Εν Άνδρω

 

Αλέξανδρος Καΐρης εκ Μεσαριάς Άνδρου (1913-1943)

Στις 14/9/2014 ο Διονύσης Ρηγόπουλος είχε προσκληθεί από τον Σύλλογο Μεσαριάς και τον Νίκο Σπυριδάκη, με την μεσολάβηση του γράφοντος, σε μια τιμητική εκδήλωση μνημόσυνο στο δημοτικό θέατρο Άνδρου στη μνήμη του Αλέξανδρου Καΐρη. Εκείνη την μέρα μιλήσαμε με τον Διονύση μετά από χρόνια σιωπής στο νησί μας για τον Αλέξανδρο Καΐρη.  Σήμερα ο Διονύσης πιστός στη μνήμη του πατέρα του και του Αλέξανδρου μου έγραψε το παραπάνω σημείωμα. Δεν έχω να γράψω τίποτα άλλο περισσότερο από ότι είπα στο θέατρο της Άνδρου κι από ότι έγραψα λίγες μέρες αργότερα τότε στο Εν Άνδρω…

Δ. Μπ. 

 ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΕΝ ΑΝΔΡΩ. ΠΡΩΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ 15/9/2014

«Η μνήμη, όνομα ουσιαστικόν…»

Του Διαμαντή Μπασαντή

 Ο μισογκρεμισμένος πύργος των Καΐρηδων στη Μεσαριά (οι Παρώδιοι Καΐρηδες όπως λεγονταν) από τους οποίους καταγόταν ο Αλέξανδρος Καΐρης.

«Να μιλήσω για ήρωες  να μιλήσω για ήρωες:..  Οι ήρωες προχωρούν στα σκοτεινά». Με αυτούς τους στίχους  ο Σεφέρης επιχείρησε να μιλήσει σε ένα εκ των κορυφαίων ποιημάτων του για τους ήρωες του πολέμου λίγο πριν την επιστροφή της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης στην Ελλάδα.

Να μιλήσουμε σήμερα εμείς εδώ για ήρωες; Σε μια καθαρά αντιηρωική εποχή. Σε μια εποχή που οι άνθρωποι μετράνε τις αξίες σε χρήμα και θέσεις και όχι σε ηθική και ήθος. Να μιλήσουμε για ήρωες σε μια εποχή που η χώρα ζει μια μεγάλη οικονομική κρίση για την οποία μιλά συνεχώς, ενώ δεν μιλά καθόλου για την μεγάλη ηθική και αξιακή κρίση που πέρασε και συνεχίζει να περνά; Πώς να μιλήσουμε εδώ για την γενιά της Εθνικής Αντίστασης; Για ανθρώπους που υπακούοντας σε άγραφους ηθικούς νόμους, χωρίς να τους ζητηθεί, έδωσαν και την ζωή τους για αξίες όπως η ελευθερία, η δικαιοσύνη, η φιλοπατρία;

Με τα παραπάνω λόγια επιχειρήσαμε να συγκρίνουμε το στίγμα της σημερινής δύσκολής εποχής με το στίγμα μιας άλλης πάρα πολύ πιο δύσκολης εποχής μπροστά σε ένα ακροατήριο ενηλίκων, όπου ανάμεσα τους σημαντικό ποσοστό αποτελούσαν οι υπερήλικες. Ο λόγος εδώ για την εκδήλωση μνήμης στον Αλέξανδρο Καΐρη που έγινε με πρωτοβουλία του Συλλόγου Μεσαριάς της Άνδρου στις 14/9/14.

Δυστυχώς οι νέοι ήταν λίγοι στο σχεδόν γεμάτο Δημοτικό Θέατρο της Χώρας. Διαμορφωμένοι μέσα σε άλλες συνθήκες διαπαιδαγωγήθηκαν να αποφεύγουν την σκληρή πραγματικότητα της ιστορίας. Έτσι φτιάχτηκε μια γενιά που προτιμά την μυθιστορία, τις φυγές, τις υπεκφυγές και τα εύκολα αυτονόητα.

Από την εκδήλωση που έγινε στην Άνδρο στις 14/9/2014 για τον Αλέξανδρο Καΐρη. Στο βήμα ο Διονύσης Ρηγόπουλος (φωτ. Εν Άνδρω).

