Εν Άνδρω

 

Από τον αναγνώστη μας Zannis Skoulaxinos - με καταγωγή από τη Μύκονο - λάβαμε ένα εξαιρετικό βίντεο με drone που αποτυπώνει το βενετσιάνικό μέρος της Χώρας Άνδρου έτσι όπως είναι σήμερα στην αστική του μορφή, καθώς και τον μοναδικό φάρο Τουρλίτη με το ευγενικό αίτημα της δημοσίευσης. Ανταποκρινόμαστε (με λίγες μέρες καθυστέρηση) λόγω ύλης στο αίτημα του και προσθέτουμε μερικές πληροφορίες (όπως του υποσχεθήκαμε) για τα βενετσιάνικα μέρη που έχει βιντεοσκοπήσει με το drone και τον εντυπωσίασαν.

"Εναέρια πλάνα από την αρχοντική Χώρα της Άνδρου. Με πλούσια ιστορία, πατρίδα φημισμένων εφοπλιστών και καπετάνιων, είναι χτισμένη πάνω σε μια μικρή χερσόνησο η οποία μοιάζει να χωρίζει τη θάλασσα στα δύο." Photolab-gr.

Αυτή άλλωστε είναι και η σωστή σειρά: πρώτα μας εντυπωσιάζει κάτι και το αποτυπώνουμε και μετά αναζητούμε πληροφορίες γι’ αυτό. Παραθέτουμε από το βιβλίο «Η Άνδρος μέσα στο χρόνο», από το Μέρος 2^ο «Διαδρομές της Άνδρου» για το πως και από ποιους δημιουργήθηκε το Κάστρο (έτσι λεγόταν αρχικά η Χώρα) ή Κάτω Κάστρο (έτσι λεγόταν στη συνέχεια η Χώρα) από τους Βενετούς, τους Λατίνους και τους Έλληνες. Μέχρι που εξελληνίστηκε το όνομα (πολύ αργότερα) και έγινε Χώρα. Όπως όλες οι Χώρες των Κυκλαδίτικων νησιών.

"ΕΝ ΑΝΔΡΩ"

ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ "Η ΑΝΔΡΟΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟΝ ΧΡΟΝΟ" των Σταμάτη Μ. Καμπάνη και Διαμαντή Μπασαντή. ΜΕΡΟΣ 2, ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΤΗΣ ΑΝΔΡΟΥ του Διαμαντή Μπασαντή, Κεφάλαιο 1, παράγραφος 5β, σελ. 150-152 

Η ανατολική περίοδος της Άνδρου

Κάτω Κάστρο, γκραβούρα του Γάλλου J.P. de Tournefort, 1717, Παρίσι.

Οι Βενετοί είναι αυτοί που αλλάζουν πλήρως τον προσανατολισμό, αλλά και την ιστορία της Άνδρου, καθώς «στρέφουν» το νησί προς τα ανατολικά. Η Άνδρος από το 1205 μέχρι το μέσα τις αρχές του 20^ου αιώνα «κοιτά» ανατολικά. Βεβαίως και πριν από την έλευση των βενετών και των Φράγκων αρκετοί κάτοικοι του νησιού είχαν εγκατασταθεί στα ανατολικά υψώματα. Όμως, οι Βενετοί και οι Φράγκοι ήταν αυτοί που μετέφεραν το «κέντρο βάρους» του νησιού στα ανατολικά παράλια. Και για να το πετύχουν οχύρωσαν αρχικά το Κάτω Κάστρο και στη συνέχεια το Πάνω Κάστρο. 

Ακολούθως με το κτίσιμο των αρχοντικών πυργόσπιτων στις εύφορες ανατολικές κοιλάδες της Μεσαριάς και του Κορθίου εδραιώθηκε ο ανατολικός προσανατολισμός. Οι οχυρώσεις βοήθησαν στο νέο προσανατολισμό καθώς η Άσπρη Θάλασσα, έτσι αποκαλούσαν το Αιγαίο οι Τούρκοι σε αντιδιαστολή με την Μαύρη Θάλασσα, ήταν εκείνη την περίοδο ένα εντελώς ασταθές περιβάλλον. Με την «στροφή» αυτή έγινε δυνατή η σύνδεση της Άνδρου με το μεγαλύτερο διεθνές κέντρο του μεσαιωνικού κόσμου: Την Κωνσταντινούπολη. Και βεβαίως συνέβαλε ακόμα περισσότερο Στην πορεία ο ανατολικός προσανατολισμός συνέβαλε ακόμα περισσότερο και στην επικοινωνία με το μεγαλύτερο Βενετικό κέντρο στο Αιγαίο: Την Κρήτη.

Χάρτης Άνδρου και Τήνου, του Γάλλου A. Maneson Mallet, 1683, Παρίσι. Διακρίνεται αριστερά το Κάστρο στην χερσόνησο της σημερινής Χώρας.

Ο ανατολικός προσανατολισμός της Άνδρου διαρκεί από τον 13^ο αιώνα μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20^ου αιώνα. Σε όλη αυτή τη μακρά περίοδο το νησί αποκτά εμπορικές σχέσεις με την Κωνσταντινούπολη, την Κρήτη, τη Χίο και τη Σμύρνη.  Στα τέλη του 18^ου και στις αρχές του 19^ου αιώνα αυτός ο ανατολικός προσανατολισμός του νησιού βοηθά τους πρώτους ανδριώτες ναυτικούς να αποκτήσουν εμπορικούς δεσμούς με τη Μαύρη Θάλασσα και τις παραδουνάβιες περιοχές και στη συνέχεια και με την Αλεξάνδρεια. 

Ο ανατολικός προσανατολισμός της Άνδρου τελειώνει με την έναρξη του πρώτου παγκόσμιου πόλεμου. Τότε διακόπτεται και η τελευταία ανατολική αναφορά του νησιού με την οριστική διακοπή της ακτοπλοϊκής σύνδεσης της Άνδρου με τη Σμύρνης[1]. Στη συνέχεια με τη μικρασιατική καταστροφή, το 1922, διακόπτεται κάθε σχέση του νησιού με τα μικρασιατικά παράλια. Αργότερα, με τα γεγονότα του 1956 στην Αίγυπτο διακόπτεται και η σχέση του νησιού με την Αλεξάνδρεια. Έτσι, τελειώνει κάθε αναφορά της Άνδρου προς τα ανατολικά. Από τη δεκαετία του 1920 και μετά η Άνδρος αρχίζει να αποκτά πλέον στενούς δεσμούς με την Αττική. Αρχικά λόγω της μετεγκατάστασης των ναυτικών γραφείων στον Πειραιά. Και στη συνέχεια με την εξάρτηση όλο και περισσότερο των νησιώτικων κοινωνιών από την πρωτεύουσα καθώς το μεγάλο νησιώτικο κέντρο της Σύρου παρακμάζει προς όφελος του Πειραιά. Τέλος με τη δημιουργία το 1960 τακτικής ακτοπλοϊκής σύνδεσης του Γαύριου με τη Ραφήνα η Άνδρος αρχίζει σταδιακά να χάνει έδαφος και το νησί «ξαναστρέφει» ξανά προς τα δυτικά. 

[1] Δημήτριος Ι. Πολέμης, Ιστορία της Άνδρου, σελ. 151