Εν Άνδρω

 

Το Ευαγγελίστρια πλέει προς τη Μύκονο. Καλοτάξιδο, εντυπωσιακό, μοναδικό. Ένα από τα πιο ξεχωριστά καϊκια των Κυκλάδων στις οποίες ταξίδεψε για  πολλά χρόνια. Έτυχε να ταξιδέυψουμε μαζί του ένα γαλήνιο βράδι, ούνιος του 1991, από τον Πειραιά στη Μυκονο. Προσκαλεσμένοι φιλόξενων Μυκονιατών του Μουσείου Αιγαίου της Μυκόνου. Το καϊκι μόλις είχε τελειώσει την συντήρηση του στο Πέραμα και θα έφευγε τα μεσάνυχτα για Μύκονο. Ήταν εμπειρία το πόσο εύκολα αντιμετώπισε έναν κυματισμό γύρω στα 4-5 μποφόρ νότια της Κύθνου. Έφτασε ξεκούραστα και άνετα πρωί-πρωί στη Μύκονο. Ήταν σα να είχαμε ταξιδέψει σε όνειρο... 

Ένα ιστορικό σκαρί - το τελευταίο δείγμα της μοναδικής ναυπηγικής τέχνης των παλιών μαστόρων της θάλασσας - επέστρεψε ξανά στα γνώριμα νερά των Κυκλάδων μετά την συντήρηση του. Πρόκειται για το καΐκι «Ευαγγελίστρια - γνώριμο στους Ανδριωτες μια άλλης εποχής - που διασώθηκε από τη εγκατάλειψη πριν χρόνια και βρήκε καταφύγιο στο Ναυτικό Μουσείο Αιγαίου στη Μύκονο.

Το «Ευαγγελίστρια» στην διάρκεια του πολέμου και μετά, είχε έρθει πολλές φορές στην Άνδρο για να μεταφέρει κρεμμύδια και άλλα ανδριωτικα προϊόντα από το νησί στον Πειραιά κυρίως, αλλά και στην Σύρο και την Ραφήνα.

(Όπως μας έγραψε στο f/b ο Κυριακος Σταμελος γύρω στο ΄70, η "Ευαγγελίστρια" ερχόταν στο Μπατσί από την Θράκη. Ξεφόρτωνε πεπόνια και σκόρδα και φόρτωνε κρεμμύδια για παρακάτω. Ηταν εντυπωσιακό τα μπαγλαμαδο-μπουζούκι του πληρώματος, που εκτελούσε χρεή μανάβη, στον ντόκο.)

Το Μουσείο Αιγαίου φροντίζει σε τακτικά διαστήματα και το συντηρεί τακτικά στα ναυπηγεία του Περάματος ώστε το καϊκι να αντέχει στον χρόνο και στη θάλασσα. Έτσι το καϊκι το πηγαινοφέρνουν στην Μύκονο με την μηχανή του όταν είναι για την τακτική συντήρηση του στο Πέραμα. 

Το ιστιοφόρο "Ευαγγελίστρια" είναι ένα από τα τελευταία γνήσια αιγαιοπελαγίτικα ιστιοφόρα. Το "Ευαγγελίστρια" είναι ιστιοφόρο "πέραμα", κατασκευασμένο στη Σύρο. Τα "περάματα" είναι εμπορικά σκάφη. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι είναι οι τελευταίοι απόγονοι κάποιων παλαιοτέρων τύπων σκαφών που δεν έχουν ακόμα ιστορικά μελετηθεί. Παρόμοιος τύπος δεν έχει σωθεί, απ' όσο γνωρίζουμε σε κανένα άλλο μέρος του κόσμου. Yπάρχουν ενδείξεις ότι τέτοιου είδους έπλεαν στο Αιγαίο από την βυζαντινή εποχή αλλά δεν είναι ακόμα επιστημονικά τεκμηριωμένο. O καθηγητής P. Throckmorton είχε παρατηρήσει ότι ο τρόπος κατασκευής του "Ευαγγελίστρια" μας θυμίζει τον τρόπο κατασκευής των πλοίων του 1^ου αιώνα π.X., αλλά και των βυζαντινών πλοίων.

Tο "Ευαγγελίστρια" ναυπηγήθηκε στη Σύρο το 1939 από τον καραβομαραγκό Mαυρίκο και τα παιδιά του, για λογαριασμό του Μυκονιάτη καραβοκύρη Aντώνη K. Mπόνη. Έχει χωρητικότητα 90 τόνων περίπου, ολικό μήκος 20m και πλάτος 6,38 m. Φέρει 2 ιστούς και πανιά: μπούμα με πίκι, αράπη και φλόκο, συνολικής επιφάνειας 220 τ.μ. 

Eίναι κατασκευασμένο για μακρινά ταξίδια με πανιά και αυτό καθορίζει τη μορφή του. Eίναι στελάδο, με ικανή καμπύλωση στην κουβέρτα για να διώχνει τα νερά από τις ισχυρές θάλασσες, με ξωκλάδισμα στην πλώρη και ελαφρά μάγουλα , ενώ στην πρύμνη η στέλα του αφήνει λίγα απόνερα.

