Εν Άνδρω

Κείμενo-έρευνa: Νικήτας Γεωργιόπουλος

Για το Meteoclub.gr

 

Κοιλάδα Χώρας. Στιγμιότυπο από τον χιονιά του Ιανουαρίου 2022...

Η Άνδρος είναι το βορειότερο νησί των Κυκλάδων δεύτερo σε μέγεθος μετά τη Νάξο και βρίσκεται μεταξύ Τήνου και Εύβοιας. Από την Τήνο χωρίζεται με το «Στενό» και από την Εύβοια με τον πορθμό του Καφηρέα (το περιβόητο Kavo D’ Oro των ναυτικών). Είναι ιδιαίτερα ορεινό νησί με έντονο ανάγλυφο, χωρίς ουσιαστικά καμία πεδιάδα παρά μόνο αρκετές κοιλάδες και ρεματιές, που είναι ωστόσο πολύ εύφορες σε αντίθεση με τα άλλα κυκλαδονήσια.   Η ευφορία των ανδριώτικων εδαφών οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην ύπαρξη πολλών νερών (επιφανειακών και υπογείων).

Κουβάρα και Πέταλο. Χιονισμένα. Ιανουάριος 2022.

Το κεντρικό τμήμα του νησιού είναι το πλέον ορεινό με ένα σύμπλεγμα βουνών (Κουβάρα-Πέταλο) με μέγιστο υψόμετρο 997μ, που συνδέονται μεταξύ τους με αυχένες σε υψόμετρα άνω των 800-900μ. Η περιοχή θεωρείται και ο υδροκρίτης του νησιού μιας και από εκεί πηγάζουν και τα περισσότερα ποτάμια με συνεχή ροή και τα καλοκαίρια, ενώ εκεί βρίσκεται και η μοναδική ορεινή κοιλάδα των Κυκλάδων(Ζένιο, Εβρουσές) σε υψόμετρο μεταξύ 700-900μ. Όλο αυτό το ορεινό σύμπλεγμα στην καρδιά του Αιγαίου δημιουργεί ένα ιδιαίτερο μικροκλίμα που γίνεται έντονα αντιληπτό όχι μόνο από τις καιρικές/θερμοκρασιακές συνθήκες χειμώνα-καλοκαίρι αλλά και τα είδη της βλάστησης στην ευρύτερη περιοχή.

Μετεωρολογικά η Άνδρος λόγω θέσης είναι ένα νησί πολύ εκτεθειμένο στους βοριάδες που φυσούν χειμώνα-καλοκαίρι και καθορίζουν τον καιρό της,καθώς και σε μέγιστο βαθμό την πολυομβρία ή ανομβρία κάθε χρονιάς. Αυτό συμβαίνει επειδή τα περισσότερα φαινόμενα υετού στο νησί (βροχές, χιόνια)τα φέρνει ο βόρειος ή ο ανατολικός άνεμος και πολύ λιγότερα ο νότιος ή ο δυτικός. Το χειμώνα ο βοριάς συνοδεύεται σχεδόν πάντα από νέφωση και φαινόμενα βροχής ή χιονιού, καθώς και πολύ συχνά ηλεκτρική δραστηριότητα, ενώ το Καλοκαίρι ο βοριάς, ως μελτέμι πλέον, φέρνει το χαρακτηριστικό για το νησί «πούσι», δηλαδή χαμηλή νέφωση και ομίχλη κυρίως στο κεντρικό και βόρειο ορεινό τμήμα του νησιού και σπάνια στο νότιο.

 

Γερακώνες. Χιονισμένοι. Ιανουάριος 2022.

Με βάση το αρχείο του ανδριώτικου Τύπου που είναι διαθέσιμο στην Καΐρειο Βιβλιοθήκη στη Χώρα της Άνδρου επιχειρείται στη συνέχεια μια προσέγγιση σε ακραία μετεωρολογικά φαινόμενα που έπληξαν το νησί κατά το παρελθόν (με τη μορφή ψυχρών εισβολών) και προκάλεσαν καταστροφές ή μεγάλα προβλήματα στο νησί. Γίνεται αναφορά σε μεγάλες κακοκαιρίες που έπληξαν το νησί τις χρονιές 1911, 1927,1928,1929,1933,1934, 1940,1947,1949,1956,1961 καθώς και 1983, 1987, 1991, 2003 και 2004. Δυστυχώς δεν υπάρχουν διαθέσιμα φύλλα εφημερίδων για το 1924 που φαίνεται ότι στις 26-28 Ιανουαρίου το νησί είχε πληγεί από ένα τρομερό χιονιά, ενώ υπάρχει και ένα μεγάλο κενό στο αρχείο των εφημερίδων μεταξύ 1963-1981, οπότε δεν υπάρχουν αναφορές για όλο εκείνο το διάστημα που επίσης το νησί χτυπήθηκε από αναρίθμητες βαρυχειμωνιές.

