Εν Άνδρω

Του Θεόδωρου Κραψίτη

Πλωτάρχη Λ.Σ. - Λιμενάρχη Άνδρου

 

Τουρλίτης - Χώρα Άνδρου

Σήμερα γιορτάζουν οι φάροι όλου του κόσμου! Είναι η Παγκόσμια Ημέρα Φάρων. Η Παγκόσμια Ημέρα Φάρων καθιερώθηκε το 2003 με πρωτοβουλία της Διεθνούς Ένωσης Φαροφυλάκων και γιορτάζεται κάθε χρόνο την τρίτη Κυριακή του Αυγούστου. Σκοπός η ιστορική γνώση, η ευαισθητοποίηση και η ενημέρωση των πολιτών για τη σημασία των φάρων στην ασφαλή ναυσιπλοΐα. Οι φάροι είναι οι πέτρινοι ακοίμητοι φύλακες των καραβιών μας. Αγέρωχοι φρουροί των θαλασσών, χαρίζουν το φως τους ακόμα και στην πιο απελπισμένη και δύσκολη στιγμή.

Φάρος Αλεξάνδρειας - 3ος αιώνας π.Χ.

Από την αρχαιότητα, εμείς οι Έλληνες έχουμε άρρηκτα συνδεθεί με το υγρό στοιχείο και τη θάλασσα. Πόσα όμως ξέρουμε σήμερα στ' αλήθεια για τους δικούς μας φάρους μας; Πλοία "φαντάσματα", αιμοδιψείς πειρατές, αμύθητοι κρυμμένοι θησαυροί, στοιχειωμένες και τραγικές παραδόσεις και θρύλοι αποτελούν κομμάτια της ιστορίας πολλών ελληνικών φάρων.

Αλεξάνδρεια, Φάρος, 150 μέτρα ύψος.

Το όνομα «φάρος» συνδέεται άμεσα με τον πρώτο πυρσοφόρο πύργο που χτίστηκε στο αιγυπτιακό νησί Φάρος από το μεγάλο αρχιτέκτονα των ελληνιστικών χρόνων Σώστρατο από την Κνίδο, με πρωτοβουλία του Πτολεμαίου του Α' της Αιγύπτου, στρατηγό του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Είναι ο γνωστός σε όλους μας Φάρος της Αλεξάνδρειας, ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου. Το συγκεκριμένο νησί βρίσκεται στα ανατολικά του λιμανιού της Αλεξάνδρειας κι από τότε όλοι οι φάροι πήραν την ονομασία αυτού του ομώνυμου νησιού. Το νησί έδωσε το όνομα στο οικοδόμημα κι όχι το αντίθετο, όπως πιστεύεται.

Φάρος Γαυρίου. Η πρώτη εικόνα της Άνδρου για τον επισκέπτη που φτάνει στην Άνδρο σήμερα. Όμως, γίνονται πλέον κινήσεις ώστε του χρόνου ο φάρος του Γαυρίου να γίνει αντάξιος της ιστορίας του νησιού και εφάμιλλος των άλλων σπουδαίων φάρων της Άνδρου.

Την εποχή της τουρκοκρατίας, το πλέον βέβαιο είναι ότι δεν υπήρξαν πυρσοί στις ελληνικές ακτές. Αυτό ισχυροποιείται και από το γεγονός ότι την εποχή αυτή, οι συνθήκες διαβίωσης των Ελλήνων και ο φόβος της πειρατείας στα νησιά και γενικά στις παράκτιες περιοχές, αποτέλεσαν ισχυρούς αποτρεπτικούς παράγοντες στην κατασκευή και στην λειτουργία φάρων. 

Ο πρώτος φανός του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους, άναψε το 1829 στο λιμάνι της Αίγινας, όταν ο Καποδίστριας ανακήρυξε την Αίγινα ως πρωτεύουσα της Ελληνικής Πολιτείας (εκκλησάκι Αγ. Νικολάου Θαλασσινού).  Μέχρι το 1917 λειτουργούσαν στο Ελληνικό Φαρικό Δίκτυο, 214 πυρσοί και 38 σταθεροί φανοί. Μέχρι σήμερα, το Ελληνικό φαρικό δίκτυο δεν έχει σταματήσει να επεκτείνεται, με αποτέλεσμα σήμερα να περιλαμβάνει περισσότερους από 1300 πυρσούς, από τους οποίους οι 120 είναι λιθόκτιστοι φάροι και από αυτούς οι 34 έχουν χαρακτηρισθεί ως Ιστορικά Διατηρητέα Μνημεία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

Το 1880 η γαλλική εταιρεία των Οθωμανικών Φάρων, σε υψόμετρο 360 μ. κατασκεύασε έναν περιστρεφόμενο φάρο, για διευκόλυνση των διερχόμενων πλοίων μεταξύ Κρήτης και Γαύδου. Είναι ισχυρός φάρος λευκών αναλαμπών. Με αίθριο μεν καιρό φαίνονταν από 42 μίλια, αλλά τα σύννεφα που επικάθονταν συχνά στην κορυφή απέκρυπταν τελείως τον φάρο.

