Εν Άνδρω

Του Αντώνη Λαζαρή

 

Το λιμάνι της Ραφήνας όπως ήταν μέχρι το 1979

Από τα μέσα της δεκαετίας του ’70 και μετά το λιμάνι της Ραφήνας μπαίνει σε μια νέα δυναμική εποχή. Η δρομολόγηση των επιβατηγών/οχηματαγωγών φέρνει μεγάλες αλλαγές στον τρόπο του ταξιδιού. Ο αριθμός των οχημάτων σταδιακά αυξάνεται. Από τη μία τα αυτοκίνητα των επιβατών, από την άλλη τα φορτηγά. Σύντομα, λοιπόν, το «Έλενα Π» και το «Άννα Λ» θα αποδειχθούν πολύ μικρά για τη μεταφορά των επιβατών και των οχημάτων. Η δρομολόγηση των πλοίων του Αυγουστή Πολέμη θα απογειώσει το λιμάνι της Ραφήνας και τη γραμμή Άνδρου-Τήνου-Μυκόνου. Η γραμμή εξελίσσεται σε Eldorado της Ελληνικής Ακτοπλοΐας.

Τα πλοία του Αυγουστή Πολέμη

Το 1974 είναι η χρονιά που θα δρομολογηθούν για πρώτη φορά πλοία του Αυγουστή Πολέμη από το λιμάνι της Ραφήνας. Το λιμάνι ακόμα δεν έχει επεκταθεί και τα πλοία δένουν στο παλιό λιμάνι, μπροστά από τα μαγαζιά της παραλίας. Η επέκταση του λιμανιού με την κατασκευή των δύο εξωτερικών προβλητών θα ολοκληρωθεί στα τέλη της δεκαετίας του ’70. Οι δύο αυτές θέσεις πρόσδεσης είναι οι σημερινές θέσεις «1» και «2». Εκείνη την εποχή μπορούσαν να δέσουν σε αυτές ακόμα και τρία πλοία.

Τα "Ήπειρος" του Αυγουστή Πολέμη. Από το αρχείο της Ανδριακής.

Στην αρχή οι συνθήκες ήταν δύσκολες. Τα πλοία του Αυγουστή Πολέμη αναγκάστηκαν να φύγουν από το λιμάνι μέχρι την ολοκλήρωση των έργων στh Ραφήνα. Για λίγα χρόνια ταξίδεψαν από το λιμάνι της Ηγουμενίτσας για το Μπάρι. Η επιστροφή τους στο λιμάνι θα σηματοδοτήσει την περίοδο της μεγάλης ακμής του λιμανιού.

Άνοδος και πτώση του Αυγουστή Πολέμη

Τα πλοία του Αυγουστή Πολέμη που ταξίδεψαν στη γραμμή ήταν, κατά κύριο λόγο, τέσσερα:

-           (α) Το «Χρυσή Άμμος ΙΙ» το λευκό, ελληνικής ναυπήγησης. Το πλοίο δρομολογήθηκε για πρώτη φορά με το όνομα «Ήπειρος». Στην πορεία μετονομάστηκε σε «Χρυσή Άμμος» και, τελικά, σε «Χρυσή Άμμος ΙΙ». Το 1985 πουλήθηκε στην Κίνα παίρνοντας το όνομα “HongJu”. Το πλοίο φέρεται να ναυάγησε στη δεκαετία του ’90. 

Το "Ήπειρος" του Αυγουστή Πολέμη. Φωτογραφία από το Αρχείο του Μίλτου Χαλά.

(β) Το «Χρυσή Άμμος Ι», ιαπωνικής ναυπήγησης. Το πλοίο ξεκίνησε δρομολόγια ως «Ήπειρος ΙΙ» το 1976. Στην πορεία μετονομάστηκε σε «Χρυσή Άμμος» ή «Χρυσή Άμμος Ι». Το 1987 πέρασε στην πλοιοκτησία του Γιώργη του Γούτου παίρνοντας το όνομα «Κύθνος». Το 1993 αγοράστηκε από την NomicosLines και πήρε το όνομα «Μακεδών». Το 2000 πέρασε στην πλοιοκτησία της HellasFerries και λίγα χρόνια αργότερα επέστρεψε στον Γιώργη του Γούτο διατηρώντας  το όνομα «Μακεδών». Το πλοίο συνεχίζει τα ταξίδια του στη γραμμή Λαυρίου-Κέας-Κύθνου. 

