Εν Άνδρω

‘Eρευνα και ανάλυση Ι.Π.-Άλκης

 

(Μια εντυπωσιακή έρευνα και ανάλυση επιχείρησε ο συνεργάτης μας Ι.Π. - Άλκης για την μεγάλη "αιμορραγία" νέων ανδρών και γυναικών τα χρόνια της πρώτης "μεγάλης φυγής" (1910-1960) από την Άνδρο και τις Κυκλάδες προς την Αθήνα. Νέοι που έφυγαν για δουλειά και ακολούθησαν οι γονείς τους. Νέες που ακολούθησαν την οικογένεια. Κυκλαδίτες που αναζήτησαν σύντροφο και μια νέα ζωή στην Αθήνα. Νησιά με περιορισμένους πόρους που σταδιακά εγκαταλείφθηκαν από τους νέους αρχικά και τις οικογένειες τους στη συνέχεια. Ανάμεσα τους - στις πρώτες θέσεις - η Άνδρος! Κάπως έτσι οι Κυκλαδίτες έφτασαν στις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα να αποτελούν το 10% της Αθήνας! Την ίδια εποχή η Άνδρος βλέπει και ένα μέρος των νέων της να μεταναστεύει για την Αμερική. Βοήθησαν τα ταξίδια και τα καράβια ενός κατ' εξοχή ναυτικού νησιού. Έτσι η Άνδρος "αιμορραγεί" διπλά. Ο Ι.Π. - Άλκης μελετά την μετακίνηση των νέων που παντρεύονται στην Αθήνα και στήνουν εκεί το νέο σπιτικό τους κρατώντας τις αναμνήσεις τους από το νησί της γέννησης και της καταγωγής τους. Η έρευνα αυτή εξετάζει και παρουσιάζει με στοιχεία μια από τις "διαδρομές" της Άνδρου στον χρόνο. Διαβάστε την και θα καταλάβετε πολλά για το νησί μας... ΕΝ ΑΝΔΡΩ)

 

        Με αφορμή  ‘’Το καφενεδάκι με Ανδριώτικη γεύση’’, που ο κύριος έφυγε κάποια στιγμή από το Βιτάλι, πήγε στα πλοία, μετά  στην  Αθήνα, παντρεύτηκε, έκανε παιδιά, έχει εγγόνια, και μια ζωντανή επιχείρηση και ζει ευτυχισμένος, μου δημιουργήθηκαν πολλές  απορίες και έκανα πολλές σκέψεις. Το έψαξα, το μελέτησα  και βρήκα πολλά στοιχεία που φωτίζουν μια  άλλη πτυχή της σχέσης  της  Άνδρου με την Αθήνα. Το θέμα αφορά τις νέες και τους νέους από την Άνδρο και τις Κυκλάδες που πήγαιναν στην Αθήνα και παντρευόντουσαν Αθηναίους και Αθηναίες.  Μόνο μετά το 1960 τόσο οι νέοι όσο και οι νέες Ανδριώτες παντρεύονταν και συμπατριώτη τους.  Αυτό που λέει και η παροιμία "Παπούτσι από τον τόπο σου κι΄ας είναι …..".

Συγκέντρωσα πολλά στοιχεία από πολλές πηγές, βιβλία, Internet, κλπ. Τα ταξινόμησα, τα ομαδοποίησα, τα συνέκρινα, τα αξιολόγησα, τα οπτικοποίησα. Προσπάθησα όλοι οι πίνακες να επεξηγούνται με απλά λόγια, εύληπτα.  Έτσι ο καθένας να μπορεί μελετώντας τους, να κατανοήσει τους συσχετισμούς μιας εποχής που όλα ήταν πρωτόγνωρα. Στις αρχές του αιώνα οι Κυκλαδίτες αποτελούσαν το 10% του πληθυσμού της Αθήνας! Κι’ όμως είναι αληθινό!!!

Ελπίζω να έχετε υπομονή, να μελετήσετε (όχι απλώς να διαβάσετε) τους πίνακες με τις παρατηρήσεις τους (είναι από τα επίσημα στοιχεία), και πιστεύω ότι σε κάθε συζήτηση σχετικά με αυτά τα θέματα, θα είσαστε οι καλύτεροι και σωστότερα ενημερωμένοι. Σας εύχομαι υπομονή και καλή δύναμη!

