Εν Άνδρω

Του ΔΙΑΜΑΝΤΗ ΜΠΑΣΑΝΤΗ

Γέμισε η αίθουσα εκδηλώσεων του ΕΠΑΛ Άνδρου για την εκδήλωση για τα λεμόνια της Άνδρου το Σάββατο το απόγευμα στις 18:30 στις 10/12/22. Παρούσα και η βουλευτής Κυκλάδων Κ. Μονογιού. Παρόντες ο έπαρχος, αντιδήμαρχοι και ειδικοί σύμβουλοι. Απούσα σύμπασα η αντιπολίτευση!!!

Ήταν μια ημερίδα για το λεμόνι της Άνδρου και έγινε το Σάββατο το απόγευμα στις 18:30 στις 10/12. 22 στον χώρο εκδηλώσεων του Λυκείου-ΕΠΑΛ Άνδρου. Ίσως ήταν η πρώτη ημερίδα που διοργανώθηκε εδώ και χρόνια για το λεμόνι της Άνδρου. Κι αυτό γιατί εδώ και χρόνια έχουμε γιορτές λεμονιού στην Άνδρο. που ατυχώς ενδιαφέρουν ολοένα και λιγότερους. Και κυρίως ενδιαφέρουν τους καλοκαιρινούς επισκέπτες της Άνδρου που το βλέπουν κυρίως σαν φολκλόρ. Γιατί - παρά το γεγονός πως το νησί είναι γεμάτο λεμονιές - δεν εξάγει πια λεμόνια σε σημαντικές ποσότητες. Κυρίως οι λεμονιές κάνουν λεμόνια, που σε μεγάλο βαθμό λίγοι τα μαζεύουν. Και λιγότεροι τα στέλνουν με εμπόρους στην Αθήνα. Βρήκαμε λεμόνια Άνδρου μια-δυο φορές στην λαϊκή της Ραφήνας κι εκπλαγήκαμε...

Ο δήμαρχος και οι δύο επιχειρηματίες εισηγητές της εκδήλωσης...

Ρωτήσαμε κάτοικο των Λειβαδίων που συντηρεί κτήμα με λεμόνια και μας είπε πως έρχεται ο έμπορός, τα μαζεύει, πληρώνει κάτι τις (έσοδα περίπου 2.000 ευρώ τον χρόνο) και τα πάει και τα πουλάει στην Αθήνα. Η συντήρηση κοστίζει και κάτι παραπάνω από την πώληση τους!!! Πως να σταθεί το λεμόνι της Άνδρου με 10-15 κτήματα μικρού κλήρου σε όλο το νησί; Τώρα στην ημερίδα ακούστηκε πως "οι ανδριώτες στράφηκαν στη ναυτιλία κι εγκατέλειψαν τα λεμόνια"!!! Το αντίθετο, οι ανδριώτες στον 19ο αιώνα στήριξαν μέρος της ναυτιλίας τους αρχικά στην εξαγωγή με δικά τους καΐκια τα λεμόνια τους... 

Ο Νίκος Κουτσιανάς έθεσε το περίγραμμα της σύγχρονης γεωργίας...

Το λεμόνι δεν ήταν φολκλόρ. Ήταν βασικό προϊόν της αγροτικής οικονομίας της Άνδρου, που άκμασε για 200-300 χρόνια και μετά έχασε την αξία του - αν και ως προϊόν παραμένει από τα καλύτερα - λόγω του ανοίγματος των διεθνών αγορών στη δεκαετία του 1970 μέσα από την διεθνοποίηση των αγορών και των μεταφορών.

Ο συνδυασμός - στην Άνδρο - από τη μια μικρού κλήρου, κόστους μεταφοράς, έλλειψης εργατικών χεριών σε ένα νησί απέναντι πχ στην Πελοπόννησο με μεγαλύτερους κλήρους, μικρότερου κόστους μεταφοράς και τέλος της διεθνοποίησης των αγορών και των μεταφορών των αγροτικών προϊόντων πχ από την Αργεντινή, έδωσαν την χαριστική βολή στην οικονομία του λεμονιού στην Άνδρο. Άρα δεν ήταν η ναυτιλία που βούλιαξε το ανδριώτικο λεμόνι. 

