Εν Άνδρω

Γράφει ο καπετάν-Λευτέρης Πολέμης

Πολλοί με ρωτούν αν υπάρχει κάτι δύσκολο ή επικίνδυνο που να έχει χαραχτεί στη μνήμη μου, μέσα στα 25 χρόνια της ναυτικής μου σταδιοδρομίας κατά την διάρκεια των οποίων ταξίδεψα στα πέρατα του κόσμου. Υπάρχουν πολλά. Όχι μόνο λόγω κακοκαιρίας, αλλά και άλλα πιο επικίνδυνα και πιο σκληρά. Ένα από αυτά που ανακαλώ στη μνήμη κάτι τέτοιες στιγμές που αναλογίζομαι την καριέρα μου συνέβη το 1974.

Συνέβη μια σκοτεινή νύχτα στα νερά της Δυτικής Αφρικής, εν πλω από Περσικό Κόλπο για Αγγλία, όντας πλοίαρχος σε ένα VLCC (VeryLargeCrudeCarrier – εξαιρετικά μεγάλο πλοίο μεταφοράς αργού πετρελαίου). Το πλοίο λόγω μεγέθους εκείνη την εποχή (213.000 τόνους) δεν μπορούσε να περάσει το Σουέζ. Είχαμε περάσει το ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας και ανεβαίναμε δεξιά της Αφρικής.

Πριν προχωρήσω την ιστορία θα σταθώ σε αυτό το σημείο και θα κάνω μια παρένθεση:

Όλα τα πετρελαιοφόρα είναι διαιρεμένα κατά μήκος και κατά πλάτος σε αρκετές δεξαμενές στεγανές μεταξύ τους. Το πλοίο που ταξίδευα εκείνη την εποχή 15 δεξαμενές. Πέντε κατά μήκος και τρεις κατά πλάτος. Δηλαδή 15 δεξαμενές. Εκείνη την εποχή τα δεξαμενόπλοια είχαν πάνω από κάθε δεξαμενή μια σωλήνα που ανέβαινε στο κατάστρωμα γύρω στο 1,20 του μέτρου. Η σωλήνα είχε διάμετρο περίπου 30 πόντους. Από τη σωλήνα αυτή μπορούσε να ρίξεις μια ταινία και να μετρήσεις το ύψος της στάθμης του πετρελαίου στο καθένα από τα αμπάρια. Η σωλήνα αυτή έκλεινε με ένα σιδερένιο κοχλία που σφράγιζε αεροστεγώς με ένα λάστιχο έτσι ώστε να μην επιτρέπει τη διαρροή αερίου. Το κενό κάθε δεξαμενής είναι γεμάτο αέρια που εκλύονται από το πετρέλαιο.

Το πετρέλαιο έχει την τάση να διογκώνεται όταν ανέβει η θερμοκρασία ή να συμπυκνώνεται όταν πέσει η θερμοκρασία. Εκείνη την βραδιά το πλοίο είχε μπει στο ισημερινό θαλάσσιο ρεύμα, που είναι ζεστό. Και φυσικά ανέβηκε η θερμοκρασία του πλοίου και κατ’ ακολουθία και η στάθμη του φορτίου μέσα στα αμπάρια.

Χωρίς να έχουμε πάρει είδηση εκείνη την ζεστή βραδιά το λάστιχο που στεγανοποιούσε το σιδερένιο καπάκι του σωλήνα της δεξαμενής Νο4Β είχε κοπεί περίπου έναν πόντο. Η ζέστη έκανε το υγρό φορτίο μεσ’ το αμπάρι να διογκώνεται. Κι αυτό με τη σειρά του πίεζε το αέριο το οποίο διέφευγε προς την ατμόσφαιρα.

Ήταν μεσάνυχτα. Ταξιδεύαμε σε έναν ακίνητο Ατλαντικό. Είμαστε στα δυτικά της Αφρικής εν πλω προς Αγγλία. Μόλις είχαμε περάσει τον Ισημερινό και είχαμε μπει από το νότιο στο βόρειο ημισφαίριο.

Πριν πέσω να κοιμηθώ, λίγο μετά τα μεσάνυχτα, όπως συνήθιζα, ανέβηκα στην γέφυρα να δω πως πάμε. Ο ανθυποπλοίαρχος της βάρδιας 12-4 μόλις είχε παραλάβει. Το βαπόρι ταξίδευε γαλήνια. Λες και ήταν τρένο πάνω στις ράγες. Κατάπλωρα στο βάθος έβλεπα συνέχεια αστραπές. Είχε προηγηθεί μια καταρρακτώδης βροχή και το πλοίο ήταν γεμάτο υγρασία. Πράγμα που αυξάνει την αγωγιμότητα και τα φαινόμενα στατικού ηλεκτρισμού. Κάτι που έχει σημασία όπως θα δούμε παρακάτω.

Καληνύχτισα τον ανθυποπλοίαρχο και κατέβηκα στην κάμαρα μου να κοιμηθώ. Μόλις με πήρε με ύπνος, άκουσα ξαφνικά το μαγνητικό τηλέφωνο στο δωμάτιο μου να ουρλιάζει σαν τρελό. Πετάχτηκα από το κρεβάτι τράβηξα την κουρτίνα στο φιλιστρίνι και πάγωσα. Από την σωλήνα Νο4Β έβγαινε μια φλόγα πουν έφτανε σε ύψος τουλάχιστον 6-8 μέτρα. Ψέλλισα: «τετέλεσται, αυτό ήταν μέχρι εδώ». Έβαλα ένα σορτς και ξυπόλητος έτρεξα σαν τρελός στη γέφυρα.

