Εν Άνδρω

Του Αριστείδη Μανταδέλη

Η Άνδρος σε ταχυδρομικό δελτάριο του 1900. 

Η Άνδρος, όπως κι όλες οι Κυκλάδες, δεν έχει ιδιαίτερη φιλοτελική ιστορία. Παρά ταύτα μελετώντας στο φιλοτελικό υλικό βρίσκει κανείς ενδιαφέροντα στοιχεία κι αρκετά, ώστε να αποτελέσουν ιδιαίτερο κεφάλαιο μιας συλλογής. Θα προσπαθήσω να περιγράψω όσον τον δυνατόν πληρέστερο, ότι γνωρίζω σχετικά, με την ευχή ότι θα αρχίσει μια ανταλλαγή πληροφοριών και ανακοινώσεων υλικού, ώστε να συμπληρωθεί το θέμα.

(α) Περίοδος της Ελληνικής Επανάστασης 1821-27

Ταχυδρομικές σφραγίδες της Άνδρου

Κατά την επανάσταση χρησιμοποιήθηκαν όλα τα πλωτά μέσα για την εξυπηρέτηση των ταχυδρομικών αναγκών μεταξύ των νήσων και των παραλίων πόλεων. Οι νήσοι Ύδρα – Σπέτσες - Ψαρά όπως και Τήνος – Νάξος - Άνδρος, και άλλες ήταν ως γνωστόν τα κύρια θαλάσσια κέντρα και ορμητήρια. Από την αρχή του αγώνα έγιναν προσπάθειες για την απόκτηση πλοίων που θα εξυπηρετούσαν τις ανάγκες τους. Κυρίως με πίεση της κεντρικής διοίκησης προς τις τοπικές αρχές των νήσων για την ναύλωση πλοίων.

Οι κοινές ενέργειες και προσπάθειες έφεραν αποτέλεσμα κι έτσι δρομολογήθηκε το ταχύπλοο «ΕΛΛΑΣ» με πλοίαρχο τον Ιωάννη Μίκαρο ως «ταχυδρόμον της διοικήσεως» και το «ΕΡΜΗΣ» με πλοίαρχο τον Κοσμά Γκίνη και το «ΚΑΛΟΜΟΙΡΑ» με πλοίαρχο τον Ιωάννη Ποταμιάνο.

Στενιές: ταχυδρoμικό δελτάριο

Εν τω μεταξύ γινόταν προσπάθεια από τον έπαρχο Τήνου για την ταχυδρομική σύνδεση των νήσων Τήνου - Άνδρου - Νάξου. Επίσης επετεύχθη τακτική δια πλοίου ταχυδρομική συγκοινωνία με τον Πειραιά. Έτσι δρομολογήθηκε και το ταχύπλοο καΐκι «ΕΛΛΑΣ» με μηνιαίο μίσθωμα 1300 γρόσια ως «θαλασσοδρόμος» για τα νησιά Τήνος - Νάξος - Άνδρος.

(β) Περίοδος πριν τα γραμματόσημα 1834-61

Κόρθι: ταχυδρομικό δελτάριο

Κατά την περίοδο αυτή λειτουργούν στην Άνδρο τρία ταχυδρομικά γραφεία: στην Χώρα Άνδρου ή Κάστρο, στο Γαύριο και στο Κόρθι. Κατά την ανακήρυξη του Ελληνικού κράτους η νήσος Άνδρος αποτελεί τον Νομό Άνδρου με έδρα την Άνδρο ή Κάστρο.

Ο Δήμος Άνδρου αποτελείτο από 12 χωριά  Οι κάτοικοι της πόλης της Άνδρου ήταν 1600 και οι κάτοικοι του Δήμου Άνδρου ήταν 7700. Στην Χώρα Άνδρου ή Κάστρο ιδρύθηκε ταχυδρομικό γραφείο το 1833.

Ο Δήμος Γαυρίου αποτελείτο από 14 χωριά. Οι κάτοικοι του Γαυρίου ήταν 880 και του Δήμου Γαυρίου 6.000 Δεν είναι γνωστή η χρονολογία ίδρυσης του ταχυδρομικού γραφείου. Το ταχυδρομείο αυτό καταργήθηκε το 1861 και μεταφέρθηκε στο Κορθι.

Ο Δήμος Κορθίου αποτελείτο από 17 χωριά  Οι κάτοικοι του χωριού Κόρθι ήταν 320 και του Δήμου Κορθίου 4.700 Στο Κόρθι ιδρύθηκε ταχυδρομικό γραφείο το 1861.

Σε όλη αυτή την περίοδο η αλληλογραφία σφραγιζόταν με σφραγίδες:

 1. Δίκυκλος σφραγίδα άνευ χρονολογίας, εξωτερικής διαμέτρου 21 χιλ. και εσωτερικής 12 χιλ. με την αναγραφή «ΑΝΔΡΟΣ». Χρησιμοποιήθηκε μέχρι το 1857. Πιθανόν όμοια να ήταν και του Γαύριου.

