Άνω Γαύριο: το καλά κρυμμένο μυστικό της Άνδρου
Η πρώτη εικόνα πλησιάζοντας: Μια καταπράσινη πλαγιά-ρεματιά. Μια εκκλησιά περίοπτη και μερικά διάσπαρτα λευκά σπίτια που κοιτούν τον κάμπο και την θάλασσα. Καθώς πλησιάζουμε σε ένα τοπίο απρόσμενο σκεφτόμαστε πως όλα μας τα χρόνια ξέραμε το Γαύριο. Κι ακούγαμε από καιρού εις καιρό για το Άνω Γαύριο. Το Γαύριο ήταν μπροστά μας: οικείο, γραφικό, καθημερινό, άνυδρο. Ήταν το λιμάνι της Άνδρου. Το λιμάνι μας. Η πρώτη ματιά και η τελευταία εικόνα τα χρόνια που ερχόμαστε και φεύγαμε. Το πέρασμα μας προς τα βόρεια τα χρόνια που μείναμε πια στο νησί.
Μπροστά μας μια άλλη εικόνα: η περίοπτη λευκή εκκλησιά με τον μπλε τρούλο μέσα σε ένα καταπράσινο σκηνικό, που σε τίποτα δεν θυμίζει το άνυδρο τοπίο γύρω από το λιμάνι. Η Αγία Σοφία ξεχωρίζει ανάμεσα στις ελιές και στα αμπέλια. Ανάμεσα στα κυπαρίσσια και στις αιμασιές αιώνων. Ξεχωρίζει και οριοθετεί την περιοχή. Πλησιάζουμε στο Άνω Γαύριο. Μέχρι αυτή τη στιγμή ήταν μια εικόνα θολή. Κυρίως κοιτάγαμε από συνήθεια το Σκούμπι. Το άνυδρο γεωμετρικό βουνό που όρθωνε βορειοανατολικά του λιμανιού. Δηλαδή, προς την λάθος μεριά. Μέχρι που αποφασίσαμε να επισκεφθούμε έναν φίλο. Και περιπλανώμενοι στις ανηφόρες και στους μικρούς χωματόδρομους με κατεύθυνση την Αγία Σοφία ανακαλύψαμε ένα από τα κρυμμένα καταπράσινα μυστικά της Άνδρου...
Τρίτη εικόνα. Σκαρφαλώνοντας με το αυτοκίνητο στο βουνό σταματήσαμε στην άκρη ενός χωματόδρομου και ρίξαμε μια ματιά προς τα πίσω. Μακριά το Γαύριο, το λιμάνι, το πλοίο. Και η ενδιάμεση "νεκρή ζώνη". Τα καμένα εδάφη. Κάποτε καλλιέργειες και πράσινο. Σήμερα κάτι σαν "νεκρή ζώνη" μεταξύ του λιμανιού και της καταπράσινης πλαγιάς. Μια "νεκρή ζώνη" ανάμεσα στην ανθρώπινη ανοησία της στάχτης και της φωτιάς και στην ανθρώπινη σοφία που δημιουργεί καταπράσινους παραδείσους με την βοήθεια της φύσης. Είμαστε μπροστά σε μια από τις πολλές αντιθέσεις της Άνδρου...
Στρίβουμε και συνεχίζουμε σε έναν από τους πολλούς μικρούς χωματόδρομους που ανεβοκατεβαίνουν την μεγάλη καταπράσινη ρεματιά. Συνεχίζουμε την περιπλάνηση που οδηγεί σε απρόσμενα μέρη αναζητώντας τον χωματόδρομο, που θα μας οδηγήσει στο μέρος που πάμε. Και που για να το βρεις χρειάζεσαι οδηγό. Εδώ είναι το καλά κρυμμένο στα χρόνια της πειρατείας Άνω Γαύριο. Μακριά και κοντά στο καραβοστάσι του κόλπου. Για να μην το βλέπουν και να μην το βρίσκουν εύκολα οι πειρατές τότε. Κι εμείς σήμερα!...
