μία εποχή εμπορευματοποίησης, για να εξετάσει την διαφθορά, την προδοσία κι εξαπάτηση σαν διαχρονικά χαρακτηριστικά της φύσης του ανθρώπου.
Άλλωστε πρόκειται για ένα συγγραφέα ο οποίος αποστρεφόταν βαθειά τις έννοιες της τάξης, της εξουσίας, της πειθαρχίας, της διανομής αγαθών και διανομής εξουσίας και ο οποίος σατίριζε από τα πρώτα του κιόλας έργα το δήθεν δημοκρατικό σύστημα της εποχής του.
Γι αυτό το λόγο και το έργο έχει διασκευαστεί αρκετά τα τελευταία χρόνια, προκειμένου να ταιριάζει κι επομένως να σατιρίζει κάθε στιγμή το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο απευθύνεται. Εμείς, το μεταφέραμε στην ελισαβετιανή Αγγλία, στην εποχή του Σαίξπηρ, όπως και ο ίδιος θα είχε κάνει, προκειμένου να μείνουμε πιστοί στη θεατρική παράδοση του συγγραφέα και να το βιώσουμε σαν θίασος όπως θα είχε ανέβει.
O Shakespeare, που έχει ονομαστεί πολίτης της αιωνιότητας, ο συγγραφέας που ξεπέρασε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές, προσέφερε και προσφέρει σε ηθοποιούς και σκηνοθέτες μία εμπειρία ζωής που έχει τη δύναμη όχι μόνο να μας διδάξει αλλά να μας αλλάξει, αρκεί να τον αφήσουμε.
Όποιος έχει διαβάσει, ή τουλάχιστον δει αρκετό Σαίξπηρ, γνωρίζει πως όλες οι ιδέες του μοντέρνου πολιτισμού έχουν εκφραστεί απ’ αυτόν τον άνθρωπο που όμως έζησε στα τέλη του μεσαίωνα. O Σαίξπηρ γράφει για τις αρχέτυπες ανθρώπινες σχέσεις και την βαθειά ουσία του ανθρώπινου όντος.
Σαν σκηνοθέτης θέλω να δώσω έμφαση βέβαια στο κοινωνικό και πολιτικό περιεχόμενο αλλά πάνω απ’ όλα στο ανθρωπιστικό. Το πάθος, η ένταση και η ελευθερία στο λόγο και στη κίνηση του Τίμωνα σε αντίθεση με τον περιορισμό και τη στεγνότητα των αρχόντων και γερουσιαστών, θα εκφράσουν την ασφυκτική φύση της κοινωνίας που καταπιέζει την ψυχή του ανθρώπου και κατατροπώνει την αγάπη, την ανιδιοτελή προσφορά και τη χαρά της ζωής.
Θα έχουμε αντιφατικά στοιχεία, τον ελεύθερο Τίμωνα απέναντι στους κοινωνικοποιημένους άρχοντες, το κάστρο και τη φύση, την μελωδική μουσική και τις διαφωνίες, το απαλό φως και το άγριο.
Ο Σαίξπηρ μας αναγκάζει να απλωνόμαστε και μην επαναπαυόμαστε, να νιώθουμε την κάθε του λέξη στο πετσί μας. Είναιη πιο εξουθενωτική αλλά και η πιο ζωντανή εμπειρία που βιώσαμε θεατρικά σαν ομάδα. Ήταν μια μεγάλη πρόκληση.
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ
ΘΕΑΤΡΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ ΑΝΔΡΟΥ 2018
Κείμενο: Ουίλλιαμ Σαίξπηρ & Τόμας Μίντελτον
Μετάφραση: Ερρίκος Μπελιές
Σκηνοθεσία:Θεώνη Ριντ
Κίνηση & Δραματολογία: Θέωνη Ριντ
Μουσική Σύνθεση & Επιμέλεια: Μαρία Μουρίκη
Προγραμματισμός και Μίξη Ήχου: Δημήτρης Μπέλλος, Decibel Studio
Επιμέλεια ηχητικών εφέ: Μαρία Μουρίκη, Θεώνη Ριντ, Γιαννούλης Πέτσας
Ηχοληψία: Αλέξανδρος Κωστής
Σκηνογραφία: Θεώνη Ριντ
ΔΙΑΝΟΜΗ
Τίμων: Γιώργος Μαλταμπές
Απήμαντος: Γιώργος Τικόπουλος
Αλκιβιάδης: Αντώνης Χαλάς
Φλάβιος: Χρήστος Κωτσαρίνης
Άρχοντες: Δημήτρης Μαμάης, Κώστας Γαρύφαλλος
Αρχόντισσες: Ανδριάννα Κορκοδείλου, Όλγα Τάκα
Γερουσιαστές: Λεονάρδος Καραπιπέρης, Νίκος Παντζόπουλος, Χρήστος Σκανδάλης
Ζωγράφος: Θοδωρής Κουλούρης
Ποιητής: Γιαννούλης Πέτσας