 

Το "Χρυσή Άμμος ΙΙ" στο λιμάνι της Ραφήνας το φθινόπωρο του 1984. Φωτογραφία από το αρχείο Φλώρου.

(γ) Το «Χρυσή Άμμος ΙΙΙ», ιαπωνικής ναυπήγησης. Το πλοίο ξεκίνησε δρομολόγια ως «Ήπειρος ΙV» το 1977. Στην πορεία μετονομάστηκε σε «Χρυσή Άμμος ΙΙΙ». Το 1987 πέρασε στην πλοιοκτησία της Nomicos Lines παίρνοντας το όνομα «ThiraII». Μετά από έναν χρόνο μετονομάστηκε σε “HellasExpress”. To 1990 ξαναγύρισε στο λιμάνι της Ραφήνας για δρομολόγια προς τη Χίο, Μυτιλήνη, Άγιο Ευστράτιο, Λήμνο και Καβάλα. Το 1994 πέρασε στην πλοιοκτησία των Κερκυραϊκών Γραμμών παίρνοντας το όνομα «Άγιος Σπυρίδων». Το 2006 πουλήθηκε στο εξωτερικό και βρέθηκε να ταξιδεύει στη Μαύρη Θάλασσα.

(δ) Και το "Χρυσή Αυγή", το πλοίο που καθόρισε την μοιρα της εταιρειας, αλλά και μια ολόκληρη εποχή για την ακτοπολοΐα και την Ραφήνα.

Το μοιραίο "Χρυσή Αυγή" 

Το πλοίο «Χρυσή Αυγή» καθελκύστηκε το 1970 στην Ιαπωνία με το όνομα “Hayabusa” στα ναυπηγεία YOSHIURA ZOSEN της Ιαπωνίας. Το συνολικό του μήκος ήταν 59 μέτρα. Το 1977 αποκτήθηκε από την εταιρεία του Αυγουστή Πολέμη. Είχε νηολόγιο Άνδρου. Είναι το πλοίο που έμελλε να καθορίσει μια εποχή στην ακτοπλοΐα και τη μοίρα όλων των άλλων πλοίων της εταιρείας του Αυγουστή Πολέμη. Το ναυάγιο στα ανοιχτά της Καρύστου έφερε βαρύ και αβάσταχτο πόνο σε όλη την Άνδρο, αλλά και σε όλη την Ελλάδα.

Παρουσίαση του "Χρυσή Αυγή". Εφημερίδα Ανδριακή.

Οι συνθήκες του ναυαγίου είναι λίγο-πολύ γνωστές. Το πλοίο αναχώρησε από το λιμάνι της Ραφήνας λίγο μετά τις 16:00 το απόγευμα στις 23 Φεβρουαρίου 1983. Ο καιρός ήταν εξαιρετικά αγριεμένος. Το πλοίο δεν έπρεπε να ξεκινήσει από το λιμάνι. Ασκήθηκαν μεγάλες πιέσεις στον καπετάν-Αντώνη Γαρδέλη για να υπογράψει και να αναχωρήσει το πλοίο με ευθύνη πλοιάρχου. Το φορτίο του πλοίου ήταν, κυρίως, βυτιοφόρα για τα νησιά.

Σύμφωνα με όσα έχουν γίνει γνωστά σημειώθηκε μετατόπιση φορτίου. Ο πλοίαρχος προσπάθησε να γυρίσει το πλοίο προς την Κάρυστο. Πάνω στη στιγμή που η σωτηρία είχε αρχίσει να φαίνεται στον ορίζοντα, σημειώθηκε έκρηξη στο γκαράζ του πλοίου. Και κάπου εκεί σήμανε το τέλος του πλοίου. Το πλοίο ναυάγησε στ' ανοικτά της Καρύστου παρασέρνοντας στον υγρό τάφο 27 ανθρώπινες ψυχές και βυθίζοντας στο πένθος την Άνδρο, τη Ραφήνα και τα άλλα νησιά.

Το "Χρυσή Αυγή" στο λιμάνι της Ραφήνας. Αρχές δεκαετίας 1980.

Τα αίτια πολλά. Το πλοίο δεν ήταν κατάλληλο για μεταφορά εύφλεκτων υλικών. Πολύ δε περισσότερο κάτω από τόσο επικίνδυνες καιρικές συνθήκες. Συνεπώς το πλοίο δεν έπρεπε ποτέ να ξεκινήσει το μοιραίο εκείνο απόγευμα. Το χειρότερο: στο πλοίο δεν έπρεπε να επιβιβαστούν επιβάτες και μικρά παιδιά.  Η κακή στιγμή, οι απερισκεψίες των αρχών και ιδίως οι μεγάλες πιέσεις ανθρώπων του γραφείου της εταιρείας στον πλοίαρχο έπαιξαν καθοριστικό ρόλο.

