Εν Άνδρω

Του Διαμαντή Μπασαντή

Ιδού ένα πλοίο μετά από τόσα ταξίδια, τόσα λιμάνια, τόσα πλοία που πέρασαν μπροστά από τα μάτια σου δεν φανταζόσουν ποτέ πως υπάρχει: ένα φαρόπλοιο! Ένα πλοίο φάρος! Μέχρι προχτές ήξερες μόνο τους φάρους. Συχνά περίτεχνα κτίσματα σε απόκρημνους βράχους, σε άγριες ακτές, σε απομονωμένες γωνιές του θαλάσσιου σύμπαντος, που όρισε την ζωή όσων από εμάς έζησαν σε ναυτικές οικογένειες. Άλλωστε στην Άνδρο ξέρουμε από φάρους μιας και έχουμε μερικούς από τους ωραιότερους που υπάρχουν.

Εξάλλου μια ζωή είχες πάρα πολλές εικόνες από φάρους. Από ταξίδια. Από βιβλία. Από φωτογραφίες. Από ταινίες. Φάρους πολλούς και όμορφους. Μερικοί αρχιτεκτονικά αριστουργήματα. Μερικοί απλοί. Φανάρια καρφωμένα στα βράχια, να φωτίζουν τις διαδρομές των πλοίων. Όμως κινούμενο πλοίο-φάρο δεν είχες συναντήσει ποτέ. Και δεν έτυχε και ποτέ να διαβάσεις ή να δεις κάτι σχετικό γι’ αυτά.

Ίσως γιατί γεννήθηκαν σε άλλες εποχές. Ίσως γιατί έφυγαν ήσυχα ένα-ένα σε απόμακρους τόπους πριν χρόνια. Τα βήματα σου δεν σε είχαν φέρει, λοιπόν, ποτέ μπροστά σε ένα φαρόπλοιο. Άραγε πόσοι από εμάς τους στεριανούς, που αγαπήσαμε την θάλασσα και τα λιμάνια της, συναντήσαμε στο δρόμο μας κάτι από την παράδοση των βρετανικών και αμερικάνικων φαρόπλοιων που αγκυροβόλησαν σε βαθιές και δύσκολες θάλασσες;

Κατά πως γράφει η Wikipedia αυτά τα παράξενα ολοκόκκινα πλοία με τον μεγάλο σιδερένιο περίτεχνο φάρο καρφωμένο πίσω από την γέφυρα ξεκίνησαν τις διαδρομές τους το 1734. Το πρώτο έκανε την εμφάνιση του στις εκβολές του Τάμεση. Εφευρέτης και κατασκευαστής του ο Robert Hamblin. Ανέλαβε την δουλειά του φάρου στις εκβολές του ποταμού εκεί που τα παλιρροϊκά φαινόμενα ήταν μεγάλα και η κατασκευή φάρου δύσκολη. Η αγκύρωση τους από την αρχή ήταν πολύ δύσκολη. Τις πρώτες ειδικές άγκυρες για φαρόπλοια - σαν μανιτάρια - κατασκεύασε ο Robert Stevenson σε ένα μετασκευασμένο ψαράδικο 82 τόνων. Το έλεγαν Pharos (Φάρος) και ανέλαβε υπηρεσία το 1807 κοντά στο Bell Rock της Σκωτίας.

Μέχρι την Παρασκευή 11 Οκτωβρίου 2019 δεν είχα δει ποτέ και δεν είχα ακούσει κάτι για την ύπαρξη τους. Και ξαφνικά σε ένα κανάλι του παλιού λιμανιού του Ρότερνταμ βρέθηκα ξαφνιασμένος μπροστά σε ένα κομψό, καλοδιατηρημένο, κατακόκκινο, σιδερένιο πλοίο, που πίσω από την γέφυρα του είχε έναν φάρο!

• «Ένα πλοίο φάρος», αναφώνησα έκπληκτος!