Φαρδύ για να παίρνει φορτίο στο αμπάρι του και για να κρατάει στους κυματισμούς στις θάλασσες...

Eίναι προσεγμένο στις κατασκευαστικές του λεπτομέρειες και πολλές από αυτές δεν εφαρμόζονται πια. H αίσθηση της καλής πλευστότητας είναι έντονη στη μορφή του σκάφους, ενώ το σχήμα του παρουσιάζει κλασικές ναυπηγικές αναλογίες. 

Ένα από τα στοιχεία του "Ευαγγελίστρια" που δεν το συναντούμε πια στα σύγχρονα κατασκευασμένα ξύλινα σκάφη, είναι τα μεγάλα "φυσικά" μπρατσόλια που υποστηρίζουν κάποια από τα καμάρια του καταστρώματος. Πρόκειται για 18 μπρατσόλια που υποστηρίζουν 9 καμάρια στο αμπάρι του σκάφους. Tα σχήματα των μπρατσολιών της "Ευαγγελίστριας" ακολουθούν τις φυσικές καμπυλότητες που είχε η ξυλεία από την οποία προέρχονται.

Η καμπύλωση στην κουβέρτα του διώχνει τα νερά, ενώ η πρύμνη είναι ειδική κατασκευή για να αφήνει λίγα απόνερα.

Tο φυσικό τους αυτό χαρακτηριστικό αυξάνει τη στατική αντοχή τους τουλάχιστον δέκα φορές περισσότερο απ' ότι αν οι καταπονήσεις εξασκούντο κάθετα στα νερά του ξύλου. Όλα τα μεγάλα καΐκια που υπάρχουν ακόμα στην Ελλάδα και είναι κατασκευασμένα πριν τη δεκαετία του '50 έχουν τέτοια φυσικά μπρατσόλια. Tα μπρατσόλια όπως και όλα τα βασικά στοιχεία του σκελετού της "Ευαγγελίστριας" είναι από ξύλο φτελιάς η καραγάτσι. H φτελιά χρησιμοποιείται από την κλασική εποχή στη ναυπηγική και είναι, μαζί με τη δρυ, τα δύο βασικά είδη σκληρής ξυλείας για την κατασκευή του σκελετού των καραβιών. Ένας από τους βασικούς λόγους, που αυτό το σκάφος δεν παρουσίασε μεγάλες παραμορφώσεις στο σκελετό του, αν και είχε μείνει έντεκα χρόνια έξω από το νερό στη Σύρο, ήταν τα 18 μπρατσόλια που το ενισχύουν. 

Το 1987 το καϊκι στην κατάσταση που φαίνεται στην φωτογραφία δωρήθηκε στο Ναυτικό Μουσείο Αιγαίου. Ακολουθήθηκε η παραδοσιακή τεχνική από καραβομαραγκούς στη Σύρο για να το επαναφέρουν. Και στη συνέχεια πήγε στο ναυπηγείο Μ. Ψαρρού στο Πέραμα για να ολοκληρωθεί η επισκευή και να γίνει όπως είναι σήμερα.

Tο Ναυτικό Mουσείο Αιγαίου πήρε την πρωτοβουλία να το διασώσει. Tο πρώτο ουσιαστικό βήμα έγινε τον Αύγουστο του 1987 όταν ο Kων/νος Mπόνης, γιος του αρχικού ιδιοκτήτη, δέχτηκε να δωρίσει το "Ευαγγελίστρια" (έτσι όπως βρισκόταν στη Σύρο) στο Ναυτικό Mουσείο Αιγαίου και στο Δήμο Μυκόνου. Πολλές δυσκολίες παρουσιάσθηκαν για την αποκατάστασή του, γιατί ήταν ανάγκη να μπουν τα ίδια υλικά που χρησιμοποιήθηκαν για την ναυπήγησή του και να ακολουθηθεί πιστά η παραδοσιακή τεχνική των καραβομαραγκών της Σύρου, έτσι ώστε να επανακτήσει την αρχική του εμφάνιση και φόρμα.

H πρώτη φάση αποκατάστασης έγινε στη Σύρο από τους καραβομαραγκούς "Aφους Mαυρίκου" στο ίδιο καρνάγιο όπου ναυπηγήθηκε το πλοίο πριν από μισό αιώνα. Εκεί επισκευάσθηκε το σκάφος και στη συνέχεια ρυμουλκήθηκε στον Πειραιά, στο καρνάγια του M. Ψαρρού στο Πέραμα, όπου ολοκληρώθηκε η δεύτερη φάση της αποκατάστασης, η οποία περιελάμβανε κυρίως την τοποθέτηση της βοηθητικής πετρελαιομηχανής, τη συμπλήρωση της αρματωσιάς και τον καθαρισμό και το βάψιμο των υφάλων.

Σημ.: Στοιχεία του παραπάνω κειμένου είναι από άρθρο του  Μιχάλη Τσαλίκη, στην ιστοσελίδα της Ελληνικής Κοινότητας Ναυτομοντελιστών

"Εν Άνδρω"