1910-1924: ΟΙ ΑΝΔΡΙΩΤΕΣ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ 

Η Άνδρος  είναι δεύτερη μακράν των υπολοίπων νησιών,  σε "εφοδιασμό" της Αθήνας με γαμπρούς και νύφες. Στους υπόλοιπους Πίνακες η θέση της Άνδρου είναι η αυτή μεταξύ των Κυκλαδονήσων.

  

1910 -1940: ΠΟΙΟΙ ΗΤΑΝ ΑΘΗΝΑΙΟΙ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ; ΚΑΙ ΠΟΣΟΙ ΕΙΝΑΙ ΚΥΚΛΑΔΙΤΕΣ; 

Πριν από τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο όσοι και όσες είχαν γεννηθεί  στην περιοχή της Αθήνας ήταν οι περισσότεροι. Όμως η Πελοπόννησος, οι Κυκλάδες και η Στερεά Ελλάδα έστελναν στην πρωτεύουσα τους περισσότερους άνδρες και γυναίκες. Tο πρώτο μισό του 20^ου αιώνα μόνο ένας στους τέσσερις  Αθηναίους είχε γεννηθεί στην πρωτεύουσα, όπως φαίνεται και από τον παρακάτω πίνακα.

 

1910-1960: ΚΥΚΛΑΔΙΤΕΣ ΓΑΜΠΡΟΙ ΚΑΙ ΝΥΦΕΣ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ 

Οι Αθηναίοι γαμπροί και νύφες, ενώ ήταν λιγότεροι από ένας  στους τέσσερις προπολεμικά, τη δεκαετία του 1950 αυξήθηκαν σε έναν στους τρείς, καθώς πλέον οι μετανάστες των προηγούμενων δεκαετιών  είχαν ενισχύσει τον πληθυσμό με απογόνους που γεννήθηκαν στην πρωτεύουσα. Οι  Αθηναίες νύφες ( 41,4-36,5) ήταν περισσότερες συγκριτικά με τους άνδρες 24,2-31,3). Ήταν περισσότερες από έναν στις τρείς (41,4 %) προπολεμικά και κατέληξαν σχεδόν στα ίδια επίπεδα μεταπολεμικά. Τα στοιχεία του παρακάτω πίνακα εξηγούν πολλά.

 1910-1928: ΚΥΚΛΑΔΕΣ ΚΑΙ ΑΝΔΡΟΣ ΑΙΜΟΔΟΤΕΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

Την  περίοδο 1910-1928 οι Κυκλάδες έστειλαν περισσότερες γυναίκες (8,1 %) από ό,τι άνδρες (7,3 %), και μάλιστα αυτό ήταν πιο έντονο κυρίως για την  Άνδρο και την Πάρο, αλλά και για την Αμοργό, τη Μήλο και την Μύκονο. Και στην συνέχεια, όμως φαίνεται πως το χαρακτηριστικό αυτό δεν ανατράπηκε τόσο πριν από τον Β΄Παγκόσμιο πόλεμο, όσο και κατά τη διάρκειά του αλλά και μετά, οι Κυκλαδίτισσες έρχονταν να κατοικήσουν στην Αθήνα περισσότερο από τους Κυκλαδίτες.

        Σιγά σιγά η Αθήνα από πόλη υπεροχής των ανδρών μετατράπηκε σε πόλη υπεροχής των γυναικών, λόγω των αλλαγών στα χαρακτηριστικά του μεταναστευτικού ρεύματος. Η άλλη σοβαρή επίπτωση αυτών των αλλαγών ήταν η μείωση του ποσοστού των παιδιών και των νέων κάτω των δέκα πέντε ετών στον αθηναϊκό πληθυσμό σχεδόν αποκλειστικά λόγω της αύξησης των μεταναστών. Οι περιοχές που τροφοδοτούν την πρωτεύουσα είναι οι ίδιες, η Πελοπόννησος και τα νησιά των Κυκλάδων που πάλευαν ποιο θα ερημωθεί πιο γρήγορα.  Το υψηλό ποσοστό προσφύγων, μείωσε το ποσοστό προσέλευσης από άλλες περιοχές, εκτός από τις Κυκλάδες κυρίως και από τα υπόλοιπα νησιά του Αιγαίου. 

