Εν Άνδρω

Του Διαμαντή Μπασαντή

Από το βιβλίο "Η Άνδρος μέσα στον Χρόνο"

Το φορτηγό πλοίο «Πανάχραντος» ιδιοκτησίας της ανδριώτικης οικογένειας Κουτσούκου υπό τον ανδριώτη πλοίαρχο τον Βασίλειο Κατσίκη τορπιλίστηκε στις 16/1/1940. Η Ελλάδα δεν είχε μπει στον πόλεμο. Έφερε ζωγραφισμένη στο πλάι την ελληνική σημαία. Βυθίστηκε αύτανδρο νοτιοδυτικά της Αγγλίας. Χάθηκαν 29 ναυτικοί. Πολλοί εξ αυτών ανδριώτες.

 "...Η ναυτική Άνδρος δέχθηκε σημαντικά πλήγματα στη διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολεμίου στις θάλασσες. Από τα 81 ανδριώτικα πλοία που υπήρχαν στο νηολόγιο της Άνδρου το 1939 (δεύτερο λιμάνι νηολόγησης πλοίων στην Ελλάδα μετά τον Πειραιά) τα 56 χάθηκαν είτε από τορπιλισμούς είτε από κανονιοβολισμούς μεταξύ 1941 και 1944. Βαρύς ήταν ο φόρος και σε ανθρώπινες ζωές μιας και τα πλοία αυτά συμπαρέσυραν μαζί τους στον υγρό τάφο 400 ναυτικούς από τους οποίους οι 185 ανδριώτες.

Μαζί με ονόματα των δεκάδων ανδριώτικων πλοίων που χάθηκαν («Αμαρυλλίς» «Άννα Βούλγαρη» «Βασίλειος Πολέμης» «Βιολαντω Γουλανδρή» «Γεώργιος Δρακουλης» «Δαμασκηνή» «Δημήτριος Θερμιωτης» «Ζαννης Καμπανης» «Κορθιον» «Κορινθιακός» «Λεωνίδας Βαλμας» «Πανάχραντος» «Σαρωνικός» «Σταμάτιος Εμπειρίκος» «Φραγκουλα Γουλανδρή» κλπ) μερικά χάθηκαν αύτανδρα. Μαζί τους χάθηκαν εκατοντάδες ανδριώτες ναυτικοί (καπεταναίοι, μηχανικοί, λοστρόμοι, ναύτες , θερμαστές, μάγειροι, λαδάδες) «βυθίζοντας στο πένθος τη Χώρα, τις Στενιές, τα Λαμυρα, τα Λειβάδια, τη Μεσαριά, το Κόρθι, τον Πιτροφό, το Μπατσί και το Γαύριο».

Από τις ανδριώτικες ναυτιλιακές οικογένειες που έχασαν πλοία στον ΙΙ Παγκόσμιο Πόλεμο ενδεικτικά αναφέρουμε τους: Εμπειρίκους (14), Γουλανδρήδες (12), Κυδωνιέα (3), Καμπάνηδες (3), Βούλγαρη (2), Γούναρη (2), Βογιαζίδη (2), Κούλουθρου-Εμπειρίκου (1), Σύμπουρα (1), Μωραΐτη (1), Τατάκη (1), Μαρή (1), Γκούμα (1), Χατζόγλου (1), Πιάγκου (1) κ.λ.π.

Το πλοίο «Κορινθιακός» ιδιοκτησίας του ανδριώτη Μαρή Α. Εμπειρίκου υπό τον ανδριώτη πλοίαρχο Λεωνίδα Α. Παλαιοκρασσά τορπιλίστηκε και βυθίστηκε αύτανδρο στον Ινδικό ωκεανό στις 20/11/1943. Χάθηκαν 32 ναυτικοί. Πολλοί εξ αυτών ανδριώτες.

Από τις εκατοντάδες ναυτικές ιστορίες με τορπιλισμούς του πολέμου έχουν δυστυχώς καταγραφτεί ελάχιστες. Από αυτές παραθέτουμε εδώ μερικές πληροφορίες από δύο που ευτύχησαν να εκδοθούν και οι ποίες δείχνουν το εύρος της συμμετοχής της Άνδρου στον παγκόσμιο πόλεμο πολύ πέρα από τα όρια του μικρού νησιού στο Αιγαίο.

Η πρώτη ιστορία αναφέρεται σε έναν από το πλήθος των τορπιλισμών ανδριώτικων πλοίων. Ο λόγος εδώ για το φορτηγό πλοίο «Βόρις» υπό τον Χιώτη πλοίαρχο Ματθαίο Λω και του Ανδριώτη υποπλοίαρχο Γιαννούλη Μωραΐτη. Το πλοίο τορπιλίστηκε το απόβραδο της 3ης Ιουνίου 1943 στον Νότιο Ατλαντικό (περίπου 1000 ναυτικά μίλια από τις ακτές της Βραζιλίας) από γερμανικό υποβρύχιο.

Όπως αφηγείται ο Γ. Μωραΐτης οι 37 ναυτικοί (24 έλληνες και 13 αλλοδαποί)  πρόλαβαν και κατέβασαν δύο βάρκες. Στην μια μπήκαν 16 μαζί με τον Ανδριώτη υποπλοίαρχο και στην άλλη 21 μαζί με τον Χιώτη πλοίαρχο. Η πρώτη κατέληξε μετά 11 μέρες δύσκολο ταξίδι στον Ατλαντικό ωκεανό στις ακτές στο Permanboucoτης Βραζιλίας όπου περισυλλέγησαν οι ναυτικοί από αγγλικό πλοίο και ή άλλη μετά από 14 μέρες οι ναυτικοί περισυλλέγησαν από ισπανικό υπερωκεάνιο που τους μετέφερε στο Ρίο Ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας.

