Τα προικοσύμφωνα στην Άνδρο μιας άλλης εποχής (Γαύριο 1944)
Γράφει ο Ι.Π. - Άλκης
Τα προικιά της νύφης...
Η προίκα ήταν ένα σύνολο περιουσιακών στοιχείων που μεταβίβαζαν πριν το γάμο, είτε η ίδια η νύφη, είτε οι συγγενείς της, στον γαμπρό.
Ο θεσμός της προικοδότησης των θυγατέρων είναι πανάρχαιος και από τα ομηρικά χρόνια φτάνει μέχρι την εποχή μας .Για αιώνες αμέτρητους από τα φυσικά και επίκτητα προσόντα της νύφης (ομορφιά, ψυχική και πνευματική καλλιέργεια κτλ.) το πρώτο που εξεταζόταν ήταν η προίκα της. Η απροίκιστη ήταν κοινωνικά κατώτερη και δύσκολα βρισκόταν γαμπρός να τη ζητήσει σε γάμο. Αυτός είχε την υποχρέωση να συντηρεί τη σύζυγό του , ανάλογα με την κοινωνική της θέση , και να μεγαλώνει , με ανάλογο τρόπο και πάλι , τα παιδιά του. Η προίκα της γυναίκας αποτελούσε τη συνεισφορά της στον οικογενειακό προϋπολογισμό και μια ελάφρυνση του συζύγου από τα οικονομικά βάρη της οικογένειας. Από τα πρώτα βυζαντινά χρόνια ( 5ος αι. μ.Χ.) για τη σύσταση της προίκας συντάσσονταν προικώα έγγραφα.
Γάμος εποχής
Η συνήθεια αυτή κράτησε σε όλη τη βυζαντινή περίοδο και συνεχίστηκε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας .Τα έγγραφα αυτά ονομάζονταν προικοσύμφωνα (αλλού προικοχάρτια, αρραβωνοχάρτια, προγαμιαίο συμβόλαιο, Χαρτί, Ιδιωτικό ή Δημόσιο προικοσύμφωνο, κτλ.) και στα χρόνια της Τουρκοκρατίας συντάσσονταν από κληρικούς, ιερείς ή μοναχούς, που εφάρμοζαν το οικογενειακό δίκαιο στους υπόδουλους Έλληνες. Υπήρχε και η προγαμιαία δωρεά ή αντιπροίκι, όταν και ο γαμπρός συμμετείχε στην αύξηση της προίκας.
Το προικοσύμφωνο ήταν νομικά δεσμευτικό κείμενο (συμβόλαιο) που υπογραφόταν από τον γαμπρό και την οικογένεια της νύφης και περιείχε το σύνολο των περιουσιακών στοιχείων που δίνονταν ως προίκα σε αυτόν.
Χαρτόσημο εποχής στο προικοσύμφωνο
Προικοσύμφωνο αξίας δραχ. 0.000.000 Οκτώβριος 1944
Συμβολαιογράφος Γαυρίου …………
- …… δια του παρόντος δίδει λόγω προικός προς τον μελλογαμβρό του . . . . ,. τα κατωτέρω περιγραφησόμενα 1/ Ολόκληρον την έκτασιν . . . περιβόλη , …… 2/ τον ρουχισμό της και διάφορα έπιπλα και σκεύη ήτοι : Δύο χάλκινους τετζερέδες και ένα χάλκινο ταψί και μίαν λάμπα κρεμαστή και ένα σερβάν και ένα τραπέζι με κλειδιά και εξ ( 6 ) καρέκλες ψάθινες κοινές και διάφορα σερβίτσια, . . . . . παραδοτέα τω μέλλοντι γαμβρώ προ της τελέσεως του γάμου. 3/ Ένα δαμάλι απογαλακτισμένον χρώματος
