Εν Άνδρω

Του Διαμαντή Μπασαντή

Επικοινωνιολόγου

Το παιχνίδι δεν διακόπηκε. Οι θεατές στο τέλος σοκαρισμένοι και φοβισμένοι μπήκαν στο γήπεδο.

Που ήσουν και τι έκανες την ώρα που οι τρομοκράτες χτυπούσαν σε ζωντάνη τηλεοπτική κάλυψη το Παρίσι και γέμιζαν οι οθόνες όλου του κόσμου με αίμα και δάκρυα; Που ήσουν και τι έκανες την ώρα που σε ζωντανή κάλυψη το ISIS εκτελούσε στο Παρίσι θεατές ενός ποδοσφαιρικού αγώνα, θεατές μιας μεγάλης συναυλίας, πελάτες ενός γνωστού εστιατόριου και μιας πολυσύχναστης καφετέριας; Ερώτημα παλιό και δραματικό, μα δυστυχώς από χτες βράδυ ακόμα μια φορά τραγικά επίκαιρο.

Οι θεατές σοκαρισμένοι και φοβισμένοι τρέχουν στο τέλος έξω από το γήπεδο.

Το ερώτημα αυτό έχει να κάνει με το τεράστιο σοκ που προκαλούν γεγονότα μαζικής καταστροφής που συμβαίνουν και που στην εποχή μας ολοένα και συχνότερα είτε είναι σε απευθείας μετάδοση είτε την ταχύτητα της ροής των πληροφοριών που τείνουν να κάνουν πάρα πολλά γεγονότα να προβάλονται σχεδόν σε απευθείας μετάδοση. Ο κόσμος ρωτώντας αναλογίζεται πως λίγα δευτερόλεπτα ή λεπτά νωρίτερα όλα κυλούσαν γύρω του φυσιολογικά. Αυτός έκανε κάτι συνηθισμένο και μερικά δευτερόλεπτα ή λεπτά μετά όλα στην ζωή του άλλαξαν. Τι απλό και καθημερινό έκανε αυτός τη στιγμή που όλα άλλαξαν;

Το ιδιότυποα αυτό ερώτημα τέθηκε για πρώτη φορά πριν 52 χρόνια. Ήταν 22 Νοεμβρίου 1963. Την ημέρα εκείνη αρκετά εκατομμύρια αμερικάνοι που παρακολουθούσαν τηλεόραση έμειναν άναυδοι βλέποντας στις τηλεοπτικές τους οθόνες σε ζωντανή μετάδοση την δολοφονία του 35^ου προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι στο Ντάλλας του Τέξας!

Σκηνές από την δολοφονία του Τζον Κένεντι: πάνω την στιγμή του πυροβολισμού, κάτω ο Κένεντι χτυπημένος.

Ξανατέθηκε με δραματικό τρόπο πριν 14 χρόνια. Ήταν 11 Σεπτεμβρίου 2001. Τότε άναυδοι οι αμερικάνοι και μαζί τους κι εμείς βλέπαμε σε ζωντανή κάλυψη το δεύτερο αεροπλάνο να πέφτει στους δίδυμους πύργους και λίγα λεπτά αργότερα χιλιάδες άνθρωποι να πεθαίνουν από την κατάρρευση και των δύο πύργων του World Trade Center. Ήταν το σήμειο αναφοράς της οικονομικής ισχύος της Νέας Υόρκης, που ήταν και είναι η οικονομική πρωτεύουσα του κόσμου.

Σκηνές από την πτώση του δεύτερου αεροπλάνου στο World Trade Center

Έκτοτε το ερώτημα, δυστυχώς, τέθηκε και ξανατέθηκε σε αρκετές περιπτώσεις, σε γεγονότα τρομοκρατίας μικρά ή μεγάλα (Λονδίνο, Μανδρίτη, Σικάγο κλπ), με μια διευρυμένη έννοια, μιας και δεν συνέβησαν, όσα δραματικά συνέβησαν, σε ζωντανή κάλυψη όλα τα δραματικά γεγονότα, αλλά λόγω της ταχύτητας διάδοσης των πληροφοριών ο κόσμος τα πληροφορήθηκε ταυτόχρονα την ώρα που συνέβησαν.

Και τώρα συνέβησαν στο Παρίσι. Την πόλη του φωτός, που σκοτείνιασε απότομα μέσα στη νύχτα. Αυτή την φορά το μεγαλύτερο γεγονός συνέβη πάλι σε ζωντανή τηλεοπτική κάλυψη! Ήταν κατά την διάρκεια του φιλικού αγώνα Γαλλίας-Γερμανίας στο «Στάδιο της Γαλλίας» στο Παρίσι παρουσία του Γάλλου προέδρου Φρανσουά Ολάντ και δεκάδων χιλιάδων θεατών.

