Εν Άνδρω

Του Διαμαντή Μπασαντή

Επί 41 χρόνια άδειες οι αίθουσες αναμονής του αεροδρομίου Λευκωσίας. Το πότε θα ανοίξουν άγνωστο... (φωτογραφία Άντρος Ευσταθίου - Euronews) 

Το ημερολόγιο τότε έγραφε 20 Ιουλίου 1974. Το ημερολόγιο σήμερα γράφει 20 ουλίου 2015. Έχουν περάσει 41 χρόνια από εκείνη την μοιραία μέρα. Η χώρα και ο ελληνισμός τότε δοκιμάστηκαν από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Η χώρα σήμερα δοκιμάζεται πάλι από την "οικονομική βόμβα" που εξεράγη με το κλείσιμο των τραπεζών όταν η Φρανκφούρτη "αποφάσισε" την δική της οικονομική επίθεση!

Αυτά τα 41 χρόνια πέρασαν άλλοτε εύκολα κι άλλοτε δύσκολα. Εκείνο το πρωινό η χώρα ανοργάνωτη και διαλυμένη από την 7χρόνη δικτατορία ξημέρωνε μέσα σε πολεμική αντάρα καθώς η Τουρκία που εισέβαλε στην Κύπρο. Όσοι σήμερα θεωρούν πως το κράτος μας έχει διαλυθεί ας μου επιτρέψουν να αναδημοσιεύσω μια εμπειρία που με χάραξε νεαρό φοιτητή τότε.  

 "Μια ανάμνηση ίσως καταγράφει το μέγεθος εκείνης της ενοχής. Πρωινό 20^ης  Ιουλίου 1974. Στην Κύπρο είχε επικρατήσει το πραξικόπημα της δικτατορίας. Στις 5 το πρωί άνοιξα το ραδιόφωνο να ακούσω ειδήσεις από το εξωτερικό. Πρώτη είδηση: «…από τις 4 σήμερα το πρωί τουρκικά στρατεύματα εισβάλουν στην Κύπρο»! Έμεινα άναυδος. Το μόνο που σκέφτηκα ήταν να πάρω κάποιους συντρόφους. Τότε χτύπησε το τηλέφωνο. Ήταν ένας φίλος στρατιώτης στον Έβρο. Ανήσυχος ρώτησε: «Τι γίνεται; Τι μαθαίνεις; Εμείς εδώ είμαστε στο σκοτάδι». Πρόλαβα κι είπα: «Πόλεμος. Οι Τούρκοι μπήκαν στην Κύπρο». Μετά η γραμμή κόπηκε απότομα.

Μερικά χρόνια αργότερα τον είδα τυχαία. Ρώτησα για εκείνο το τηλεφώνημα. Μου είπε πως ειδοποίησε το τάγμα και το σύνταγμα στο Πέπλο Έβρου. Δεν το πίστεψαν. Πήραν με αγωνία τηλέφωνο τη Στρατιά. Και τους το επιβεβαίωσαν. Τον κοίταξα απορημένος. Δεν μπορούσα να φανταστώ πως με αυτό τον απίθανο τρόπο ειδοποιήσαμε εκείνο το πρωινό του πολέμου τη γραμμή της ελληνικής προκάλυψης στον Έβρο. Τόσο διαλυμένο ήταν το ελληνικό κράτος εκείνες τις μέρες…"

(από το βιβλίο "Στις Ράγες του Χρόνου", Δ. Μπασαντής, εκδόσεις Οδυσσέας, Αθήνα 2003)

Σήμερα 41 χρόνια από τότε η χώρα προσπαθεί να μαζέψει τις πληγές της από την ανοίκεια οικονομική επίθεση και τους πολιτικούς εκβιασμούς της "φίλης" και "εταίρου" Γερμανίας. Τότε ένοιωθα αγανακτισμένος με τους δικούς μας γαλονάδες, αλλά και οργισμένος με την δολοφονική επίθεση της Τουρκίας. Τώρα νοιώθω θυμωμένος με το δικό μας πολιτικό σύστημα που αγνόησε επιδεικτικά όλες τις προειδοποιήσεις τα τελευταία 15 χρόνια και μας οδήγησε στην χρεοκοπία. Αλλά και εξοργισμένος με την "φίλη" και "εταίρο" Γερμανία που αγνοώντας επί 5ετία όλους τους οικονομολόγους, καθοδηγούμενη από έναν στυγνό ηθικολόγο τεύτονα δικηγόρο, που σαν άλλος Μέτερνιχ επέβαλε ανάλγητα το δίκιο του ισχυροτέρου δημιουργώντας "ένα πρωτόγνωρο αντιγερμανικό κύμα μίσους" σε όλη την Ευρώπη όπως διαπιστώνει σήμερα χαρακτηριστικά και η μεγάλη εφημερίδα του Βερολίνου Die Welt.

