Tο μεσαιωνικό Κόρθι
Του Διαμαντή Μπασαντή
(Το κείμενο που ακολουθεί είναι αναδημοσίευση από το μεγάλο αφιέρωμα στην Άνδρο της έκδοσης "δέκατα/εν Άνδρω". Η έκδοση υπάρχει σε όλα τα βιβλιοπωλεία της Άνδρου).
Μόλις ενάμιση χιλιόμετρο από την ένταση και την κίνηση της παραλίας του πολυσύχναστου Όρμου Κορθίου υπάρχει ένας άλλος κόσμος ξεχασμένος: το Κόρθι. Οι Φράγκοι που το έχτισαν και το οχύρωσαν το αποκάλεσαν Κόρτι. Στη συνέχεια το όνομα μετεξελίχθηκε σε Κόρθι.
Μαζί με τις οχυρώσεις τους άφησαν παντού τα ίχνη τους: μαρμάρινα οικόσημα, διακοσμητικές πλάκες, μαρμάρινους λαξευτούς κρίνους. Με τον φίλο συγγραφέα Σταμάτη Καμπάνη περπατήσαμε παρέα ένα ήσυχο απόγευμα μερικές από τις σελίδες της ιστορίας του.
Πρώτη στάση το γεφυράκι της ρεματιάς. Ο Καμπάνης μου δείχνει το χωριό μπροστά μας:
- Εδώ ήταν το Κόρθι. Εδώ ήταν η πρωτεύουσα της περιοχής. Αυτό ήταν το Κόρθι που λέμε. Όχι ο γιαλός. Δεν υπήρχαν το παραλιακά χωριά…
- Μιλάμε για τον μεσοπόλεμο, ρωτάω…
- Ναι, μιλάμε για μεσοπόλεμο και λίγο μετά τον πόλεμο. Εγώ σαν παιδί είδα κάποτε ένα Κόρθι που ήταν γεμάτο κόσμο. Και όχι μόνο το Κόρθι, αλλά και το Αμονακλιού, την Αγία Μαρίνα, τους Μουσκιώνες. Όλα είχαν κόσμο την εποχή που ήμουνα παιδί…
Δεύτερη στάση μετά το γεφυράκι της ρεματιάς, που είναι μπροστά από τον οικισμό: η παλιά ντάπια, ένας πέτρινος τοίχος. Απομεινάρι της παλιάς οχύρωσης του οικισμού.
- «Αυτός ο τοίχος ήταν η πρώτη γραμμή άμυνας σε περίπτωση πειρατικής επιδρομής. Ακολουθεί ένα δίκτυο πυργόσπιτων, τα οποία αποτελούσαν τη δεύτερη γραμμή», εξηγεί ο Καμπάνης…
Τον περιεργαζόμαστε και συνεχίζουμε ανηφορίζοντας τα μικρά στριφογυριστά δρομάκια. Μόλις που χωράνε δύο άνθρωποι. Το πρώτο πυργόσπιτο είναι του πρόγονού του Σταματέλου Καμπάνη. Στην κεντρική πόρτα του σπιτιού εντοιχισμένη μια μαρμάρινη πλάκα με τα αρχικά ΣΚ και τη χρονολογία 1738. Πάνω του οι κρίνοι, το έμβλημα των Φράγκων αρχόντων που ήρθαν στο νησί.
- «Κάποτε την πλάκα την είχαν στη βρύση της αυλής. Αργότερα την εντοίχισαν πάνω από την πόρτα για να φαίνεται καλύτερα. Η πλάκα αυτή ήταν η αφορμή για να γράψω το μυθιστόρημα Γυρισμός στην Άνδρο», εξηγεί ο Καμπάνης
Προχωράμε. Ένα ακόμα πυργόσπιτο. Στην αυλή μια κομψή ηλικιωμένη συζητά με μια κοπέλα. Καλησπερίζουμε. Μπαίνουμε στην αυλή ο Σταμάτης πιάνει την κουβέντα εγώ βγάζω μερικές φωτογραφίες. Κι αυτό όπως και το προηγούμενο, κτίστηκαν κάπου στον 16ο αιώνα.
Αποχαιρετούμε τις κυρίες και συνεχίζουμε ανηφορίζοντας. Προσπερνούμε κι άλλα πυργόσπιτα. Τα ελικοειδή δρομάκια μας οδηγούν στην παλιά πέτρινη μεσαιωνική εκκλησία της Θεοσκεπάστου Κορθίου.
Σύμφωνα με την παράδοση, μου εξηγεί, μετονομάστηκε όταν έφεραν εδώ την εικόνα της Θεοσκεπάστου μέχρι να ολοκληρωθεί η εκκλησία της Χώρας.