Στον ελληνικό χώρο, ο ψηλότερος φάρος στην Ελλάδα βρίσκεται στο νησί Γαύδο κι έχει ύψος περίπου τριανταδύο (32) μέτρα. Για κάποιες ελληνικές πόλεις οι υφιστάμενοι φάροι τους αποτελούν τα σύμβολά τους όπως ο Φάρος της Αλεξανδρούπολης για την Αλεξανδρούπολη, ο Φάρος της Κρανάης για το Γύθειο, ο Φάρος της Πάτρας για την Πάτρα και βέβαια ο Φάρος Τουρλίτης για την Άνδρο. Ακόμη και στο ανατολικότερο άκρο της Πατρίδας μας, σαν πραγματικός Ακρίτας στέκει ο Φάρος της Στρογγύλης!

Στη νότια πλευρά της Στρογγύλης υπάρχει ο φάρος. Πρωτολειτούργησε το 1910. Eίναι πύργος στογγυλός ύψους 6,6 μέτρων και έχει φωτοβολία 17 ναυτικών μιλίων. Το σημείο αυτό ήταν το ανατολικότερο όριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μέχρι την είσοδο της Κύπρου σε αυτή.

Οι φάροι που λειτουργούν με πετρέλαιο είναι απλά μηχανήματα – λάμπες – φτιαγμένες από συνηθισμένο γυαλί ή και με ειδικό αμίαντο πυρακτώσεως. Το φωτιστικό μηχάνημα είναι τοποθετημένο μέσα σ' ένα κρυστάλλινο θάλαμο. Με τον κρυστάλλινο αυτό θάλαμο οι ακτίνες του φωτός πολλαπλασιάζονται και εκπέμπονται πολύ ισχυρές και μακρινές, ικανές να γίνουν αντιληπτές από τα πλοία, προειδοποιώντας τα εγκαίρως ακόμη και στις πιο ακραίες καιρικές συνθήκες.

Τα παλαιότερα χρόνια η φύλαξη και η επίβλεψη του φάρου γινόταν από φαροφύλακες, έμπειρους θαλασσινούς που ύστερα από χρόνια στη θάλασσα αποφάσισαν τέλος να αυτοεξοριστούν. Σήμερα τα φωτιστικά μηχανήματα των φάρων είναι είτε αυτόματα (ανεπιτήρητοι), είτε λειτουργούν με ηλεκτρισμό και πλέον συνήθως δε φυλάσσονται από φαροφύλακες.

Το 1993 ο αείμνηστος Αλέκος Γουλανδρής και η γυναίκα του Μαριέττα αποφάσισαν, στη μνήμη της κόρης τους Βιολαντώς, να προχωρήσουν στην  αναστήλωση του πέτρινου φάρου στην είσοδο της Χώρας, ο οποίος είχε αρχικά κτιστεί το 1887 και βομβαρδίστηκε και καταστράφηκε από τους Γερμανούς το 1943. Ο φάρος ολοκληρώθηκε το 1994.

Μέσα στους αιώνες της ζωής οι φάροι έχουν ταυτιστεί με το φως και την ελπίδα. Και οι πιο άγριες θάλασσες του κόσμου δεν κατόρθωσαν να τους γκρεμίσουν. Όλες οι ιστορίες ναυτικών δεν μπορούν να περιγράψουν το αίσθημα ασφάλειας, ανακούφισης και λύτρωσης που ένιωθαν όταν μες στα σκοτάδια και τα αγριεμένα κύματα αντιλαμβάνονταν το φως τους. Σαν το φως του σπιτιού τους, στις πιο δύσκολες στιγμές της ζωής τους. Αυτό το φως, το μονότονο αλλά γλυκό φως νοσταλγίας, ας μην επιτρέψουμε να σβήσει. Όχι μόνο στους φάρους της Πατρίδας μας, αλλά και στους φάρους της ψυχής μας.

Χρόνια Πολλά στο δικό μας ξεχωριστό και πανέμορφο φάρο, τον Τουρλίτη, που η εικόνα και το φως του συνεχίζουν να μας ταξιδεύουν...