1994-2014: Είκοσι χρόνια χωρίς τον Μάνο…
Του Διαμαντή Μπασαντή
Κάθε τρελό παιδί έχει στο χέρι/ φιλί της Παναγιάς κι ένα μαχαίρι/
κι η μάνα του δεν τραγουδά…
Κάθε που σφάζονται δύο περιστέρια/ η νύχτα καίγεται στα δύο του χέρια/
Και το κορίτσι δεν μιλά…
Βρήκα το σημείωμα της Δανάης στο mail σήμερα το πρωί. Έγραφε: «Έφυγε από τη ζωή πριν από είκοσι χρόνια στις 15 Ιουνίου του 1994 ο Μάνος Χατζηδάκις. Αν θες να γράψεις κάτι…». Το ημερολόγιο έδειχνε 16 Ιουνίου 2014…
Κοιτώντας την οθόνη του υπολογιστή ήρθαν στο νου οι παραπάνω στίχοι του Μάνου από την υπέροχη μπαλάντα του. Άφησα κάθε άλλη δουλειά κι έβαλα το τραγούδι. Ένας κόμπος στάθηκε στο λαιμό. Είκοσι χρόνια χωρίς τον Μάνο! Κι έπρεπε να μου το πουν! Ίσως δεν το καταλάβα γιατί η μουσική του μας συνοδεύει καθημερινά στο μετρό, στο αεροπλάνο, στο σπίτι. Κουβαλάμε αδιάκοπα παντού την μοναδική μουσική και ποιητική κληρονομιά του. Και την απέραστη ευαισθησία του.
Έτυχε να τον γνωρίσω. Αρχικά το 1985. Ήταν τις μέρες ενός σπουδαίου πολιτιστικού περιοδικού. Το είχε ονομάσει Τέταρτο θέλοντας να υποδηλώσει το πέρασμα του από το Τρίτο Πρόγραμμα προηγουμένως. Αξέχαστες οι αφηγήσεις του για τη ζωή του κάτι απομεσήμερα στα γραφεία του περιοδικού.
Απομεσήμερα γιατί ο Μάνος τέτοια ώρα ξυπνούσε! Θυμάμαι (αρχικά τον Τάκη Θεοδωρόπουλο και αργότερα τον Δημήτρη Καλοκύρη, διευθυντές του περιοδικού) να τον ψάχνουν στο τηλέφωνο στο σπίτι του κατά τις 13.30΄. Και η οικονόμος να απαντά: «ο κύριος Μάνος κοιμάται»!
Όμως, όταν κάποιες φορές ερχόταν στα γραφεία απομεσήμερο ήταν κεφάτος. Τον θυμάμαι να διηγείται επί ώρες ιστορίες από το θέατρο από όπου ξεκίνησε μουσικά. Μιλούσε για την Κατερίνα, την Παξινού, την Μελίνα... Είμαστε εγώ, ο Βαγγέλης Χατζηβασιλείου και η Κατερίνα Σχοινά. Χαιρόταν για την προσοχή μας και ανεξάντλητος ξετύλιγε με τον δικό του μοναδικό τρόπο τις σχέσεις του και τις καταστάσεις με τις μεγάλες θεατρικές προσωπικότητες των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων…
Αλλά του άρεσαν και οι πρωτότυπες ιδέες. Το 1985 ενέκρινε αμέσως δύο ταξίδια μου. Το ένα στο Εδιμβούργο και το άλλο στην Βαρκελώνη για να γράψω για δύο Διεθνή Φεστιβάλ...
Τον ξανασυνάντησα το 1989 σε μια μεγάλη συναυλία που έδωσε με τον Μίκη και τον Ξαρχάκο στο Ολυμπιακό στάδιο. Ήταν το 1989. Καθώς περπατούσαμε προς το γραφείο Τύπου του σταδίου με ρώταγε σαν μικρό παιδί: «πως πήγαμε; Πως πήγαμε;». Του απάντησα με θαυμασμό. Αλλά αυτός επέμενε: «τι λες άρεσε στον κόσμο;». Χαιρόταν σαν παιδί…
Το 1994 στην εφημερίδα δεν μπόρεσα να γράψω το χρονογράφημα για τον θάνατο του…
Κάτι από τον Μάνο συνάντησα το 1998 στο Λας Βέγκας της Νεβάδα! Μετά από ένα διεθνές συνέδριο πήγαμε βόλτα στο μεγάλο καζίνο της MGM με τον καθηγητή Θύμιο Ζαχαρόπουλο. Μπαίνοντας στην απέραντη αίθουσα (κάτι σαν το Ειρήνης και Φιλίας στο Φάληρο), ακουγόταν σε μουσική υπόκρουση «τα παιδιά του Πειραιά». Έμεινα άναυδος. Ο Θύμιος Ζαχαρόπουλος δίπλα μου έσκασε στα γέλια και μου εξήγησε: παίζουν τη μουσική από όλα τα βραβεία Όσκαρ! Όλως τυχαίως μπήκαμε την ώρα που παιζόταν το Όσκαρ του 1961 που ήταν αυτό του Χατζηδάκι!
Το 2006, πάλι τυχαία, βρέθηκα για λίγο καιρό σε επίσημη θέση σε ένα από τα δημιουργήματα του. Τότε γνώρισα την γραμματέα του και είχαμε μια πολύωρη συζήτηση για τον Μάνο και έμαθα για το πόσο Έλληνας ήταν. Δεν άντεξε, μου είπε η γραμματέας του, την Αμερική. Ήταν σαν πουλί σε χρυσό κλουβί, τον βρήκε μια μέρα στον δρόμο ο Ηλίας Καζάν έξαλλο και του είπε πως παρατάει την MGM, τα χρήματα και τον αμερικάνικο κινηματογράφο. Έτσι γύρισε πίσω. Δεν μπορούσε να δημιουργήσει έξω από τον ελληνικό ορίζοντα…
Το 2013 είχα την χαρά να μιλήσω για το έργο του Μάνου και του Μίκη σε διεθνές συνέδριο πολιτισμού στην Μόσχα. Ακόμα θυμάμαι τη συγκίνηση με την οποία μίλησα για το έργο του που άλλαξε (μαζί με του Μίκη) την Ελλάδα του 20ου αιώνα. Αλλά και την συγκίνηση κάποιων Ρώσων καθηγητών...
Γράφω σήμερα εδώ, το 2014, τις γραμμές που δεν μπόρεσα να γράψω το 1994. Γιατί του χρωστάω μερικές από τις καλύτερες στιγμές της ζωής μου…