Λέχθηκαν ορισμένα πράγματα πολύ σοβαρά για την κρίση, αλλά και για την ποιότητα του ανδριώτικου λεμονιού. Και λέχθηκαν και πράγματα για την σωστή αγροτική καλλιέργεια την εποχή των υπολογιστών και της διεθνοποίησης των πληροφοριών. Ιδίως από τον σημαντικό επιχειρηματία Νίκο Κουτσιανά, ο οποίος εστίασε γενικά στη γεωργία και στο λεμόνι. 

Το λεμόνι ήρθε στην Μεσόγειο και στην Άνδρο από την Άπω Ανατολή. Δεν υπήρχε πάντα εδώ. Το ανδριώτικο λεμόνι - που δεν είναι μιας ποικιλίας - αλλά δύο τουλάχιστον - έχει εκτός του γενετικού του κώδικα και τα στοιχεία της περιοχής: έδαφος, νερό, αέρα, κλίμα. Το ανδριώτικο λεμόνι επίσης είναι σχετικά μεγάλο σε μέγεθος (όχι μικρό) και για τον λόγο αυτό η φλούδα του χρησιμοποιήθηκε στην ανδριώτικη ζαχαροπλαστική σε μεγάλο βαθμό.

Ο ηγούμενος της Μονής Παναχράντου μίλησε για τη έλλειψη εργατικών χεριών στη γεωργία και για την αποφυγή της αγροτικής απασχόλησης...

Το μέγεθος του ανδριώτικου λεμονιού βοήθησε αρχικά την οικονομία του γιατί παλαιότερα οι άνθρωποι παρήγαγαν, πουλούσαν κι αγόραζαν αριθμητικά τα λεμόνια. Η Άνδρος όπως γράφονταν είχε παραγωγή εκατοντάδων χιλιάδων ή εκατομμυρίων λεμονιών. Μετά μπήκε στη ζωή η οκά και το κιλό. Το ανδριώτικο λεμόνι σύμφωνα με όσα αναφέρονται βρέθηκε λόγω μεγέθους και φλούδας σε δύσκολη θέση...  

Ο Γ. Κοντομάρκος κατέθεσε τις γνώσεις και την εμπειρία του από την επιχείρηση του...

Το καλό ήταν πως την ημερίδα κλήθηκαν και την παρακολούθησαν και μερικοί από τους τελευταίους παραγωγούς λεμονιών στην Άνδρο, που έβαλαν τα πράγματα στη θέση τους μιλώντας για τον μικρό κλήρο, την δυσκολία εύρεσης εργατικών χεριών, την δυσκολία στη διακίνηση, το κόστος που στο τέλος καθιστά το λεμόνι της Άνδρου μη επιβιώσιμο οικονομικά. Αυτά ως προς την παραγωγή και διακίνηση του. Γι΄ αυτή την τελευταία (διακίνηση και διανομή - logistics) μόνο ο επιχειρηματίας Νίκος Κουτσιανάς στην ημερίδα. 

Δύο από τους τελευταίου λεμονοπαραγωγούς της Άνδρου εκληθηκαν και κατέθεσαν τις εμπειρίες για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει το ανδριώτικο λεμόνι ως αγροτικό προϊόν...  

Αυτά για τους μύθους και την πραγματικότητα του ανδριώτικου λεμονιού. Τώρα για την ιστορία η ημερίδα ήταν μια ακόμα προσπάθεια να συζητηθεί σοβαρά το τι θέλουμε και τι επιθυμούμε να γίνει με τα ανδριώτικα λεμόνια και τις υπέροχες λεμονιές που υπάρχουν κατά εκατοντάδες χιλιάδες στους μπαξέδες της Άνδρου. Αυτό είναι ένα ερώτημα που δεν έχει απαντηθεί. 