Μετά το ναυάγιο του «Χρυσή Αυγή» το μέλλον της εταιρείας έμελλε να είναι καταδικασμένο. Τον Οκτώβριο του 1984  το «Χρυσή Άμμος ΙΙ» εκτέλεσε τα τελευταία δρομολόγια στη γραμμή και μετά αποχώρησε οριστικά. Το φιλόδοξο σχέδιο της ενασχόλησης του Αυγουστή Πολέμη στην Ακτοπλοΐα έλαβε πρόωρο τέλος. Το ναυάγιο του πλοίου έσβησε από τον χάρτη των ακτοπλοϊκών συγκοινωνιών την εταιρεία του Αυγουστή Πολέμη που πρόσφερε πολλά στην Άνδρο και στα άλλα νησιά. Ο Αυγουστής Πολέμης πέθανε στο Λονδίνο. Είχε ζητήσει όταν πεθάνει να ρίξουν την τέφρα του στο Αιγαίο. Και αυτό έγινε.

Δρομολόγια και πράκτορες

Το «Χρυσή Άμμος Ι» και το «Χρυσή Άμμος ΙΙ» πήγαιναν Άνδρο Τήνο-Μύκονο. Το «Χρυσή Άμμος ΙΙΙ» πήγαινε Σύρο-Πάρο-Νάξο-Ίο-Σαντορίνη. Για ένα μικρό διάστημα ταξίδεψαν εδώ και το «Ήπειρος 4» και το «Ήπειρος 5» που ταξίδευαν από την Ηγουμενίτσα για το Μπρίντεζι.

Το παλιό λιμάνι του Γαυρίου. Δεκαετία 1970. Σημαντικός πράκτορας της Άνδρου τότε ήταν ο Γιώργος Λυγίζος. Φωτογραφία από την Ανδριακή.

Ο άνθρωπος που συντόνιζε όλη αυτήν την προσπάθεια ήταν o Ανάργυρος Πολέμης. Πράκτορας ανάλαβε η Ιωάννα Χατζή. Άνοιξε το πρακτορείο στο λιμάνι, ενώ νοικίασε και το περίπτερο που υπήρχε στο λιμάνι για να το λειτουργήσει σαν εκδοτήριο. Στην πρακτόρευση των πλοίων συμμετείχε και ο Ανάργυρος Παπαγεωργίου.

Ο καπετάν-Γιώργης Σαλονίκης

Μια μεγάλη μορφή του λιμανιού της Ραφήνας  υπήρξε ο καπετάν-Γιώργης Σαλονίκης από την Άνδρο. Ξεκίνησε από το «Μεγαλόχαρη» του Γιάννη Βακιρτζή και συνέχισε με τα πλοία του Αυγουστή Πολέμη. Καπετάνεψε για χρόνια το «Χρυσή Άμμος ΙΙ» και από αυτόν το παρέλαβε ο καπετάν-Κώστας Τζώρτζης. Για τον καπετάν-Γιώργη Σαλονίκη και τους άλλους πλοιάρχους-θρύλους της γραμμής θα χρειαστεί ένα ξεχωριστό αφιέρωμα.

Τα δρομολόγια των πλοίων του Αυγουστή Πολέμη, 1984. Από το αρχείο της Ανδριακής.

«Χρυσάνθεμο»: διάττων αστέρας της γραμμής

Το 1975 δρομολογήθηκε από το λιμάνι της Ραφήνας του «Χρυσάνθεμον» του κ. Αντώνη Δασήρα για Άνδρο-Τήνο-Μύκονο. Το σχέδιο ήταν φιλόδοξο, αλλά ο ανταγωνισμός και οι συνθήκες της εποχής δεν επέτρεψαν στο πλοίο και την εταιρεία να εδραιωθούν. Το πλοίο αναγκάστηκε να στραφεί σε άλλα λιμάνια. Η γραμμή έχασε μια καλή εταιρεία.

