Εν Άνδρω

Του ΔΙΑΜΑΝΤΗ ΜΠΑΣΑΝΤΗ

Δεν είναι πίνακας είναι η πρώτη εικόνα που αντικρύσαμε από αίθουσα του δημαρχείου στο λιμάνι του Όσλο...

Η πρώτη εικόνα από το παράθυρο του δημαρχείου του Όσλο - που έφτασα λίγο πριν το μεσημέρι - ήταν ένα υπέροχο τρικάταρτο των αρχών του 20ου αιώνα. Η τελευταία εικόνα που θυμάμαι πριν 30 χρόνια από το λιμάνι του Όσλο ήταν το ίδιο τρικάταρτο δεμένο στην προβλήτα. Αυτή τη φορά το τρικάταρτο απέπλεε αργά μέσα σε ένα σκηνικό καταρτιών. Στη μέση την παλιά καμπάνα της προβλήτας που κάποτε προειδοποιούσε για την ταχύτητα της κακοκαιρίας. Τώρα στέκει κι αυτή μέρος των μνημών ενός μικρού, αλλά γενναίου ναυτικού έθνους του Βορρά. Ο καιρός συννεφιασμένος. Ελαφρό ψιλόβροχο και σχεδόν άπνοια. Μια καθαρά νορβηγική εικόνα που λες και βρήκε από κάποιον πίνακα από αυτούς που είναι στο ναυτικό μουσείο αυτής της χώρας με τη μεγάλη ναυτική παράδοση, που πάει πίσω χίλια και πλέον χρόνια...

ΜΝΗΜΕΣ ΠΛΟΙΩΝ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ  

ΤΟ ΑΤΜΟΠΛΟΙΟ ΤΟΥ 1908

Μουσείο πλοίων το παλιό λιμάνι του Όσλο. Πρώτο-πρώτο στην γραμμή μάς τράβηξε την προσοχή ένα μικρό ατμόπλοιο - από τα πρώτα του είδους. Ναυπηγήθηκε στη Νορβηγία λένε οι γραφές το 1908. Από τα πρώτα ατμόπλοια γενικής χρήσης. Είχε δύο καμπίνες επιβατών (πρώτης και δεύτερης θέσης) και αμπάρι γενικού φορτίου. Πριν από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο χρησιμοποιήθηκε στο φιορντ του Τρόντχαϊμ. Με το ξέσπασμα του πολέμου υπηρέτησε ως περιπολικό. Μετά τον πόλεμο μπήκε σε γραμμή στο φιόρδ του Bergen. Το 1920 το βαπόρι πήρε το σημερινό του όνομα και έκανε επί 37 χρόνια παράκτιο εμπόριο στα νησιά Lofoten. Από το 1960, το πλοίο χρησιμοποιήθηκε στην εκπαίδευση μηχανικών πλοίων. Το 1968 το πλοίο εξαγοράστηκε και αποσύρθηκε. Το 1969 έφτασε στο Όσλο, όπου αποκαταστάθηκε όπως ήταν το 1935. Διατηρείται από τότε σε πολύ καλή κατάσταση ως μέρος της ναυτικής κληρονομιάς της Νορβηγίας. Το 2008, με αφορμή την εκατονταετηρίδα του, πραγματοποίησε επετειακό ταξίδι από το Όσλο στα νησιά Λοφότεν και πάλι πίσω στο Όσλο. 

Έχει ατσάλινο κύτος κι έχει εκτόπισμα 179 τόνων, έχει μήκος 31,1 μέτρα και πλάτος 5,5 μέτρα. Τα καταστρώματα και οι υπερκατασκευές είναι από ξύλο. Αρχικά, το πλοίο είχε μια ανοιχτή γέφυρα, η καμπίνα της γέφυρας κατασκευάστηκε εμφανίστηκε το 1942. Η ισχύς της ατμομηχανής του 210 HP και έχει λέβητα για άνθρακα. Έχει ταχύτητα έως 10 κόμβους και είχε σχεδιαστεί για να μεταφέρει 100 επιβάτες.

ΤΟ ΝΑΡΚΑΛΙΕΥΤΙΚΟ ΤΟΥ 1953

Στη σειρά συναντάμε το πολεμικό πλοίο Μ 314. Κι αυτό με το σχήμα και το στιλ του δείχνει παλιό. Κουβαλάει κι αυτό μια ιστορία...

 

Στο κατάστρωμα δύο ναυτικές φιγούρες ποζάρουν άνετα καθώς του φωτογραφίζουμε. 

Ο δεύτερος ντυμένος με αδιάβροχο και καπέλο από αυτά που φοράνε οι νορβηγοί ναυτικοί σε παλιές φωτογραφίες και παλιούς πίνακες. Μια ψιλόλιγνη γενειοφόρα φιγούρα, ασκητική, θαλασσινή. Λες και βγήκε από παλιούς νορβηγικούς πίνακες για να μας συναντήσει στο Όσλο.  