 

      Η Πελοπόννησος, οι Κυκλάδες και η Στερεά Ελλάδα ήταν οι μεγάλες δεξαμενές  που άρδευσαν τον πληθυσμό της πρωτεύουσας μέχρι το 1960 . Τα ποσοστά αφίξεων από αυτές τις περιοχές μειώθηκαν το 1928 και αυτό αποδίδεται στο κύμα των προσφύγων που άλλαξε σημαντικά την κατανομή, αφού 1 στους 4 κατοίκους ήταν πρόσφυγας και μόνο 1 στους 3 είχε γεννηθεί στην Αθήνα.  Είναι εντυπωσιακό ότι η έλξη της Αθήνας ήταν έντονη στον νησιωτικό πληθυσμό, καθώς  μετά τις Κυκλάδες που αιμορραγούσαν συνεχώς προς την πρωτεύουσα, ακολουθούσαν τα Ιόνια νησιά και τα νησιά του Αιγαίου.  Τα ηπειρωτικά διαμερίσματα της χώρας  συγκρατούσαν τον πληθυσμό τους , είτε λόγω πλουσιότερης ενδοχώρας.

 ΟΙ ΑΝΔΡΕΣ ΗΡΘΑΝ ΓΙΑ ΔΟΥΛΕΙΑ, ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΩΣ 

Τα  διαφορετικά ποσοστά ανάμεσα στους γονείς των ανδρών και των κοριτσιών που ζούσαν στην Περιφέρεια Πρωτευούσης και άρα μετοίκησαν οικογενειακώς υποδεικνύουν και την διαφορετική μεταναστευτική πρακτική ανάμεσα στα δύο φύλα. Είναι μάλλον προφανές από τα στοιχεία των πινάκων ότι τουλάχιστον δύο στους τρεις άνδρες ήρθαν μόνοι τους, αφού οι γονείς συνέχισαν να μένουν στην περιφέρεια καταγωγής τους,, αντίθετα οι γυναίκες μετοίκησαν στην πλειοψηφία τους  μαζί με τους γονείς τους.

Από τα στοιχεία του ληξιαρχείου Αθηνών διαπιστώνουμε την προχωρημένη ηλικία των ανδρών κατά τον πρώτο γάμο σε σχέση με των γυναικών. Ακόμα από τα στοιχεία μπορούμε να υποθέσουμε ότι πολλοί νέοι - κυρίως νέες - είχαν έρθει με τους γονείς τους είτε οι γονείς τους ακολούθησαν - κυρίως τους νέους - κατόπιν, και τελικά εγκαταστάθηκαν οικογενειακώς στην πρωτεύουσα.  Όλοι οι άλλοι τόποι κατοικιών των γονιών μαρτυρούν τις περιοχές που έστελναν μετανάστες στην Αθήνα.

Η ιεραρχία των γεωγραφικών διαμερισμάτων  που έστελναν τους νέους και τις νέες στην πρωτεύουσα δεν άλλαξε. Να σημειώσουμε για την κατανόηση της "τροφοδοσίας" με γαμπρούς και νύφες της Αθήνας πως πρώτος τροφοδότης ήταν η Πελοπόννησος και έπονται οι Κυκλάδες με την Άνδρο και η Στερεά Ελλάδα.

Τέλος να σημειώσουμε - όπως φαίνεται και στον παραπάνω πίνακα - με την πάροδο των ετών πολλά άλλαξαν και από την δεκαετία του 1920, που οι γάμοι μεταξύ Κυκλαδιτών έφταναν το 30%, μέχρι την δεκαετία του 1960, που έφτασαν το 47%, γυναίκες και οι άνδρες από τις Κυκλάδες καθι την Άνδρο διάλεγαν σύζυγο από την ιδιαίτερη πατρίδα τους.

3/2/2011