Ο Αλέξανδρος Καΐρης ήταν γόνος μιας ευκατάστατης αστικής οικογένειας. Ο πατέρας του γιατρός. Ανήκε στη γνωστή οικογένεια της Μεσαριάς που είχε το προσωνύμιο οι Καΐρηδες του "Παρόδου". Σε αυτούς ανήκε και ο πύργος της Μεσαριάς που σήμερα είναι πλέον υπό κατάρρευση. Η μητέρα του υπήρξε διακεκριμένη φεμινίστρια στην εποχή της και προσωπική φίλη της Καλλιρόης Παρέν. Επίσης, είχε σπουδαίο φιλανθρωπικό έργο. Ο μεγαλύτερος αδελφός του Νίκος γυναικολόγος. Ο ίδιος ο Αλέξανδρος σπούδασε νομικά και υπήρξε πολύγλωσσος. Ανάμεσα στις γλώσσες που ήξερε πολύ καλά η γερμανική.

Κάπως έτσι βρέθηκε στην Κατοχή να εργάζεται ως ανώτερος υπάλληλος στην κεντρική γερμανική διοίκηση Νοτίου Ελλάδος. Θέση εμπιστευτική. Μόνος του πλησίασε ανθρώπους της αντίστασης και άρχισε να διαρρέει πολύτιμες πληροφορίες. Με τις πληροφορίες αυτές οι σύμμαχοι κατάφεραν και βούλιαξαν δεκάδες πλοία που μετέφεραν εφόδια σε νηοπομπές για το μέτωπο της Αφρικής.

Ρίσκαρε τη ζωή του μέχρι την τελευταία στιγμή. Συνελήφθηκε.  Άντεξε τα βασανιστήρια και την φυλακή. Δεν είπε τίποτα. Έδωσε την μάχη του σε δύο δίκες. Με την νομική παιδεία του δημιούργησε αμφιβολίες ακόμα και στους Γερμανούς. Όμως η τρίτη δίκη του είχε συνοπτικό χαρακτήρα. Μέσα σε ελάχιστα λεπτά καταδικάστηκε σε θάνατο. Εκτελέστηκε στις 2 Νοεμβρίου 1943. Ήταν 30 ετών.

Στους 6½ μήνες της φυλακής ωρίμασε απότομα και δραματικά. Αυτός ο ορθολογιστής έγραψε, πρώτη φορά στη ζωή του, ποιήματα, μελετήματα και σειρά από στοχαστικά προσωπικά γράμματα. Όλα αυτά εκδόθηκαν αργότερα από τους δικούς του με επιμέλεια του Μανόλη Κάσδαγλη και με πρόλογο της Λίνας Κάσδαγλη υπό τον τίτλο: «Χειρόγραφα της Φυλακής». Αντίτυπα του βιβλίου αυτού υπάρχουν στην Καΐρειο Βιβλιοθήκη Άνδρου.

Ο Αλέξανδρος Καΐρης δεν γεννήθηκε ήρωας. Έγινε ήρωας μέσα από μικρές καθημερινές πράξεις υπερβαίνοντας κάθε μέρα τον εαυτό του. Διαμόρφωσε έναν προσωπικό κώδικα τιμής μόνος του ακολουθώντας κάποιες αξίες. Και έδειξε πως οι ήρωες γίνονται μέσα από τις επιλογές που κάνουν καθημερινά.

Οι μεγάλες στιγμές του Αλέξανδρου Καΐρη, λοιπόν, δεν ήταν αστραφτερές, δεν είχαν δόξες και τιμές. Ήταν γεμάτες πόνο, που τον κάλυψε μόνος κάτω από ένα πέπλο περίσκεψης. Ήταν μια πορεία συμπυκνωμένης αυτογνωσίας, αλλά κι ένας βαθύς στοχασμός στην ανθρώπινη μοίρα.

Αυτό μπορούμε να το διακρίνουμε στο τελευταίο γράμμα του λίγες στιγμές πριν τον πάρουν για  εκτέλεση. Είναι ένα μεγαλειώδες μάθημα απλότητας όπως απλή είναι μέσα στο μεγαλείο της η ίδια η ζωή. Αλλά κι ένα δίδαγμα ελπίδας για την συνέχεια της ζωής:

«Όσο υπάρχει καιρός σας γράφω ακόμα για να βρίσκομαι περισσότερη ώρα μαζί σας. Ευχαριστώ για τις φροντίδες και τους κόπους που λάβατε για μένα όσο καιρό ήμουν εδώ στην φυλακή. Με κόπο συλλογιζόμουν πως κάθε εβδομάδα είχατε τον μπελά του πακέτου.

Μεταξύ των αντικειμένων που αφήνω εδώ είναι ένα κουτί με σπόρους από δαμάσκηνα Καλιφόρνιας. Τους φύλαξα να φυτέψετε δαμασκηνιές στην Εκάλη. Να τις λέτε οι δαμασκηνιές του Αλέξανδρου».

Μια ευχή: Ας φυτέψουμε κι εμείς, οι συμπατριώτες του, μερικούς από τους σπόρους της ζωής, που άφησε αυτός φεύγοντας: τόσο νέος, τόσο ωραίος, τόσο μόνος…