Το «Άννυ»

Το 1980 δρομολογείται στη γραμμή της Άνδρου το «Άννυ» του Δημήτρη Σημαντώνη. Η δρομολόγησή του δεν υπήρξε πετυχημένη παρά τις φιλότιμες προσπάθειες της εταιρείας του. Το πλοίο παρέμεινε για κάποιο διάστημα δεμένο στο λιμάνι της Ραφήνας μέχρι που αναγκάστηκε να αλλάξει γραμμή. Αρχικά, στράφηκε προς την άγονη γραμμή της Νότιας Πελοποννήσου-Κυθήρων. Σύντομα, όμως, άλλαξε πεδίο δράσης και βρέθηκε να ταξιδεύει από Καβάλα και Αλεξανδρούπολη για τη Σαμοθράκη. Το πλοίο μετονομάστηκε σε «Αρσινόη». Εδώ και αρκετά χρόνια παραμένει παροπλισμένο στον Κόλπο της Ελευσίνας .       

Το «Golden Vergina»

Το καλοκαίρι του 1984 πέρασε για λίγο από τη γραμμή το “GoldenVergina” των Κοσμά-Καραφωτιά-Καραηλία. Το πλοίο ταξίδεψε με καπετάνιο τον καπετάν-Τάκη το Σαμιωτάκη. Το πλοίο θα μπορούσε να κάνει μεγάλη καριέρα στη γραμμή, αλλά δεν ευδοκίμησε. Κατά την προσπάθεια πρόσδεσης του στο λιμάνι του Γαυρίου το πλοίο κατέληξε να κολλήσει στην άμμο της παραλίας.

 

Τα δρομολόγια του "Golden Vergina" του 1984. Από το αρχείο της Ανδριακής.

Ο ανταγωνισμός εκείνο το καλοκαίρι είχε χτυπήσει κόκκινο. Στο ατύχημα του πλοίου στο Γαύριο είχε εμπλακεί και το «Χρυσή Άμμος ΙΙ» με καπετάνιο τον καπετάν-Κώστα Τζώρτζη. Από τότε ξεκίνησε μια μεγάλη κόντρα ανάμεσα στους δύο μεγάλους πλοιάρχους της γραμμής.

Το “GoldenVergina” στην πορεία του χρόνου πέρασε στην πλοιοκτησία των αδελφών Αγαπητού διατηρώντας πάντα το όνομά του. Τον Σεπτέμβριο του 2000 έμελλε και για αυτό το πλοίο ένα πολύ άσχημο τέλος. Το πλοίο ναυάγησε στις Πόρτες της Πάρου παίρνοντας μαζί του ογδόντα δύο ψυχές.  

Το «Νήσος ‘Ανδρος»

Το 1984 δρομολογήθηκε στη γραμμή της Άνδρου το «Νήσος Άνδρος» της PYRGI CHIOS SHIPPINGS.A. Πλοιοκτήτες ήταν οι Γεώργιος Ντούλης και Αλέξανδρος Κωστάζος. Πλοίαρχος στο πλοίο ήταν ο καπετάν-Τάκης Σαμιωτάκης από την Άνδρο. Ύπαρχος ήταν ο καπετάν-Σιδερής Μαμίδης από τη Σύρα και υποπλοίαρχος ο καπετάν-Γιώργης Σαμιωτάκης, ο μετέπειτα πλοίαρχος του “BariExpress”, αδελφός του καπετάν-Τάκη Σαμιωτάκη.

Τα δρομολόγια του "Νήσος Άνδρος". Από το αρχείο της Ανδριακής.

 Το πλοίο προσπάθησε να σταθεί, αλλά οι δυνατότητές του ήταν περιορισμένες για τη συγκεκριμένη γραμμή. Το 1986 αντικαταστάθηκε από το «Θεοσκέπαστη» της ίδιας εταιρείας. Για το «Θεοσκέπαστη» θα αναφερθούμε στο επόμενο μέρος του αφιερώματος.

Το "Μαρμάρι Ι" στο λιμάνι της Ραφήνας. Το πλοίο είναι το πρώην "Νήσος Άνδρος".

Το «Νήσος Άνδρος» πουλήθηκε στον Γιώργη το Γούτο παίρνοντας το όνομα «Μαρμάρι Ι». Το πλοίο εξυπηρέτησε τη γραμμή Ραφήνας-Μαρμαρίου για έντεκα χρόνια μέχρι το 1997 που μετονομάστηκε σε «Tirana” και βρέθηκε να ταξιδεύει για λίγο στη γραμμή Ιταλίας-Αλβανίας.

To «Άτλας ΙΙ»

Μετά την αποχώρηση του «Χρυσή Άμμος ΙΙ» από τη γραμμή, δημιουργείται μεγάλο συγκοινωνιακό πρόβλημα στη γραμμή της Άνδρου. Τα κάστανα από τη φωτιά αναλαμβάνει να βγάλει το «Άτλας ΙΙ» της LIBRA MARITIME του Θανάση Γιαννουλάτου με καπετάνιο τον Κώστα Τζώρτζη.