1911

Ο Χειμώνας του 1910-1911 ήταν ακραίος, πολύ ψυχρός με άφθονα χιόνια σε όλη την ανατολική Ελλάδα. Η βαρυχειμωνιά κράτησε πάνω από 15 μέρες μεταξύ 17 Ιανουαρίου και 4 Φεβρουαρίου σύμφωνα με το παλιό ημερολόγιο (ή 30 Ιανουαρίου και 17 Φεβρουαρίου με το νέο). Στο φύλλο της εφημερίδας «Η Φωνή της Άνδρου» 12/25 Φεβρουαρίου 1911 διαβάζουμε για τις καταστροφές που έφερε η παρατεταμένη βαρυχειμωνιά του Γενάρη στις καλλιέργειες και στους κτηνοτρόφους του νησιού.

1927 

Ο Φεβρουάριος 1927 επιφύλασσε μια παρατεταμένη βαρυχειμωνιά με χιόνια που συχνά μέσα σε διάστημα 15 ημερών κάλυπταν περιοχές «μέχρι της θαλάσσης».«Ανδριώτης» 16 Φεβρουαρίου 1927

1928

O Φλεβάρης 1928 πάλι επιφύλασσε μια μεγάλη κακοκαιρία που συνολικά κράτησε σχεδόν 8 ημέρες με βάση και τα αρχεία των χαρτών. Η μεγάλη χιονοθύελλα με βάση το δημοσίευμα της εφημερίδας Ανδριώτης στις 4 Μαρτίου 1928 ήταν το διήμερο 23 και 24 Φεβρουαρίου 1928. Το άρθρο περιγράφει και τη μεγάλη ταλαιπωρία των επιβατών που ταξίδευαν προς Άνδρο από τον Πειραιά.

1929 – Ο απόλυτος Χειμώνας 

Για τρίτη συνεχόμενη χρονιά συνεχίστηκαν οι βαρυχειμωνιές, όμως το 1929 με βάση και όλα τα άρθρα στις εφημερίδες ήταν η πλέον καταστροφική καιρικά χρονιά με 2 μεγάλους χιονιάδες που χτύπησαν αλύπητα το νησί φέρνοντας πρωτοφανείς καταστροφές. Πάλι ο Φεβρουάριος ήταν ο πρωταγωνιστής όλης αυτής της θεομηνίας του 1929. Αρχικά το πρώτο δεκαήμερο του Φλεβάρη. Διαβάζουμε σε ρεπορτάζ από τις 6 Φεβρουαρίου 1929 στον «Ανδριώτη» ότι «τριήμερη τρομερά χιονοθύελλα χτύπησε το νησί, με χιόνι πάνω από 1 μέτρο στα ορεινά και πάνω από 30 εκατοστά στις παραλίες». Μεγάλες καταστροφές σημειώθηκαν σε όλους τους τομείς του νησιού.

21-22 Φεβρουαρίου 1929 

 

Αυτό το διήμερο φαίνεται ότι σημειώθηκε ακόμα μεγαλύτερη κακοκαιρία από αυτήν στις αρχές του μήνα. Οι καταστροφές στο ζωικό και το φυτικό κεφάλαιο ήταν πρωτόγνωρες για όλους τους κατοίκους. 

Μια γλαφυρή περιγραφή-χρονογράφημα από φύλλο του «Ανδριώτη» στα τέλη Φεβρουαρίου 1929«…η τελευταία χιονοθύελλα είχε νεκρώσει κάθε κίνηση. Από τα μεσάνυχτα της Πέμπτης 21 Φεβρουαρίου η Άνδρος ευρίσκετο υπό την οργή της λαίλαπος και την παγερά πνοή του κυκλώνος.Την πρωίαν της Παρασκευής κανείς δεν κυκλοφορούσε στην αγορά και τα περισσότερα μαγαζιά έμειναν κλειστά.

Το χιόνι έπεφτε αδιάκοπα όλη την ημέραν και ο παγερός και άγριος βορρηάς το σήκωνε σαν σύννεφο σκόνης για να το στριμώξει στις άκρες των δρόμων, στους τοίχους των σπιτιών και στα υπήνεμα χωράφια και δρόμους.

-Την ημέραν της Παρασκευής η πόλις μας έμοιαζε σαν βαπόρι που ταξιδεύει τον ωκεανό, χωρίς να βλέπη τίποτα γύρω του και να ακούη μόνον τα άγρια κύματα να το δέρνουν. Τόσο πυκνό ήτο το σύννεφο της χιονιάς που δεν εφαίνετο ούτε το Βραχνού, ούτε το Υψηλού.