Η δεύτερη αναφέρεται στη συμμετοχή των ανδριωτών ναυτικών στις μεγάλες ναυτικές μάχες του πολέμου. Και πάλι παραθέτουμε μια αφήγηση από το βιβλίο του Γιαννούλη Μωραΐτη. Ο Γ. Μωραΐτης συμμετείχε ως ανθυποπλοίαρχος και στην απόβαση της Νορμανδίας με το νεότευκτο ελληνόκτητο πλοίο «Ελλάς».

Το πλοίο υπό τον Ιθακήσιο πλοίαρχο Γεώργιο Τριλίβα συμμετείχε στην μεγάλη απόβαση. Έφτασε στην ακτή της Νορμανδίας εν μέσω πυρών 36 ώρες μετά την απόβαση της 6^ης Ιουνίου μεταφέροντας τανκς, κανόνια, αυτοκίνητα και στρατιώτες.

Ο καπετάν Γιαννούλης Μωραΐτης στη γέφυρα του πλοίου M/VStarlight

Όπως περιγράφει ο εξ Άνδρου καπετάνιος:

«Σε όλο τον ορίζοντα κατά μήκος των ακτών όσο έφτανε το μάτι μου κινούνταν πλοία παντός τύπου, από βαρέα θωρηκτά, καταδρομικά, αντιτορπιλικά, κανονιοφόροι, μέχρι άλλα ελαφρότερα σκάφη το οποία κανονιοβολούσαν τις εχθρικές θέσεις ή αποβίβαζαν στρατό, ενώ ο ουρανός ήταν σχεδόν καλυμμένος από διαδοχικώς αφικνούμενα σμήνη αεροπλάνων (βομβαρδιστικών και μαχητικών).

Στις ομοβροντίες των συμμάχων  απαντούσαν οι Γερμανοί με τα δικά των όπλα. Μέχρι εκείνη την ημέρα οι Γερμανοί δεν είχαν απωθηθεί προς το εσωτερικό και η μάχη διεξαγόταν επί σχετικής στενής λωρίδος της ακτής. Επί της λωρίδας αυτής η μάχη μαινόταν λυσωδώς, χρησιμοποιούμενων όλων των συγχρόνων της εποχής εκείνης όπλων (εκτός χημικών)».

Τα παραπάνω παραδείγματα δίνουν μια ιδέα για τις μάχες που έδωσαν εκατοντάδες Ανδριώτες ναυτικοί σε όλες τις θάλασσες του κόσμου, αλλά και για το κόστος που πλήρωσε το νησί τόσο σε ανθρώπους όσο και σε πλοία κατά τη διάρκεια του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου."

Το παραπάνω απόσπασμα είναι του Διαμαντή Μπασαντή από το ιστορικό βιβλίο "Η Άνδρος μέσα στον Χρόνο," σελίδες 233-238, των Σ.Καμπάνη & Δ.Μπασαντή, β΄έκδοση, Gutenberg, 2015  

Βιβλιογραφία

1. Παναγιώτης Σπυρόπουλος, ΕΥΛΟΓΟΣ ΛΟΓΟΣ – Οι απώλειες της Ανδριακής ναυτιλίας κατά τον ΙΙ Παγκόσμιο Πόλεμο, εκδόσεις Σπυρόπουλος, Αθήνα 2012, σελ. 12 & 17
2. Παναγιώτης Σπυρόπουλος, ΕΥΛΟΓΟΣ ΛΟΓΟΣ – Οι απώλειες της Ανδριακής ναυτιλίας κατά τον ΙΙ Παγκόσμιο Πόλεμο, εκδόσεις Σπυρόπουλος, Αθήνα 2012, σελ.129
3. Δημήτρης Σταυρόπουλος, Τα Εγκλήματα των Γερμανών στην κοινωνία της Άνδρου, άρθρο στην ιστοσελίδα «εν Άνδρω», 14. Μαρτίου 2015
4. Παναγιώτης Σπυρόπουλος, ΕΥΛΟΓΟΣ ΛΟΓΟΣ – Οι απώλειες της Ανδριακής ναυτιλίας κατά τον ΙΙ Παγκόσμιο Πόλεμο, εκδόσεις Σπυρόπουλος, Αθήνα 2012
5. Παναγιώτης Σπυρόπουλος, ΕΥΛΟΓΟΣ ΛΟΓΟΣ – Οι απώλειες της Ανδριακής ναυτιλίας κατά τον ΙΙ Παγκόσμιο Πόλεμο, εκδόσεις Σπυρόπουλος, Αθήνα 2012, σελ.91.
6. Γιαννούλης Μωραΐτης, Ο Τορπιλισμός του φορτηγού ατμοπλοίου «Βόρις» - Ένα ιστορικό ντοκουμέντο, εκδόσεις Τζέι & Τζέι Ελλάς 2008, σελ.22-39
7. Γιαννούλης Μωραΐτης, Ο Τορπιλισμός του φορτηγού ατμοπλοίου «Βόρις» - Ένα ιστορικό ντοκουμέντο, εκδόσεις Τζέι & Τζέι Ελλάς 2008, σελ.22-39