Όπως είπε η επιχειρηματίας Ελένη Πέτσα που δραστηριοποιείται και στον χώρο της αξιοποίησης του λεμονιού της Άνδρου από το 2000 στο "Παγοποιείο Μαντζαβελάκη" του ξενοδοχείου Παράδεισος έχουν γίνει εκθέσεις και ημερίδες. Και η ίδια υπήρξε διοργανωτής από το 2018 μέχρι σήμερα αντίστοιχων γιορτών για το λεμόνι της Άνδρου. Έχουμε παρακολουθήσει ορισμένες από όλες αυτές κι έχουμε γράψει και ξαναγράψει. Έχουμε γράψει και περιγράψει συζητήσεις με τον Αντώνη Λιοπύρο, έναν πρότυπο παραγωγού, για το ανδριώτικο λεμόνι. Μέχρι τώρα λίγα πράγματα έγιναν κι ακόμα λιγότερα προχώρησαν. Κι ευτυχώς που υπάρχουν και οι τελευταίοι παραγωγοί που πλέον το κάνουν από μεράκι κι όχι για το κέρδος. 

Προϊόντα ζαχαροπλαστικής και ποτοποιίας του λεμονιού... 

Κι όμως αν αξιοποιηθεί το λεμόνι της Άνδρου και τα παράγωγά του στην ζαχαροπλαστική, ποτοποιεία κλπ μπορεί να βρεθεί βιωσιμότητα. Δεν μπορεί στο Duty Free του αεροδρομίου της Ρώμης να υπάρχουν καταστήματα που πουλούν εκατοντάδες μπουκάλια την μέρα λιμοντσέλο - από ιταλικό λεμόνι - και στην Ελλάδα το είδος να σπανίζει. Το λιμοντσέλο φτιαχνόταν και φτιάχνεται και στην Άνδρο για ιδιωτική χρήση. Κι αυτό, όπως και πολλά άλλα παράγωγα του λεμονιού - μπορούν να δώσουν ζωή στις ξεχασμένες λεμονιές της Άνδρου. Όμως αυτό δεν είναι και δεν ήταν θέμα του Δήμου Άνδρου όπως εντελώς λάθος αναφέρθηκε στην εκδήλωση. Είναι θέμα της ιδιωτικός επιχειρηματικότητας. Κι αν κάπου υστερεί η Άνδρος είναι η ιδιωτική επιχειρηματικότητα στη στεριά. Στη θάλασσα πολύ καλά πάμε.   

Η διοργάνωση έγινε δυνατή χάρη σε πρόγραμμα που πήρε ο Δήμος Άνδρου από το υπουργείο Πολιτισμού!!! 

Μετά τα παραπάνω θα ρωτήσετε: ήταν επιτυχημένη η εκδήλωση. Η απάντηση είναι άμεση και μονολεκτική: ΝΑΙ. Κι αν ρωτήσετε γιατί θα σας πούμε: Πρώτον, κατέγραψε δύο σοβαρές εισηγήσεις επιχειρηματιών. Δεύτερον, κατέγραψε τρεις επιτυχημένες και ειλικρινείς παρεμβάσεις τριών παραγωγών. Τρίτον, κατέγραψε κάποιες αντιλήψεις και ευαισθητοποίησε κάποιους κι έδωσε ευκαιρία να γράψουμε - με το σημερινό - δύο άρθρα περί οικονομίας κόντρα στο απλοϊκό φολκλόρ του ξεχνά που προβάλλουν μερικοί καθώς η ύπαρξη ενός αγροτικού προϊόντος εξαρτάται καθαρά από την οικονομία κι όχι π.χ. από το υπουργείο Πολιτισμού!    

Παράλληλα με την ημερίδα έγινε και παιδικό πρόγραμμα για τα παιδιά της Άνδρου σε χώρο του Λυκείου-ΕΠΑΛ Άνδρου

Για την ιστορία: Η διοργάνωση χρηματοδοτήθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού!!! Έγινε πραγματικότητα γιατί την έτρεξε ο δήμαρχος Άνδρου, ο οποίος και πέτυχε ως επιχειρηματίας ο ίδιος να την ανοίξει στους επιχειρηματίες και παραγωγούς και να μην μείνει στον μουσειακό κύκλο των αναμνήσεων και των συγκινήσεων για το παρελθόν. Καλές οι αναμνήσεις, καλύτερες οι συγκινήσεις, όμως το λεμόνι στήριξε κάποτε την οικονομία του νησιού. Αν δεν βρεθεί τρόπος να ξαναμπεί στην οικονομική ζωή του τόπου τότε οι χιλιάδες παραμελημένες λεμονιές θα εξακολουθούν τον δρόμο της λησμονιάς και τα λεμόνια τους αναφορές μνήμης και συγκίνησης για το παρελθόν του νησιού...