Εν Άνδρω

Ο ταγματάρχης του Τάγματος Εκαθάρισης Ναρκών Ξηράς δείχνει το αγκυλωτό σταυρό. Πιθανόν να τον σχεδίασαν παιδιά παίζοντας στις υπόγειες στοές του "οχυρού" (φωτ. Εν Άνδρω).

Καθώς το καράβι μπαίνει στη Ραφήνα υπάρχει ένας μικρός λόφος αριστερά που σε μια άκρη του είναι χτισμένο το Γυμνάσιο της πόλης. Πίσω του υπάρχουν πολλά δέντρα. που φτάνουν μέχρι την κορύφη του, λίγες εκατοντάδες μέτρα παραπέρα. Ο λόφος λέγεται από τον Β' Παγκ. Πόλεμο μέχρι σήμερα "Οχυρό". Έτσι τον έμαθαν όλοι στη Ραφήνα, έτσι τον λένε οι νησιώτες που τον βλέπουν από το καράβι, έτσι τον λένε και οι ανδριώτες όσοι τον ξέρουν. Γιατί όμως ο χαμηλός αυτός λοφίσκος λέγεται  "οχυρό";

Σχεδιάγραμμα του Γερμανικού Οχυρού της Ραφήνας κάτω από τον ομώνυμο λόφο 600 μέτρα από το λιμάνι  

Οι υπόγειοι διάδρομοι αρκετά μέτρα κάτω από το έδαφος (φωτ. Εν Άνδρω).

Χώρος διαμονής οπλιτών σε περίπτωση εχθροπραξιών (φωτ. Εν Άνδρω).

Εξαερισσμός των υπόγειων εγκαταστάσεων (φωτ. Εν Άνδρω).

Η ιστορία είναι παλιά και ενδιαφέρουσα. Όμως είναι άγνωστη. Μόνο οι παλιοι κάτοικοι ακόμα μιλάνε για ένα υπόγειο οχυρό από μπετό που σχεδίασαν και έχτισαν οι Γερμανικές Κατοχικές Αρχές με στόχο να αποτρέψουν απόβαση των συμμάχων στη Ραφήνα!!! Το μεγαλύτερο μέρος του λόφου είναι σκαμένο και έχει υπόγεια τούνελ. Σε ένα μέρος υπάρχει μια υπόγεια αποθήκη πυρομαχικών που οι Γερμανοί την ανατίναξαν φεύγοντας. Υπάρχουν υπόγεια δωμάτια για στρατωνισμό μερικών δεκάδων ανδρών. Υπάρχουν βάσεις κανονιών και πολυβόλων. Γενικά πρόκειται για μια υπόγεια βάση που σκοπό είχε την αποτροπή μιας απόπειρας απόβασης στη Ραφήνα, που λόγω του μικρου τότε λιμανιού, είχε θεωρήθεί από τους Γερμανούς ένα πιθανό σημείο να γίνει μια κάποια απόβαση.

Σημεία εισόδου-εξόδου στις υπόγειες στοές (φωτ. Εν Άνδρω).

Το οχυρό το έχτισαν με βάρδιες κάτοικοι της Ραφήνας που επιστρατεύτηκαν από τον στρατό κατοχής. Χιλιάδες ώρες δούλεψαν έλληνες αναγκαστικά για να κατασκευαστεί όλο αυτό το υπόγειο αμπρί. Στο τέλος όταν οι Γερμανοί αποχώρησαν ανατίναξαν την αποθήκη πυρομαχικών και το άφησαν άδειο. Έκτοτε ο χώρος παρέμεινε σε πλήρη εγκατάλειψη. Εφέτος την άνοιξη ο ελληνικός στρατός συνεχίζοντας τον καθαρισμό του χώρου συνέχισε να ελέγχει αν υπάρχουν πουθενά εγκαταλειμένες νάρκες. Μάλιστα με την βοήθεια τοπικών εργολάβων έσκαψε και αποκάλυψε μεγάλο μέρος των πολεμικών κατασκευών που υπήρχαν αλλού μόλις λίγο κάτω από το έδαφος και αλλού σε αρκετό βάθος.

Εδώ από κάτω είναι καλυμένο ένα μέρος των υπόγειων στοών του οχυρού που ακόμα δεν έχουν αποκαλυφθεί (φωτ. Εν Άνδρω).

Επίγειο φυλάκιο. Στο έδαφος η μεγάλη ρωγμή αποκαλύπτει την υπόγεια αποθήκη πυρομαχικών που ανατίναξαν φεύγοντας οι Γερμανοί (φωτ. Εν Ανδρω). 

Επισκεφθήκαμε τον χώρο με την βήθεια ενός ταγματάρχη των ΤΕΝΞ (Τάγμα Εκκαθάρισης Ναρκοπεδίων Ξηράς) που είχε την ευθύνη για τον έρευνα και την αποκάλυψη του χώρου. Φωτογραφίσαμε στοές, υπόγειες σκάλες, χώρους οπλιτών κλπ. Ακόμα φωτογραφίσαμε και μια από τις βάσεις μεγάλων πυροβόλων και τέλος τις εκσκαφές για την αποκάλυψη όσων κατασκευών δεν ήταν βαθειά. Σήμερα είναι ένας επισκέψιμος χώρος όπου τέτοιες μέρες οι δάσκαλοι των διπλανών σχολείων πηγαίνουν τα παιδιά για να δουν μια ατόφια στιγμή της δραματικής ιστορίας της περιοχής τους και της Ελλάδας.

Βάση από μπετόν. Μια από τις 5 βάσεις που υπηρχαν στον λόφο. Πάνω της υπήρχε στημένο μεγάλο περιστρεφόμενο πυροβόλο που θα δρούσε σε περίπτωση απόβασης στη Ραφήνα. Η εκτίμηση του στρατού είναι πως είχε μεταφερθεί από την γαλλική γραμμή Μαζινό μετά την πτώση της Γαλλίας (φωτ. Εν Άνδρω). 

Χωματουρξικές εργασίες με την επίβλεψη του ΤΕΝΞ αποκαλύπτουν κατασκευές προκάλυψης λίγο κάτω από το έδαφος (φωτ. Εν Άνδρω). 

Με την ευκαιρία της αυριανής επετείου της 28ης Οκτωβρίου σκεφτήκαμε να παρουσιάσουμε τον χώρο που όλοι βλέπουμε από το καράβι καθώς πλησιάζει στη Ραφήνα. Μερικοί μπορεί να ξέρουν πως ονομάζεται οχυρό. Αλλά σχεδόν κανείς δεν ξέρει γι' αυτό. Την επόμενη φορά που το καράβι θα μπαίνει στο λιμάνι της Ραφήνας στρέψτε τα ματιά προς το Γυμνάσιο-Λύκειο της πόλης που είναι μπροστά. Δείτε τα πεύκα πίσω και σκεφτείτε πως εκεί από κάτω γράφτηκε μια ακόμα μικρή ιστορία του αγριότερου παγκόσμιου πολέμου που έλαβε χώρα στα μέσα του 20ου αιώνα και κόστισε στην χώρα μας 500.000 νεκρούς...