Αφήνουμε πίσω διάσπαρτα λευκά σπίτια και σπιτάκια, που κατά λάθος πλησιάσαμε. Βυθιζόμαστε ολοένα πιο βαθιά στο ατέρμονο πράσινο. Ανάμεσα στο πυκνό δάσος που έφτιαξε ο χρόνος, το νερό της ρεματιάς και οι άνθρωποι άλλων εποχών ξεπροβάλουν πέτρινα συμπαγή σπίτια μιας άλλης εποχής. Το Άνω Γαύριο αρχίζει να αποκαλύπτεται στον επισκέπτη. Το Άνω Γαύριο αναδύεται σαν ένα μυστικό που δεν είχες ποτέ σκεφτεί πως υπήρχε έτσι όπως κοίταζες από μακριά το άνυδρο Σκούμπι, αριστερά από το λιμάνι...
Οι εικόνες "εξωτικές" για Κυκλάδες. Κάτι σαν Πήλιο και βάλε. Κι όμως είσαι στην Άνδρο που κάθε μέρα ανακαλύπτεις και κάθε μέρα σου αποκαλύπτεται. Και δεν ξέρεις ποιο από τα πέτρινα είναι παλιό, ποιο είναι ανακατασκευασμένο και ποιο είναι καινούριο. Οι κάτοικοι τους κυρίως μη ανδριώτες. Μερακλήδες οι περισσότεροι ήρθαν από αλλού κι έφτιαξαν εδώ ένα καταφύγιο ζωής. Το "εξωτικό" τοπίο και οι "εξωτικοί" του άνθρωποι..
Κατεβαίνεις από το αυτοκίνητο σε μια καταπράσινη αυλή, που παραπέμπει σε άλλες εποχές. Πίσω από μια γιγάντια χαρουπιά περνά το μονοπάτι για το σπίτι. Από κάτω της ένας ξύλινος υπαίθριος καναπές κι ένα σιδερένιο τραπεζάκι. Περιμένουν τον διαβάτη, τον επισκέπτη, τον νοικοκύρη, να ξαποστάσει ή να θαυμάσει την ρεματιά...
Συνεχίζεις με τα πόδια για το πέτρινο σπίτι. Ένα κόσμημα από πέτρα και μεράκι. Από γήινα υλικά δουλεμένα με τέχνη. Γωνίες κοφτές, λιτές, δωρικές, αυστηρές. Τετράγωνα γεωμετρικά σχήματα. Ορθές γωνίες. Και χαμηλά στην αυλή μερικά κοίλα για να θυμίζουν την κυκλική γεωμετρία της καταπράσινης γης που σε περιβάλει. Είσαι στο καλά κρυμμένο μυστικό του Άνω Γαυρίου. Φτιάχτηκε μέσα στο δάσος. Να μην το βλέπουν οι πειρατές. Σε απόσταση ασφαλείας από την κάποτε εχθρική θάλασσα. Σε απόσταση βολής σήμερα: λίγα λεπτά με το αυτοκίνητο από το λιμάνι του Γαυρίου...
Καθόμαστε στην πέτρινη γήινη βεράντα. Ο ελαιώνας των ανθρώπων και το πράσινο της φύσης εναλλάσσονται μπροστά μας κατηφορίζοντας προς τον κόλπο του Γαυρίου που τον ορίζει και τον καθορίζει ο φάρος, πάνω στον βράχο/λόφο στην άκρη του. Μια εικόνα χίλιες λέξεις.
Ο φακός εστιάζει πέρα από την πέτρινη βεράντα. Στο ανοιχτό τοπίο. Πέρα από τον ελαιώνα: ο κόλπος, ο Χάρακας, το γυμνό απέναντι βουνό που κάηκε πριν μερικά χρόνια. ο φάρος και πέρα από αυτόν ο ορίζοντας του Κάβο Ντόρου. Μια ολοφώτεινη καλοκαιρινή μέρα στην Άνδρο. Στο Γαύριο. Στο Άνω Γαύριο. Στο καλά κρυμμένο μυστικό της Άνδρου...
Διαμαντής Μπασαντής