Η στιγμή που ο Γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ στο γήπεδο μαθαίνει τηλεφωνικά τι σήμαιναν οι δύο εκρήξεις.

Την ώρα του παιχνιδιού ακούστηκαν δύο πρώτες εκρήξεις. Ο κόσμος αναταράχτηκε και στην πρώτη και στην δεύτερη. Χωρίς όμως να ξέρει τι συμβαίνει. Ο Γάλλος πρόεδρος ενημερώθηκε τηλεφωνικά αμέσως. Όλα τα εθνικά και διεθνή δίκτυα της Γαλλίας διέκοψαν τη ροή τους για να αναμεταδώσουν τις πρώτες αναφορές, τα πρώτα νέα. Λίγα λεπτά αργότερα όλος ο κόσμος ήταν καρφωμένος στις οθόνες της τηλεόρασης και του υπολογιστή.

έχουν περάσει λίγες ώρες από το γεγονός και όλοι σοκαρισμένοι συζητάνε πως το έμαθαν, πως αιφνιάστηκαν, τι έκαναν την στιγμή που το πληροφορήθηκαν. Με την ροή της σημερινής πληροφόρησης τα σοκαριστικά γεγονότα αποκτούν μια ακόμα δραματικότερη χροιά.

Σκηνή έξω από το παρισινό θέατρο 

Εκατομμύρια φίλαθλοι, την ώρα που ξεκίνησε το μακελειό, έβλεπαν τον αγώνα Γαλλίας-Γερμανίας και άκουσαν, μαζί με τους θεατές και τους παίκτες, τις δύο δυνατές εκρήξεις. Άλλοι έβλεπαν ένα άλλο τηλεοπτικό γεγονός όταν οι οθόνες τους ξαφνικά πλημμύρισαν με αίμα. Και όλοι εμείς οι άλλοι που τα μάθαμε λίγο μετά κάπου είμαστε και κάτι κάναμε την ώρα που το πληροφορηθήκαμε. Όλες οι κουβέντες πια ξεκινούν «ήμουν εκεί την ώρα πυ ξαφνικά…».

Ζούμε στην εποχή της ζωντανής επικοινωνίας. Της ταχύτατης ροής των πληροφοριών. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες τα δραματικά γεγονότα μεγεθύνονται και αποκτούν σοκαριστικές διαστάσεις. Πλέον και οι πόλεμοι μεταδίδονται μέτω της οθόνης και τείνουν να γίνουν ασύμμετροι, καθώς οι αντίπαλοι, καθένας με τον τρόπο του, επιδιώκουν να προκαλέσουν μέσα από την ζωντανή εικόνα «σοκ και δέος».

Σκηνή έξω από την παρισινή καφετέρια

Από την μια οι έχοντες πολεμικές δυνατότητες εξαπολύουν συνήθως μεγάλες και θεαματικές πολεμικές επιχειρήσεις. Και τις περισσότερες φορές σε ζωντανή κάλυψη για να εντυπωσιάσουν! Ας θυμηθούμε απλώς την στιγμή της έναρξης των δύο πολέμων του Κόλπου. Από την άλλη οι τρομοκράτες μη διαθέτοντας (ευτυχώς) ακόμα όπλα μαζικής καταστροφής εξαπολύουν μαζικές επιθέσεις κατά αθώων με στόχο την μαζική κατατρομοκράτηση του πληθυσμού. Μέσα από αυτές τις μαζικές δολοφονίες κάνουν την ζωή ανασφαλέστερη στις μεγάλες δυτικές πόλεις επιδιώκοντας τους δικούς τους στόχους μέσω και της τηλεοπτικής κάλυψης, που είτε συμβαίνει την ώρα του γεγονότος είτε αμέσως μετά, πολλαπλασιάζοντας έτσι τον αντίκτυπο του.

Ποιος είπε πως στην εποχή μας τέλειωσαν οι πραγματικοί πόλεμοι; Δυστυχώς δεν τέλειωσαν: άλλαξαν! Και η ζωντανή εικόνα, οι τρομεροί ήχοι, όπως και τα τρομερά συναισθήματα που προκαλούνται από την σχυνά ζωντανή θέαση ασύμετρων πολεμικών επιχειρήσεων, έγιναν μέρος των σύγχρονων πολέμων.

Κάπως έτσι το παλιό εκείνο ερώτημα που πρωτακούστηκε το 1963 έφτασε σήμερα να μοιάζει κοινότοπο:

  - Αλήθεια εσύ που ήσουν και τι έκανες την ώρα που το Παρίσι δεχόταν μαζική επίθεση;