2. Δίκυκλος σφραγίδα εξωτερικής διαμέτρου 21 χιλ. και εσωτερικής 12 χιλ. με αριθμό (71) και επιγραφή «ΑΝΔ (ΚΑΣΤΡΟΝ) και με τρίγραμμη χρονολογία

3. Όμοια χρησιμοποιήθηκε για στο Κόρθι με αριθμ. (72) και επιγραφή «ΚΟΡΘΙΟΝ ΑΝΔΡΟΥ». Οι σφραγίδες 2 και 3 χρησιμοποιήθηκαν και κατά την κλασική περίοδο.

(γ) Η κλασική περίοδος 1861-1900

Κατά την περίοδο αυτή λειτουργούν ταχυδρομικά γραφεία στην Άνδρο, στο Γαύριο και στο Κόρθι. Χρησιμοποιούνται οι σφραγίδες. 'που γράφουν ΑΝΔΡΟΣ 71 ΑΝΔ (ΚΑΣΤΡΟΝ) και ΚΟΡΘΙΟΝ 72. Οι σφραγίδες αυτές χρησιμοποιήθηκαν μέχρι το 1875. Επίσης οι σφραγίδες ΚΟΡΘΙΟΝ (ΑΝΔΡΟΥ 72, ΓΑΥΡΙΟΝ 127, και ΓΑΥΡΙΟΝ (ΑΝΔΡΟΥ) 127 χρησιμοποιήθηκαν μέχρι το 1875.

Κατά την ίδια περίοδο για την εξυπηρέτηση των ταχυδρομικών αναγκών, όπου δεν έχουν ιδρυθεί ταχυδρομικά γραφεία, εξουσιοδοτούνται οι κοινοτάρχες για την διεκπεραίωση της αλληλογραφίας και σφραγίζονται με την σφραγίδα της κοινότητας.

(δ) Η σύγχρονη εποχή (μετά το 1900)

Μπατσί: ταχυδρομικό δελτάριο

Κατά την περίοδο αυτή δημιουργείται και λειτουργεί για την εξυπηρέτηση των αγροτικών πληθυσμών η "ΑΓΡΟΤΙΚΗ ·ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ" με απόφαση του Κωνσταντίνου Μαρίνου γενικού διευθυντή των Ελληνικών Ταχυδρομείων και Τηλεγράφων (1909-11). '

Έχουμε λοιπόν τους αγροτικούς τταχυδρομικούς διανομείς που με άλογα και ημιόνους μετέφεραν την αλληλογραφία στα χωριά συγκεντρώνοντας τους κατοίκους με τον ήχο της σάλπιγγας.

Την περίοδο ανοίγει ο κλάδος των ταχυδρομείων ακόμα περισσότερο και το 1901 η Ελληνική ταχυδρομική υπηρεσία εκδίδει επιστολικά δελτάρια με έντυπο γραμματόσημο ανάγλυφο του ιπτάμενου Ερμού, με εικόνες από τοπία της μικρής τότε Ελλάδας.

Στην πρώτη περίοδο χρησιμοποιούσαν στικτή σφραγίδα με τον αριθμό μητρώου του δρομολογίου. Κατόπιν αντικαταστάθηκε με την σφραγίδα την γνωστή στους φιλοτελιστές ως 'τρομπετάκι" που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα.

Κόρθι: ταχυδρομικό δελτάριο 

Στην Άνδρο λειτούργησαν τα αγροτικά δρομολόγια για την κάλυψη των αναγκών που συνεχώς αυξάνουν και γίνεται χρήση και των τηλεγραφείων. 'Έτσι έχουμε τα κάτωθι τηλεγραφικά γραφεία: Άνδρου - Γαυρίου – Κορθίου. Με τις αντίστοιχες σφραγίδες.

Στα νεώτερα χρόνια χρησιμοποιήθηκαν και στην Άνδρο όλοι οι τύποι σφραγίδων που κατά καιρούς χρησιμοποιήθηκαν από τα Ελληνικά ταχυδρομεία. Στο Μπατσί αρχίζει να λειτουργεί και θερινό γραφείο με μονόκυκλη σφραγίδα.

Μέχρι πριν λίγα χρόνια λειτουργούσαν στην Άνδρο τα κάτωθι Ταχυδρομικά Γραφεία με τους αντίστοιχους κωδικούς: ΑΝΔΡΟΣ 84.500, ΓΑΥΡΙΟΝ 84.501, ΚΟΡΟΙΟΝ 84.502, ΜΠΑΤΣΙ 84503, καθώς και τα αντίστοιχα αγροτικά δρομολόγια.

("εν Άνδρω": To 2009 τα ΕΛΤΑ με πρωτοβουλία του τότε Γενικού Διευθυντή Δ. Κυριακίδη έβγαλαν γραμματόσημο με τον φάρο Τουρλίτη της Χώρας. Για το θέμα αυτό θα μας γράψει ο Δημήτρης Κυριακίδης προσεχώς.) 

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Από 4 μέχρι 10 Νοεμβρίου 2015 ο Αριστείδης Μανταδέλης παρουσίασε στο εκθεσιακό κέντρο του Δήμου Περιστερίου (σταθμός Ανθούπολη) την έκθεση του: Ταχυδρομική Ιστορία της Νήσου Άνδρου. Παρακάτω η πρόσκληση της έκθεσης.