Ήταν όντως ένα από τα ελάχιστα φαρόπλοια που έχουν διασωθεί. Μουσειακό είδος μιας ναυτικής ιστορίας 250 χρόνων που πέρασε ανεπιστρεπτί. Ήταν το Vessel 11 (σκάφος 11). Σήμερα χρησιμεύει σαν αγγλικό εστιατόριο-πάμπ! Μπήκαμε. Καθίσαμε. Παραγγείλαμε. Και μείναμε να το θαυμάζουμε. Αφεθήκαμε να ταξιδεύουμε σε άλλους τόπους και σε άλλες εποχές. Έξω άρχιζε πάλι το ολλανδικό ανεμόβροχο καθώς σουρούπωνε.

Πάνω στο πλοίο, κάτω από το σκληρό και χοντρό πλαστικό που σκέπαζε την πλώρη, στην θαλπωρή του παλιού καταστρώματος, απλωμένα αρκετά τραπεζάκια κι ένα μικρό σαλόνι με καναπέ! Οι λίγοι πελάτες  εκείνης της ώρας, οι περισσότεροι νέοι, απολάμβαναν τις στιγμές μιας παράξενα  γοητευτικής ατμόσφαιρας. Ένα ταξίδεμα στο παρελθόν έτσι όμως που ποτέ δεν υπήρξε!

Έγραφα κάποτε πως οι ψυχές των παλιών καραβιών που έχουν πια κάτι το σχήμα όλων όσων ταξίδεψαν μαζί τους. Μου αρέσει να σκέφτομαι πως όσοι έζησαν κάποτε σε αυτά τα παλιά αποτραβηγμένα σκαριά κάτι άφησαν κάτι από την ψυχή τους σε αυτά. Έτσι μπορούμε σήμερα εμείς περιδιαβαίνοντας τα ίσως να αγγίζουμε κάτι από τις παλιές διαδρομές και τις παλιές ιστορίες τους.

Γύρισα δίπλα στην Μυρτώ των 24 χρόνων (που γιόρταζε το μεταπτυχιακό της) και ζήτησα να βρει κάτι από την ιστορία του πλοίου στο ίντερνετ. Κι αυτή διάβασε:

«Το φαρόπλοιο 11 κατασκευάστηκε το 1951 στο Dartmouth του Ηνωμένου Βασιλείου. Υπήρξε ένας κινητός φάρος στη νότια ακτή της Ουαλίας. Το πλοίο αποσύρθηκε το 1988. Το 1991 πουλήθηκε για 20.000 λίρες στο  Portsmouth. Και το 1995 το σώθηκε από το διαλυτήριο από ένα Ολλανδό, τον Gus van der Loodt, ο οποίος το έφερε στο Rotterdam. Το μετασκεύασε σε πλωτό εστιατόριο. Και από το 1999 είναι δεμένο στην περιοχή Wijnhaven του Rotterdam. Από το 2014 το V11 λειτουργεί σαν η πρώτη γαστρονομική παμπ της Ολλανδίας».

Όταν έφυγα είχε πέσει η νύχτα. Το κόκκινο σκάφος φάνταζε παράξενα οικείο μέσα σε αυτό το κανάλι με τα σκουροπράσινα νερά, κάτω από τα ψηλά φωτισμένα κτίρια. Σαν να ήταν πάντα εκεί. Σαν μικρή πινελιά μιας παλιάς ιστορίας κι ενός ξεχασμένου ταξιδιού στις βόρειες θάλασσες. Σαν μια μικρή υπενθύμιση της διαδρομής μας από εκείνο το μικρό νησί του Νότου. Μια αδιόρατη διαδρομή που συνδέει τα χρόνια από την Μεγάλη Αγγλία της νιότης μας στην Μικρά Αγγλία της ώριμης ηλικίας μας…

Γύρισα και το κοίταξα τελευταία φορά. Και στο νου ήρθαν δύο σκηνές της περασμένης ζωής: στην πρώτη ο μπάρμπα-Σταμάτης, ο θερμαστής, κοιτώντας μακριά ακουμπισμένος στα ρέλια ενός πλοίου με το τσιγάρο στο χέρι, στην δεύτερη ο παλιόφιλος Κώστας να μου δείχνει έναν στίχο του πίσω από ένα από πακέτο τσιγάρα που έλεγε:

«‘Όλα είναι ρίσκο κι ένας έρωτας…»