Ο έλεγχος διαβατηρίων στο εγκαταλείμενο αεροδρόμιο της Λευκωσίας (φωτογραφία Άντρος Ευσταθίου - Euronews)

Όπως δηλωσε στην βρετανική εφημερίδα Guardian ο μεγαλύτερος εν ζωή Γερμανός φιλόσοφος και κοινωνιολόγος Γιουργκεν Χάμπερμας: "Φοβούμαι ότι η γερμανική κυβέρνηση, συμπεριλαμβανομένης της σοσιαλδημοκρατικής της πτέρυγας, έπαιξε κι έχασε μέσα σε μια νύχτα όλο το πολιτικό κεφάλαιο που μια καλύτερη Γερμανία είχε συσσωρεύσει σε μισό αιώνα δείχνοντας μεγαλύτερη πολιτική ευαισθησία και μετα-εθνική νοοτροπία"..,

Αντί άλλων λόγων μέρα μνήμης για το τότε και περισυλλογής για το σήμερα ας μου επιτραπεί να αναδημοσιεύσω μερικές παραγράφους από κείμενο μου του 2013:

 "...Εδώ πρέπει να σταθούμε για λίγο στην μακρά διαδρομή της χρεωστικής σχέσης Γερμανών και Ελλήνων. Η σχέση ξεκινά με τα γερμανικά κατοχικά χρέη προς την Ελλάδα και καταλήγει στα σημερινά ελληνικά χρέη προς τη Γερμανία. Και οι δύο χώρες χρωστάνε η μια της άλλης μέσα στον χρόνο.

Αν εξετάσουμε μαθηματικά την σχέση των Γερμανών με τα οικονομικά χρέη βλέπουμε πως πρόκειται περί ταυτότητας. Στο πρώτο μέρος της εξίσωσης αποτυπώνεται η αρχή: «Κοίτα μην σου χρωστάνε οι Γερμανοί». Και δεύτερο μέρος της καταγράφεται το αξίωμα: «Κοίτα μην χρωστάς σε Γερμανούς». Και στις δύο περιπτώσεις καταλήγουμε στο ίδιο αποτέλεσμα: Εσύ χάνεις και οι Γερμανοί κερδίζουν.

Αυτό έχει και ιστορικό υπόβαθρο. Από την εποχή της «Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους» παλαιότερα και από την εποχή της Γερμανικής Μεσεύρωπης αργότερα υπάρχει πλήρως καταγεγραμμένη και διαπιστωμένη η έμφυτη αρνητική προδιάθεση των Γερμανών στα δικά τους χρέη. Αντιθέτως είναι διαπιστωμένη η μεγάλη και θετική προδιάθεση τους για τα χρέη των άλλων…

Τώρα αν συγκρίνουμε τις δύο χώρες ως προς την αντίληψη των χρεών θα διαπιστώνουμε αρκετές διαφορές. Έτσι, «η μικρά πλην έντιμος Ελλάς» λόγω μεγέθους, ίσως και ορθόδοξης παράδοσης, εμφανίζεται κάπως κυκλοθυμική και με περίεργη μνήμη:  Άλλοτε θυμάται τα χρέη που δεν πρέπει κι άλλοτε ξεχνά αυτά που πρέπει.

Αντιθέτως η μεγάλη Γερμανία λόγω μεγέθους έχει μια νομική ευχέρεια στη «διαχείριση» των οικονομικών χρεών της. Έτσι, μπορεί και «ξεχνά» ή «παραγράφει» μερικά. Όμως, λόγω προτεσταντικής παράδοσης, ήταν και είναι «κέρβερος» στα ηθικά. Το γεγονός αυτό υπογράμμισε τελευταία και ο γερμανός υπουργός των οικονομικών στην Αθήνα όπου εξήγησε τις «νομικές περιπλοκές» των γερμανικών κατοχικών χρεών. Αλλά, «όλα κι όλα», την πλήρη αναγνώριση των ηθικών γερμανικών χρεών!

Με βάση τα παραπάνω δεν θα εκπλαγώ καθόλου αν στην επόμενη επίσκεψη μου στην λαμπερή πόλη του Βερολίνου βρεθώ να περπατώ σ’ ένα στοχαστικό αρχιτεκτονικό μνημείο, κάπου κοντά στο Ράιχσταχ, αφιερωμένο στα «άκλαυτα γερμανικά κατοχικά χρέη» προς την Ελλάδα…

Ότι απέμεινε από τις κάποτε διαφημιστικές αφίσες του εγκαταλειμένου αεροδρομίου στην Κύπρο. Αλλά και ότι απέμεινε από το επί 60 χρόνια σωρευμένο πολιτικό κεφάλαιο της Γερμανίας στην Ευρώπη (φωτογραφία Άνδρος Ευσταθίου - Euronews)

Καταλήγοντας μπορούμε πλέον να διατυπώσουμε δύο σημαντικούς διεθνείς κανόνες που διαπιστώσαμε πως διέπουν τη σχέση των εθνών και χρεών:

• Ο πρώτος λέει πως τα μεγέθη ενός έθνους καθορίζουν τα χρέη του, αλλά και τις παραγραφές τους. Όσο πιο μεγάλα τα έθνη τόσο πιο εύκολα παραγράφονται τα χρέη. Ιδίως τα μεγάλα χρέη. Αντιθέτως, όσο πιο μικρά τα έθνη τόσο πιο δύσκολα  τα πράγματα με τα χρέη. Συνεπώς τα μεγέθη παίζουν σπουδαίο ρόλο στο αξιόχρεο ή στο αναξιόχρεο των εθνών…
• Ο δεύτερος διδάσκει πως τα μεγάλα έθνη έχουν την τάση να ξεχνούν ότι θέλουν και να θυμούνται ότι τα συμφέρει. Αντιθέτως τα μικρά έθνη θυμούνται κάποια που αυτά θέλουν και ξεχνούν πολλά που οι άλλοι θέλουν.Συνεπώς η εθνική μνήμη και λήθη των χρεών είναι συνάρτηση του μεγέθους της χώρας…"
• ("Πόνημα περί χρέους σε ήχο πλάγιο δεύτερο…", Δ. Μπασαντής, λογοτεχνικό περιοδικό "Δέκατα",  Άνοιξη 2013)

(αφιερωμένο στην μικρή Δανάη που πίεσε για το παραπάνω κείμενο)