Εν Άνδρω

  Ο φάρος της Γριάς, πάνω από τα βόρεια βράχια του κόλπου στα Άχλα (φωτ. Εν Άνδρω).

Περίπου 15 Ανδριωτισες-πραγματικές ηρωίδες-, πέρασαν ένα μεγάλο μέρος της ζωής τους στους απομονωμένους φάρους του νησιού, υπηρετώντας ως… φαροφύλακες στα δύσκολα και πέτρινα χρόνια των αρχών του 20 αιώνα, μέχρι την εποχή του μεσοπόλεμου.

Η φτώχεια, η έλλειψη ανδρών που είχαν χαθεί στους αλλεπάλληλους πολέμους, και η αγάπη τους προς τους συζύγους τους, τις υποχρέωσαν να φορέσουν την στολή του ναύτη-φαροφύλακα και να ζήσουν στην ερημιά της Φάσας, του Καμπανου, της Γριάς και της «μπούκας του λιμανιού του Γαυριου, συντροφιά με τους μανιασμένους ανέμους και τα θαλασσοπούλια.

Προέρχονταν από τα χωριά της Χώρας, του Κορθιου και του Κάβο Ντόρου, και τα ονόματα τους βρίσκονται καταγεγραμμένα στα ιστορικά αρχεία της Υπηρεσίας Φάρων: Μαναλη, Βουλγαρη, Κοζανιτου, Βιταλιωτη είναι μερικές από αυτές χωρίς περισσότερα στοιχεία.

Μετά τον τερματισμό των Βαλκανικών Πολέμων (1912-1913) και την προσάρτηση των Νέων Χωρών, στην Υ. Φάρων περιήλθε η διαχείριση των Φάρων και Φανών νεοπροσαρτισθέντων περιοχών. Στους εν λόγω Φάρους εργάζονταν υπάλληλοι της Γαλλικής Εταιρίας Οθωμανικών Φάρων. Πολλοί από τους υπαλλήλους αυτούς, αν και Έλληνες πολιτογραφημένοι, εξακολουθούσαν να είναι πιστοί προς τους Οθωμανούς ενημερώνοντας συνεχώς για τις κινήσεις των Συμμαχικών προς την Ελλάδα Στόλων κατά την διάρκεια του Μεγάλου Πολέμου (Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος).

Η Ελληνική Κυβέρνηση αποφάσισε να απολύσει τους υπαλλήλους με φιλοοθωμανικά αισθήματα για λόγους εθνικών συμφερόντων. Η απομάκρυνση των επίορκων υπαλλήλων δημιούργησε μεγάλα κενά στη επάνδρωση των Φάρων των Νέων Χωρών.

Ο Νόμος 635 του 1915 επέτρεψε στην Υ. Φάρων, την μετάθεση επιστατών και φυλάκων από την Παλαιά Ελλάδα στους Φάρους των νεοπροσαρτισθέντων περιοχών και την πρόσληψη προσωρινών φαροφυλάκων προς κάλυψη των κενών θέσεων.

Μετά από έρευνα στα Μητρώα της Υ. Φάρων, από το 1920 έως το 1935 προκύπτει ότι υπηρέτησαν πενήντα (50) γυναίκες ως προσωρινοί φαροφύλακες. Οι γυναίκες που προσλήφθηκαν ήταν κυρίως σύζυγοι ή θυγατέρες φαροφυλάκων και κάλυπταν τις κενές θέσεις μονίμων φαροφυλάκων συνέπεια μεταθέσεως αλλά και αντικατάστασης οιονδήποτε ο οποίος είχε πολύμηνη άδεια (συνήθως αναρρωτική, λόγω των δύσκολων συνθηκών διαβίωσης/ ατυχημάτων κ.α.). Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις πρόσληψης άπορων γυναικών με παιδιά καθώς και χήρες διατελεσάντων φαροφυλάκων.

Πάνω από την μεγάλη βορειοανατολική απόκρημνη ακτή ο φάρος της Γριάς φωτίζει προς το Κεντρικό Αιγαίο (φωτ. Εν Άνδρω).  

Σε αυτό το σημείο πρέπει να αναφέρουμε ότι παρόλο που η χρονική περίοδος 1910-1930 ήταν εξαιρετικά δύσκολη για τη Ελλάδα λόγω των συνεχών πολέμων (Βαλκανικοί Πόλεμοι, Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος κ.α.) και την ακολουθούμενη οικονομική κρίση, η Υπηρεσία Φάρων μέσω του τότε Διευθυντή της Στυλιανού Λυκούδη καθώς και της ευχέρειας που του παρείχε η κείμενη νομοθεσία, ανταποκρίνονταν θετικά στα αιτήματα άπορων γυναικών για πρόσληψή τους ως προσωρινοί φαροφύλακες εκτελώντας μέγιστο κοινωνικό έργο και δίνοντας ελπίδα ζωής σε αρκετές οικογένειες.

"Εν Άνδρω"