Κρύο σάββανο το χιόνι εσκέπασε όλη τη γη όλα τα δένδρα που στέναζαν από το βάρος του και με τον δυνατό αέρα ξεριζώθησαν εν αφθονία εληές, λεμονιές, πλάτανοι και λυγιές και σωριάστηκαν στα κτήματα και τους δρόμους στα Φάλλικα, στον Πιτροφό, στο Υψηλού, τα Λάμυρα και σε όλα τα χωριά. Υπολογίζεται ότι πάνω από 2.000 λάινα κατεστράφησαν και εκατοντάδες ζώων, αμνών και γιδοπροβάτων εψώφησαν…»

1933-1934 

Άλλη μια πολύ έντονη βαρυχειμωνιά για το νησί. Τρεις μεγάλοι χιονιάδες που έφεραν πολλά προβλήματα. Αξιοσημείωτο ότι πριν το Δεκέμβρη 1933 το νησί περνούσε έντονη ανομβρία όπως φαίνεται και στο φύλλο στις 25 Νοεμβρίου 1933 του «Ανδριώτη». Ωστόσο ο καιρός άλλαξε δραματικά τις παραμονές των Χριστουγέννων 1933 με ένα μεγάλο χιονιά που έφερε κατάλευκα Χριστούγεννα.

Μια φωτογραφία από ανήμερα εκείνα τα Χριστούγεννα του 1933 στη Μεσαριά στα 130μ υψόμετρο. (copyright Φώτο Άνδρος)

Στο φύλλο της 13 Ιανουαρίου 1934 στην εφημερίδα «Ανδριώτης» περιγράφεται η μεγάλη ταλαιπωρία ταξιδιωτών προς το νησί, από άλλη κακοκαιρία στις 8 Ιανουαρίου 1934. 

Ρεπορτάζ από τις 17 Φεβρουαρίου 1934 στον «Ανδριώτη» 

1940 

Άρθρο του «Ανδριώτη από τις 22.2.1940

1947

Άρθρο του «Ανδριώτη»για τις 23 Ιανουαρίου 1947. Άφθονο χιόνι σκέπασε το νησί. Στην ακρογιαλιά ξεπέρασε τη μια πιθαμή (18-20 εκατοστά).

1949

Βαρυχειμωνιά διαρκείας προκύπτει και για το Χειμώνα 1948-49 με τις γνωστές ζημιές και καταστροφές στο φυτικό και ζωικό κεφάλαιο. 

Άρθρο του «Ανδριώτη» στις 28 Ιανουαρίου 1949 με περιγραφή των καιρικών συνθηκών των ημερών. 

Ρεπορτάζ από τις 5 Φεβρουαρίου 1949 από τον «Ανδριώτη». Η βαρυχειμωνιά ωστόσο δεν είχε τελειώσει ούτε τότε…

1956

Άλλος ένας πολύ βαρύς χειμώνας στο νησί για το διάστημα μεταξύ 26Ιανουαρίου και 10 Φεβρουαρίου που έφερε πολλά προβλήματα. Ακολουθεί άρθρο από τον «Ανδριώτη» με περιγραφή των καιρικών συνθηκών στο νησί κατά τα τέλη Ιανουαρίου και την πρώτη εβδομάδα του Φεβρουαρίου 1956.

 1961

Σημαντική ψυχρή εισβολή σάρωσε το Αιγαίο το τριήμερο 19-21 Ιανουαρίου 1961 σκεπάζοντας με πυκνό χιόνι όπως είναι επόμενο ολόκληρη την Άνδρο. 

Για τα χρόνια μεταξύ 1963-1981 υπάρχει δυστυχώς παντελής έλλειψη φύλλων των εφημερίδων του νησιού, επομένως δεν υπάρχουν διαθέσιμα άρθρα για τις βαρυχειμωνιές της εν λόγω περιόδου.

1983

Μια ακραία χρονιά με άφθονα και αλλεπάλληλα χιόνια μέχρι τη θάλασσα καθόλη τη διάρκεια του Χειμώνα. Η αρχή έγινε την Πρωτοχρονιά 1983. Ίσως η πιο λευκή πρωτοχρονιά που θυμούνται οι κάτοικοι του νησιού. 

Ο Φεβρουάριος 1983 είχε απανωτούς χιονιάδες και θεωρείται από τους πλέον χιονοβόλους μήνες στην καιρική ιστορία του νησιού με μεγάλες καταστροφές στις καλλιέργειες.Χαρακτηριστική η αναφορά στη μηνιαία έκδοση για το Φλεβάρη 1983 του «Ανδριώτη» από τις Στενιές, ένα χωριό πλάι στη θάλασσα στην ανατολική ακτή του νησιού όπου είχε «…50 πόντους χιόνι, σχεδόν όλο το Φλεβάρη…». Φυσικά γίνεται ειδική μνεία στηντραγωδία του «Χρυσή Αυγή» στις 23 Φεβρουαρίου 1983 με τα θύματα που κατάγονταν από το χωριό. 