- κόκκινου παραδοτέω τω μελλογαμβρώ προ έω της τελέσεως του γάμου. 4/ Έναν όνον ηλικίας ενός και ημίσεως έτους χρώματος μαύρου παραδοτέου τω μελλογαμβρω προ της τελέσεως του γάμου. 5/ Δέκα ( 10) αρνάδας απογαλακτισμένας εξ ων πέντε ( 5) θέλουσι παραδοθεί τω μέλλογαμβρο προ της τελέσεως του γάμου αι δε υπόλοιποι πέντε ( 5 ) τον Μάιο του έτους χίλια εννιακόσια σαράντα πέντε ( 1945 ) και 6/ Μετρητά δραχμάς τριάκοντα εξ χιλιάδας ( 36.000 ) καταβληθησόμενα τω μελλογαμβρώ μετά την υπογραφήν της ειρήνης, και εις το τότε κυκλοφορούν νόμισμα καθαξίαν ίσης με την παλεάν ήν είχον η δραχμή κατά το έτος χίλια εννεακόσια τεσσαράκοντα ( 1940 ). Εδήλωσε τέλος ο προικοδότης Α.Β.Γ. ότι το περιγραφέν κτήμα, τα ζώα και τα κινητά πράγματα προικοδοτούνται , παραχωρούνται και μεταβιβάζονται προς τον προικολήπτην … Δ.Ε.Ζ. υπό αίρεσιν του γάμου μεθ’ όλων των συμπαρομαρτούντων δικαιωμάτων, προσωπικών εμπραγμάτων… Ο δε Α.Β.Γ. εδήλωσεν ότι εδέχθη να λάβει νόμιμον σύζυγόν του την Η. θυγατέρα του Ι.Κ. , ηυχαριστήθη δια την υπέρ αυτής παρασχεθείσαν αυτώ υπό του αδελφού της Λ.Μ.Ν. προίκα κλπ , κλπ
Χρήματα εκείνης της εποχής
Ο θεσμός της προίκας καταργήθηκε με τον Νόμο 1329/83. Τα προικώα επέστρεψαν στην κυριότητα των γυναικών, ανεξάρτητα από το πώς είχε δοθεί στο σύζυγό τους.
Τα κοινωνικά προβλήματα που δημιουργούσε στις οικογένειες που δεν μπορούσαν να ανταποκριθούν οικονομικά στις απαιτήσεις του θεσμού, σε συνδυασμό με τους αγώνες για τη διασφάλιση της ισότητας των φύλων είχαν οδηγήσει σε αντιδράσεις εναντίον του θεσμού ήδη από τα μέσα του 20ου αι.
Οι γονείς κάθε κοπέλας προσπαθούσαν από τα μικρά χρόνια της μέχρι τη στιγμή που θα την ζητούσε κάποιος να συλλέξουν όση περισσότερη προίκα μπορούσαν για να παντρευτεί. Συνήθως η προίκα αποτελούνταν από ρούχα, αλλά οι πιο εύποροι έδιναν κοσμήματα, κτήματα γης, ζώα, καθώς και κατοικίες. Στην ουσία η προίκα ήταν μια αποζημίωση στον άντρα, καθώς εξασφάλιζε την ελάφρυνση της οικογένειας σε πολλούς τομείς και του συζύγου από τα βάρη της. Τέλος, η προίκα είναι ένα σύμβολο μέσα από το οποίο μπορούσε κανείς να διακρίνει την οικονομική κατάσταση κάθε οικογένειας.
Οι συμπέθεροι, δεν έδιναν γάτες, για να μην τσακώνονται μεταξύ τους. Οι γονείς της νύφης, πριν το χρόνο δεν της έδιναν κρεμμύδια, για να μην έχει δάκρυα στο γάμο της. Πριν το χρόνο το ζευγάρι δεν παρακολουθούσε το μυστήριο άλλου γάμου, ούτε μπορούσε να στεφανώσει, δηλ. να γίνουν κουμπάροι. Άλλη πρόληψη ήταν η ”απαγόρευση” στο ζευγάρι να φάει κόλλυβα, ή να πάει σε κηδεία
Βεβαίως και στην εποχή μας υπάρχει σιωπηλά και με άλλη μορφή - χωρίς προικοσύμφωνο – η ‘’προίκα’’, διότι κάθε γονιός θέλει να βοηθήσει τα παιδιά του - με κάθε τρόπο - στο ξεκίνημα του έγγαμου βίου τους, στην τόσο πολύπλοκη και δύσκολη εποχή μας.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ
Γύρω από τα ήθη και έθιμα του γάμου, της προίκας, του προικοσύμφωνου, κλπ υπάρχουν πάρα πολλές εκδοχές και μνήμες . Κάθε περιοχή είχε τα δικά της έθιμα, και κάθε χωριό επίσης τα δικά του, εν πολλοίς ανάλογα με την θρησκεία και την οικονομική κατάσταση των κατοίκων.
Επιλογή φωτογραφιών Ι.Π. – Άλκης, 23/12/2020