Ρωτάμε αν μπορούμε να ανέβουμε στο σκάφος και μάς υποδέχονται με ευγένεια κι εγκαρδιότητα. Είναι και οι δύο παλιοί καπετάνιοι. Τώρα δουλεύουν στη συντήρηση του παλιού ναρκαλιευτικού, που αποσύρθηκε το 1996 και τώρα αποτελεί μέρος της ναυτικής παράδοσης του νορβηγικού ναυτικού. Συστηνόμαστε. Ο ένας στέλνει κι ένα e-mail με τα ονόματα τους. Το mail έγραφε: "With best regards from Capt Odin and Capt. Edgar Huseby, fre. 23. sep. 2022 kl. 13:33 skrev Diamantis Bassantis." 

Ο κάπτεν Edgar Huseby μετά ανέλαβε να μας εξηγήσει την ιστορία του πλοίου στο θάλαμο με τα σήματα όλων των ταξιδιών του πλοίου. Το ναρκαλιευτικό M314 ALTA κατασκευάστηκε στο Maine των ΗΠΑ το 1953 με σκοπό να συμμετάσχει στον πόλεμο της Κορέας. Όμως ο πόλεμος τέλειωσε μόλις ολοκληρώθηκε! Έτσι το πλοίο έπλευσε για μικρό χρονικό διάστημα υπό την αμερικανική σημαία και μετά πέρασε στο Βελγικό Πολεμικό Ναυτικό. Το 1966, το Νορβηγικό Πολεμικό Ναυτικό έλαβε τρία αμερικανικής κατασκευής ναρκαλιευτικά κλάσης AMS 60 από το Βέλγιο συμπεριλαμβανομένου και του συγκεκριμένου πλοίου.  

Οι Νορβηγοί το ονόμασαν KNM ALTA. Η κλάση όμως ALTA καταργήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και αντικαταστάθηκε από μια νέα γενιά ναρκαλιευτικών. Το KNM ALTA παροπλίστηκε το 1996 και πέρασε στο Νορβηγικό Πολεμικό Μουσείο. Το σκάφος ονομάστηκε M314 ALTA. Το M314 ALTA σήμερα - καταλήγει ο κάπτεν Edgar Huseby - έχει βάση το λιμάνι του Όσλο και ανήκει στο Maritime Culture Harbor. Ο σκοπός της διατήρησης παλιών πλοίων από του μουσείο - όπως εξήγησαν και οι δύο παλαίμαχοι νορβηγοί καπετάνιοι - είναι «να καταγράφει η θαλάσσια πολιτιστική κληρονομία και η ναυτική ιστορία της Νορβηγίας.   

ΤΟ ΛΙΜΑΝΙ ΤΩΝ ΚΑΤΑΡΤΙΩΝ

Μετά από τις παραπάνω εξηγήσεις η φωτογραφία από το κάστρο του παλιού λιμανιού δεν χρειάζεται πολλές ερμηνείες. Κυριαρχούν σε πρώτο πλάνο δεκάδες κατάρτια και είναι αυτά που του δίνουν τον τόνο και το χρώμα. Τα καινούρια ηλεκτρικά ferry για τα νησάκια του φιόρδ του Όσλο είναι στο βάθος. Σε πρώτο πλάνο κυριαρχούν τα παλιά ιστιοφόρα όπως αυτά φτιάχνονταν μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα. Τα σκάφη αυτά με τα κατάρτια τους δίνουν στο παλιό λιμάνι έναν χαρακτήρα ιστορικό, επιβατικό, τουριστικό...

Μια σειρά παλιών ξύλινων ιστιοφόρων εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη...

Ξύλινα ιστιοφόρα με μηχανή όπως τα παλιά καΐκια στην Ελλάδα. Μόνο το μέγεθος που είναι λίγο μεγαλύτερο. Άλλες θάλασσές εδώ, άλλες δυσκολίες, άλλες ανάγκες... 

Τα παλιά ιστορικά ξύλινα σκαριά όμως δεν είναι μόνο μέσα στο παλιό ιστορικό λιμάνι του Όσλο. Τα βρίσκουμε διάσπαρτα και σε αρκετά άλλα μέρη όπως αυτό το πανέμορφο σκαρί που είναι δεμένο στην ξύλινη προβλήτα στο νησάκι με τα μουσεία των πλοίων της μεγάλης ναυτικής παράδοσης του μικρού αυτού, αλλά γενναίου ναυτικού έθνους του βορρά με το οποίο μας συνδέουν οι ναυτικοί προσανατολισμοί, τα πολλά νησιά και ενίοτε και οι δύσκολες θάλασσες...  

ΣΤΟ ΦΙΟΡΔ ΚΑΙ Η ΖΩΗ ΤΩΝ ΝΟΡΒΗΓΩΝ...