Χαρακτηριστικοί και οι χάρτες από την τριήμερη πολική εισβολή 18-20 Φεβρουαρίου 1983 οπότε το χιόνι σκέπασε όχι μόνο την Άνδρο αλλά και σχεδόν όλα τα υπόλοιπα κυκλαδονήσια σε πρωτοφανείς ποσότητες!

1987 

Ο περιβόητος Μάρτιος 1987 χτύπησε τις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας με μεγάλες και πολυήμερες χιονοπτώσεις. Η Άνδρος βίωσε ένα ακραίο 15νθήμερο μεταξύ 4-18 Μαρτίου. Τα προβλήματα τεράστια. 

Χαρακτηριστική η αναφορά από το Βιτάλι (χωριό με υψόμετρο ~150μ) «…το χιόνι σε πολλά σημεία ξεπέρασε το 1 μέτρο…» 

Και στις Στενιές, σχεδόν πλάι στη θάλασσα όπου πάλι όπως και το Φεβρουάριο 1983 αναφέρεται ότι το χιόνι ξεπέρασε τους 50 πόντους.

 1991

 

 

Και το 1991 επεφύλασσε μια μεγάλη πενθήμερη κακοκαιρία μεταξύ 30 Ιανουαρίου μέχρι 3 Φεβρουαρίου.

Στις Στραπουργιές (350μ) οι κάτοικοι ανέφεραν ότι δεν θυμούνταν ξανά τόσο πολύ χιόνι(τοπικά ξεπέρασε το 1,5μ).Άρα ήταν μεγαλύτερο χιόνι σε ποσότητα και από το 1983 και το 1987.

2003

Μεγάλες καταστροφές έφερε ο Χειμώνας 2003 με τα παρατατεταμένα και πρωτοφανή φαινόμενα (βροχές, χιόνια). 

 

Ρεπορτάζ από την «Ανδριακή» για τη θεομηνία του Φεβρουάριου 2003 στο νησί.

2004 

Ίσως η μεγαλύτερη βαρυχειμωνιά των τελευταίων δεκαετιών που θυμούνται οι κάτοικοι. Υπήρξαν απανωτές πολικές εισβολές και πρωτοφανή προβλήματα και καταστροφές στις υποδομές του νησιού. Η μεγαλύτερη κακοκαιρία του Χειμώνα σημειώθηκε το τριήμερο 22-24 Ιανουαρίου 2004. Ακολουθεί ρεπορτάζ της «Ανδριακής».

Καππαριά (225μ) 23.1.2004 (πηγή korthi.gr)

 

Γαύριο 24.1.2004

Μετά το 2004 η μεγαλύτερη κακοκαιρία με τη μορφή ψυχρής εισβολής ήταν αυτή που χτύπησε το νησί μεταξύ 6-8 Ιανουαρίου 2015 που ωστόσο έφερε τις μεγάλες ποσότητες χιονιού σε περιοχές άνω των 150-200μ αναλόγως τη θέση. 

Μένητες Άνδρου (260μ) 7.1.2015 φωτο: MairiBalma

Συμπερασματικά το νησί θα λέγαμε πλήττεται τακτικά από ψυχρές εισβολές που περίπου κάθε 4 χρόνια προκαλούν μεγάλες ζημιές/καταστροφές και προβλήματα στις υποδομές. Επιπλέον μια έντονη ψυχρή εισβολή ακολουθείται συνήθως από τουλάχιστον άλλη μία ή δύο ισχυρές χιονοεισβολέςεντός του ίδιου χειμώνα. Έτσι προκύπτουν οι συνολικά πολύ βαρείς χειμώνες στο νησί. Τέτοιοι ακραίοι χειμώνες με βάση τα αρχεία του τοπικού Τύπου για τον 20^ο αιώνα (εξαιρουμένων των διαστημάτων 1920-1925 και 1963-1981) είναι το 1911, 1929, 1934, 1949, 1956, 1983, 1992 και τελευταία το 2004. Χειμώνες που είχαν είτε μία παρατεταμένη ή μια ολιγοήμερη αλλά πολύ έντονη ψυχρή εισβολήήταν το 1927,1928,1940,1947,1961,1987 και 1991.


* Για τη σύνταξη του αφιερώματος ο γράφων βασίστηκε σε φύλλα του Τύπου της Άνδρου που είναι διαθέσιμα στην Καϊρειο Βιβλιοθήκη της Άνδρου, σε συνδυασμό με το αρχείο του meteociel.fr και φωτογραφίες του διαδικτύου, η πηγή των οποίων αναφέρεται όπου συναντώνται.