Τι έκανα; Εκείνο που κάθε πλοίαρχος κάνει στα τακτικά γυμνάσια. Πρώτο να χτυπήσω το generalalarm. Να ξυπνήσω τον κόσμο. Όμως το πορτάκι του alarm  δεν άνοιγε. Το είχε σφίξει πολύ ο ανθυποπλοίαρχος στην τελευταία άσκηση.  Έδωσα μια γροθιά στο τζάμι και το έσπασα. Ενθύμιο μένουν ακόμα τα σημάδια στο δεξί μου χέρι από τα κοψίματα που μου έκαναν τα σπασμένα γυαλιά. Κατάφερα και χτύπησα το alarm. Αμέσως μετά πήγα στο VHF στο κανάλι 16 που είναι για το σήμα κινδύνου. Άρχισα να φωνάζω MAYDAY- MAYDAY. Πολλές φορές, όπως προβλέπει ο κανονισμός. Μου απάντησε αμέσως ένα υπερωκεάνιο του Χανδρή που ήταν στα 7-8 μίλια απόσταση και πήγαινε στην Αυστραλία. Μου είπε πως βλέπει την φλόγα στο κατάστρωμα μου και έστρεψε καταπάνω μου.

Το πλήρωμα πλήρως προετοιμασμένο, λόγω των τακτικών γυμνασίων, που έκανα (σχεδόν κάθε εβδομάδα αν ήταν δυνατόν), ήξερε αμέσως τι ακριβώς να κάνει και πώς να το κάνει. Έτσι σε λιγότερο από ένα λεπτό, ο Α’ μηχανικός, που ήταν από το Κόρθι, έτρεξε και έστειλε νερό σε μια δεξαμενή με ειδικό υγρό από την έξοδο της οποίας άρχισε να τρέχει αφρός υπό πίεση. Ό λοστρόμος, ένα άξιος άνθρωπος από την Σύρο, έτρεξε γρήγορα στο κατάστρωμα και άνοιξε το επιστόμιο που είχε αναφλεγεί έτσι ώστε άφθονος αφρός και υπό πίεση να διοχετευτεί μέσα στο Νο4Β. Δεν θυμάμαι τι προσευχές έκανα πάνω στην γέφυρα. Αλλά μετά από 2-3 λεπτά είδα την φλόγα σιγά-σιγά να μειώνεται και τελικά με ένα μικρό παφ έσβησε…

Ανακουφισμένος έγειρα πίσω και έδωσα σιωπηλά συγχαρητήρια στον εαυτό μου γιατί στην μακρά μου ναυτική διαδρομή δεν παρέλειψα ποτέ να κάνω τακτικά γυμνάσια πυρκαγιάς και εγκατάλειψης πλοίου.

Βεβαίως είμαστε πολύ τυχεροί που η θάλασσα ήταν εντελώς κάλμα. Δεν είχε μπότζι. Έτσι η ροή αερίου ήταν συνεχής: όπως βγαίνει από ένα τσακμάκι όταν το πιέζεις. Αν είχε μπότζι η ροή αερίου θα ήταν διακεκομμένη. Και αντί της συνεχούς ροής του αερίου θα είχαμε διακεκομμένη: με αποτέλεσμα εισροή οξυγόνου μέσα στο αμπάρι. Που θα οδηγούσε σε μια τεράστια έκρηξη.

Το μόνο που θα μπορούσαν να μας κάνουν μετά θα ήταν… τα σαράντα! Γιατί για κηδεία ούτε κουβέντα. Θα είχαμε όλοι μας ανατιναχτεί ή καεί σαν τα ποντίκια.

Σωθήκαμε λόγω σωστής προετοιμασίας και των συνεχών γυμνασίων. Όταν φτάσαμε στην Αγγλία ανέβηκαν στο πλοίο ένα σωρό ειδικοί και ειδήμονες και με τρέλαναν στις ερωτήσεις για το πώς και το γιατί συνέβη ότι συνέβη. Κανείς δεν έβγαλε κάποιο τελικό συμπέρασμα.

Κατά πάσα πιθανότητα η ζημιά έγινε από τον αυξημένο στατικό ηλεκτρισμό του πλοίου και λόγω της υγρασίας. Όπως μου είπε ο ανθυποπλοίαρχος καθώς κοίταζε από ψηλά το πλοίο και την πλώρη είδε έκπληκτος ένα πύρινο φίδι να διατρέχει ξαφνικά στο κατάστρωμα. Προφανώς μόλις αυτό το πυρινο φίδι έφτασε στη Νο4Β δεξαμενή πήρε φωτιά η έξοδος της σωλήνας ελέγχου λόγω του αερίου που χανόταν από το μικρό κενό τους ενός πόντου που υπηρχε απαρατήρητο στο λάστιχο στεγανοποίησης. Και άναψε μια μεγάλη φλόγα αρκετών μέτρων!!!...

Όταν γύρισα στην Άνδρο αργότερα μαζί με μερικούς Ανδριώτες που είμαστε στο πλοίο και μερικούς άλλους φίλους πήγαμε στον Αη-Γιάννη του Σκίνου και κάναμε μια λειτουργία για την διάσωση μας.

Κλείνοντας μια ευχή, αλλά και μια παρότρυνση, στους νέους πλοίαρχους της Άνδρου. Γυμνάσια, γυμνάσια, γυμνάσια…