ΜΕ TO "HELENA" ΤΟΥ 1946

Μετά την πρώτη μέρα που είδαμε το παλιό λιμάνι και τα ιστορικά πλοία του και την τέταρτη μέρα που είδαμε τα μουσεία των πλοίων με τα οποία οι νορβηγοί πρώτοι εξερεύνησαν τους δύο πόλους (θα αναφερθούμε σε αυτά σε επόμενο κείμενο μας) περάσαμε στην μικρή εξερεύνηση του φιόρδ του Όσλο. Η μικρή δίωρη διαδρομή έγινε με ένα κομψό και όμορφο σκάφος, τo Helena, που ναυπηγήθηκε στη Νορβηγία το 1946. Είναι ένα μεγάλο ξύλινο πλοίο, κατασκευασμένο σύμφωνα με όλους τους κανόνες της παραδοσιακής ναυπηγικής της εποχής. 

Οι ευρύχωρες διαστάσεις και τα καταστρώματα του παρέχουν άφθονο χώρο τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό. Έχει εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους. Στον εξωτερικό χώρο έχει καθίσματα για έως και 140 άτομα. Τις ζεστές ή βροχερές μέρες απλώνουν μεγάλα πανιά και στα δύο καταστρώματα. Αυτό δίνει στο σκάφος την άνεση για να μπορεί να ταξιδεύει τους επισκέπτες στο φιόρδ του Όσλο στις 2-2,5 ώρες που διαρκεί η διαδρομή του. Η διαδρομή ξεκινά εξηγώντας στο μεγάφωνο ένας νορβηγός σε άψογα αγγλικά την ιστορία του Όσλο, που πηγαίνει πίσω 1000 χρόνια και την ιστορία του κάστρου του που πηγαίνει πίσω αρκετούς αιώνες...

Από όλα τα εντυπωσιακά νησάκια και χερσονήσους του φιόρδ κρατήσαμε μόνο μια φωτογραφία για να μοιραστούμε μαζί σας. Μια φωτογραφία που αποτυπώνει την άμεση και διαχρονική σχέση των νορβηγών με την θάλασσα και τον τόπο τους. Άπειρα τα ξύλινα κουκλίστικα σπιτάκια - μικρά και μεγάλα - δίπλα στη θάλασσα παντού. Κάθε ομάδα σπιτιών ή ακόμα και κάθε σπίτι στα νησάκια με τη δική του προβλήτα. Και ακόμα και τέλος Σεπτέμβρη δεμένο ή αγκυροβολημένο μπροστά και ένα σκάφος. Αν είναι δυνατόν κι ο ιδιοκτήτης έχει χρήματα... ιστιοφόρο! Η σχέση τους με την θάλασσα είναι σχέση ζωής...

 Από όλους του δεκάδες φάρους, σημαδούρες, σημεία ένδειξης βάθους των νερών ξεχωρίσαμε δύο σπάνιους φάρους. Ο πρώτος στη μέση του φιόρδ. Ξύλινος, όπως και το σπιτάκι του φαροφύλακα. Σήμερα χρησιμεύει και για τόπος θαλάσσιων εκδρομών...

Και ο άλλος ενώνεται με την στεριά με μια πέτρινη διαδρομή και πάνω της μια ξύλινη γέφυρα. Κι αυτός ξύλινος. Σήμερα λόγω εγγύτητας με την ακτή χρησιμεύει και για συναθροίσεις, γιορτές κλπ. Και οι δύο χαρακτηριστικά δείγματα της μεγάλης θαλασσινής παράδοσης που κυριαρχεί με τον δικό της τρόπο στο πιο βόρειο ναυτικό έθνος της Ευρώπης και απόγονους της μεγάλης ναυτικής παράδοσης των Βίκινγκς. 

Με φόντο το εντυπωσιακό σε μέγεθος και εσωτερική εικονογράφηση δημαρχείο του Όσλο

Φτάσαμε ως εδώ χάρη σε μια συγκυρία ζωής. Βρέθηκα για δεύτερη φορά στη Νορβηγία και στο Όσλο. Η πρώτη ήταν το 1992. Ακολούθησα τότε τη γυναίκα μου που έκανε ένα θερινό μεταπτυχιακό στο πανεπιστήμιο του Όσλο. Η δεύτερη αυτές τις μέρες του 2022. Ακολούθησα αυτή τη φορά την κόρη μου που ήρθε εδώ για τρεις μήνες ειδίκευσης στη ναυτιλία της Νορβηγίας σταλμένη από μεγάλη διεθνή τράπεζα που εργάζεται στο Άμστερνταμ. Η πρώτη βόλτα μου αυτή τη φορά στο παλιό λιμάνι του Όσλο. Και η πρώτη εικόνα όπως πριν 30 χρόνια το ίδιο ιστορικό τρικάταρτο όπου εκπαιδεύονταν οι ναυτικοί δόκιμοι της Νορβηγίας. Αυτή τη φορά το τρικάταρτο σαλπάριζε. Η ζωή κάνει κύκλους. Μαζί της κάνουμε κύκλους κι εμείς: σαλπάρουμε κι επιστρέφουμε σε λιμάνια που κάποτε περάσαμε πάλι...