Το πλοίο δρομολογείται τον Δεκέμβριο του 1984. Ήταν το γκρι βαπόρι με την κόκκινη τσιμινιέρα. Η ταχύτητά του είναι παροιμιωδώς χαμηλή, καθώς χρειάζεται δέκα ώρες για τη Μύκονο. Αλλά η προσφορά του υπήρξε σημαντική εκείνον τον δύσκολο χειμώνα. Όμως σε λίγους μήνες θα ερχόταν η επανάσταση στη γραμμή με τη δρομολόγηση του «Επτάνησος».

Η απογείωση του «Επτάνησος»

Στις 4 Απριλίου του 1985 ξεκίνησε δρομολόγια το «Επτάνησος» από το λιμάνι της Ραφήνας. Το παρασκήνιο πίσω από τη δρομολόγησή του ήταν μεγάλο. Ο Μάκης Στρίντζης ήθελε να το δρομολογήσει στην αναπτυσσόμενη γραμμή Κυλλήνης-Πόρου. Όμως, τρεις πράκτορες πίεσαν για να έρθει το πλοίο στη Ραφήνα.   Οι πράκτορες αυτοί ήταν ο Παναγιώτης Λαγουρός από την Τήνο, ο Γιώργος Λυγίζος από την Άνδρο και ο Ανάργυρος Παπαγεωργίου από τη Ραφήνα. Πήγαν στον Στρίντζη, τον πίεσαν και αυτός δέχθηκε.

Το «Επτάνησος» αγοράστηκε κοντά στις 800.000 δολάρια. Με την μετασκευή του το συνολικό κόστος πρέπει να ξεπέρασε το ποσό των 1.500.000 δολαρίων. Τον Οκτώβριο της πρώτης του χρονιάς το πλοίο είχε βγάλει το κόστος της αγοράς και της μετασκευής του και είχε αποφέρει και 800.000 δολάρια κέρδος.

Το"Επτάνησος" στο λιμάνι της Κυλλήνης (Φωτογραφία: Αντώνη Λαζαρή).

Το «Επτάνησος» είναι το πλοίο που έφερε το ”Ionian Galaxy”, το “Ionian Island” και τα άλλα πλοία της Strintzis Lines. Η επιτυχία του ήταν άνευ προηγουμένου.

Το πλοίο αποδείχθηκε πραγματική ευλογία για την εταιρεία του, τα πληρώματά του, τους επιβάτες του και τα νησιά της Άνδρου, της Τήνου και της Μυκόνου. Το πλοίο προσέγγιζε μία φορά την εβδομάδα και το λιμάνι της Σύρου.

Ο καπετάν-Κώστας Τζώρτζης στη γέφυρα του "Superfetty II".

 Σημαντικό μερίδιο στην επιτυχία του έπαιξε ο καπετάν-Κώστας Τζώρτζης, γνωστός και ως ο πλοίαρχος που έσπαζε τα απαγορευτικά. Σημαντικό ρόλο έπαιξαν, επίσης, και οι πράκτορες του πλοίου στη Ραφήνα και τα νησιά. Στη Ραφήνα ο πράκτορας του ήταν ο Ανάργυρος Παπαγεωργίου. Στην πορεία συμμετείχε στην πρακτόρευση του και ο Αντώνης Τόγιας, ο πράκτορας που απογείωσε στη συνέχεια το “SuperferryII”. Το “Επτάνησος” από το 1985 έως το 1991 έσπασε όλα τα ρεκόρ στη μεταφορά επιβατών και οχημάτων.

Πρωτοσέλιδο της Ανδριακής σχετικό με το Επτάνησος.

Ίσως, το μεγάλο λάθος για την Strintzis Lines να ήταν που δεν «δίπλωσε» στη γραμμή από το αδελφό πλοίο «Δήλος». Το 1986 το «Δήλος» δρομολογήθηκε από το λιμάνι της Ραφήνας, αλλά όχι στη γραμμή Ραφήνας-Άνδρου-Τήνου-Μυκόνου. Το πλοίο βολόδερνε σε διάφορες γραμμές μην καταφέρνοντας να στεριώσει. Το 1988 το «Δήλος»έφυγε από τη Ραφήνα και μεθόρμισε στο λιμάνι του Πόρου Κεφαλληνίας και στη γραμμή Κυλλήνης-Πόρου.