Στην πόρτα μια βρύση με μια μαρμάρινη φθαρμένη πλάκα. Πάνω ξεχωρίζουν ακόμα τα κρίνα των Φράγκων. Ο Καμπάνης σκύβει και προσπαθεί να διαβάσει την επιγραφή. Η ιστορία έχει αφήσει ίχνη σε κάθε γωνιά…
- Ξέρεις, τα μικρά φιδωτά δρομάκια εμπόδιζαν τους εισβολείς, τους πειρατές, να προχωρήσουν μαζικά, ενώ δεν τους επέτρεπαν να ελέγχουν τις κινήσεις των αμυνομένων», συνεχίζει ο Σταμάτης…
Μετά από λίγες στροφές φτάνουμε στην Κάτω Πλατεία. Ένα μικρό στενάχωρο άνοιγμα κάτω από ένα μεγάλο σκιερό δέντρο. Στη ρίζα μια βρύση και μια καλοδιατηρημένη μαρμάρινη πλάκα με κρίνους. Νάτο πάλι το έμβλημα των Φράγκων. Απέναντι ένα παλιό σπιτάκι με μαρμάρινη επιγραφή: Κοινοτικόν Γραφείον Κορθίου.
- «Εδώ όταν ήμουν παιδί χτυπούσε η καρδιά του Κορθίου», μουρμουρίζει συγκινημένος ο Καμπάνης…
Ανηφορίζουμε για την Πάνω Πλατεία. Βολτάρουμε για λίγο ανάμεσα σε παλιά κτίσματα. Δυστυχώς σύγχρονες μετατροπές σε ορισμένα από αυτά έχουν εξαφανίσει τα μεσαιωνικά σημάδια. Το ίδιο και σε μερικά πυργόσπιτα όπου έχουν εξαφανιστεί πυργίσκοι και πολεμίστρες.
Ατυχώς, κάπως έτσι πορεύεται αυτή χώρα σκέφτομαι: χτίζοντας και ξαναχτίζοντας πάνω στα μνημεία της, σβήνοντας και ξαναγράφοντας σελίδες της ιστορίας της. Κατά τα άλλα είμαστε «περήφανοι για την ιστορία μας»!!!…
Περπατώντας και συζητώντας το σούρουπο προχωρά. Με το πρώτο σκοτάδι αρχίζουμε να κατηφορίζουμε αργά προς την έξοδο. Λίγο πριν το πυργόσπιτο του Σταματέλου Καμπάνη βλέπω τον φίλο μου να κοντοστέκεται. Γυρνά και κοιτά γύρω και πάνω από τον πέτρινο τοίχο.
- Είναι σα να τους βλέπω εδώ γύρω. Φράγκους και Έλληνες να ζουν και να αμύνονται. Γι’ αυτούς έγραψα στα βιβλία μου», μουρμουρίζει συγκινημένος…
Βγαίνουμε από το μεσαιωνικό Κόρθι. Η νύχτα απλώνει. Σταματάμε στο παλιό γεφυράκι. Σκιές γεμίζουν την ρεματιά. Γυρνά και κοιτά προς τα πάνω. Τα πρώτα φώτα φωτίζουν τα Αηδόνια που μοιάζει να κρέμονται πάνω απ’ το Κόρθι…
- Ξέρεις, υπήρχε στενή σχέση των Φράγκων αρχόντων του Κορθίου και των Αηδονιών. Υπήρχε και ενδοεπικοινωνία σε περίπτωση εισβολής. Όμως το Κόρθι ήταν και παρέμεινε μέχρι τέλους το επίκεντρο της περιοχής», παρατηρεί…
Αργότερα το βράδυ στην παραλία του Όρμου πίνοντας ένα ουζάκι συζητάμε. Κάποια στιγμή γυρνώ και τον ρωτώ για την μακρινή φραγκική καταγωγή της οικογένειας του. Ξαφνικά τα μάτια του αστράφτουν και υψώνει τη φωνή:
- Εγώ είμαι Έλληνας. Για την Ελλάδα άφησα μια εντελώς τακτοποιημένη ζωή στην Αμερική και γύρισα πίσω. Και για την Άνδρο έγραψα ότι έγραψα…
Οδηγώντας αργά το βράδυ για την Χώρα σταμάτησα κάποια στιγμή μετά το Κοχύλου. Βγήκα και κοίταξα απέναντι μου σκοτεινό το «Πάνω Κάστρο». Για τέσσερις περίπου αιώνες έζησαν εκεί Φράγκοι κι Έλληνες. Μετά έστρεψα το βλέμμα στον ενάστρο θόλο και την σκοτεινή θάλασσα. Αφέθηκα με τη σκέψη να γλιστρήσω σε εποχές μακρινές χαμένες στην αχλή του μύθου. Ένοιωσα ανάλαφρος.
Ξαναμπήκα στο αμάξι. Ξεκινώντας θυμήθηκα μια διάσημη ατάκα και χαμογελώντας την παράφρασα: Ο περίπατος στην ιστορία είναι ίσως το σημαντικότερο από τα ασήμαντα πράματα αυτού του κόσμου…
