Χωροταξική μελέτη Άνδρου του συνδυασμού "Η Άνδρος της Ζωής μας"
Πρόλογος :
Με βάση τη διαπίστωση ότι τα ΠΠΧΣΑΑ είναι σχέδια πολιτικών και κατευθυντήριων γραμμών, που προωθούν την ανάπτυξη της κάθε περιφέρειας, αξιοποιώντας τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα, ενώ παράλληλα εξειδικεύουν δίνοντας κατευθύνσεις για τη χωρική διάρθρωση οικονομικών δραστηριοτήτων και δικτύων υποδομής με γνώμονα την ισόρροπη και αειφόρο περιφερειακή ανάπτυξη υπό το πρίσμα της προστασίας του φυσικού και πολιτιστικού πλούτου. Ο συνδυασμός μας στα πλαίσια του προγράμματος του με τους στόχους της 5ετίας για το νησί μας έχει αναφερθεί και εξειδικευμένα για το πως η Άνδρος , μέσα από το χωροταξικό της σχεδιασμό θα βρει τη χρυσή τομή ανάμεσα στους τρεις πόλους αγροτική παραγωγή, τουρισμός και περιβάλλον.
Η αναθεώρηση του χωροταξικού σχεδιασμού αν και έχει καθυστερήσει για πάνω από 10 χρόνια πιστεύουμε ότι θα πρέπει να λάβει υπόψη της τις νέες δυσμενείς οικονομικές συνθήκες που έχουν προκύψει και να στοχεύσει στην ανάπτυξη της Άνδρου με γνώμονα την ανάδειξη-προστασία της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της και την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη των συμπολιτών μας αλλά και των εκατοντάδων χιλιάδων επισκεπτών του νησιού μας.
Δεν θα πρέπει να λησμονούμε ότι η νησιωτικότητα είναι συνώνυμο της χαμηλής ανάπτυξης και της απομόνωσης συνιστώντας τροχοπέδη στην εξελικτικής τους πορεία. Η μονομερής και ανεξέλεγκτη ανάπτυξη του τουρισμού και η άνευ σχεδιασμού και ελέγχου επιδότηση των λοιπών οικονομικών δραστηριοτήτων αποτέλεσε
επί 10ετίες το πρότυπο χωρικής και οικονομικής ανάπτυξης του νησιωτικού χώρου, δημιουργώντας ή εντείνοντας τα προβλήματα που σήμερα καθίστανται υπεύθυνα της αναπτυξιακής τους υστέρησης.
Συνεπώς επιβάλλεται ο χωροταξικός σχεδιασμός της Περιφέρειας και ειδικά της Άνδρου να στοχεύσει στην αειφόρο ανάπτυξή της και στην κοινωνικοοικονομική της διάκριση. Ειδικότερα το Περιφερειακό Χωροταξικό πρέπει να εμβαθύνει και να προχωρήσει σε προτάσεις εξειδικευμένες για τον χαρακτήρα του νησιού. Απαιτούνται κατευθύνσεις για σημαντικές παραγωγικές δραστηριότητες, όπως ο τουρισμός, η κτηνοτροφία , η αλιεία αλλά και για τις τεχνικές υποδομές του νησιού.
Επιμέρους :
Στο χάρτη αξιολόγησης της υπάρχουσας χωροταξικής οργάνωσης και των προοπτικών (Β4β), η Άνδρος τοποθετείται στην ενότητα των νησιών ΙΙ, που αποτελείται από «νησιά που αναπτύσσονται τουριστικά, ενώ παράλληλα διαθέτουν και άλλες παραγωγικές δραστηριότητες και εκμεταλλεύσιμους πόρους. Σ΄ αυτά η έμφαση πρέπει να δοθεί σε δράσεις που στοχεύουν στην αντιμετώπιση των συγκρούσεων μεταξύ των δραστηριοτήτων και την αποτροπή της εξάρτησής τους από τη μονόπλευρη τουριστική ανάπτυξη». Συγκεκριμένα για την Άνδρο, αναφέρεται πως αποτελεί νησί που συγκεντρώνεται τουριστική κίνηση δευτερευόντως και πρέπει να αντιμετωπίσει την εποχικότητα, τη μείωση της πληρότητας, τη χαμηλή κατά κεφαλήν ημερήσια δαπάνη των τουριστών, την ανταγωνιστικότητα και τη χαμηλή ποιότητα των δημόσιων υποδομών.
Τοποθετείται επίσης στη Ζώνη Β «Περιοχές Ειδικής Τουριστικής Ανάπτυξης (ΕΤΑ), με στόχο την ανάπτυξη δραστηριότητας συμβατής και αναμεμιγμένες με άλλες χρήσεις όπως αναψυχής, κατοικίας και πολιτιστικών δραστηριοτήτων ώστε να αποφευχθούν οι επιπτώσεις από την άμεση εξάρτηση με τον τουρισμό.Η πρότασή μας στοχεύει στην ισόρροπη ανάπτυξη των παραγωγικών τομέων σε σταθερή, διασφαλισμένη και αειφόροχωρική βάση.
Ειδικότερα:
1)Πολύπλευρη ανάπτυξη του τουρισμού με τη δημιουργία ποιοτικότερων υποδομών και την αξιοποίηση νέων αγορών. Ανάπτυξη ειδικών μορφών τουρισμού που σχετίζονται με το περιβάλλον και την πολιτιστική κληρονομιά. Ανάπτυξη θαλάσσιου τουρισμού (τουρισμού κρουαζιέρας, σκαφών αναψυχής, κατάδυσης κλπ.). Ο τουρισμός πρέπει να είναι η βασική κινητήρια δύναμη της οικονομίας της Άνδρου. Σε απόσταση μόλις δύο ωρών από τη Ραφήνα το νησί αποτελεί ιδανικό τόπο αναψυχής και διακοπών. Ως τουριστική περιοχή, χαρακτηρίζεται από πλούσιο φυσικό περιβάλλον με πλήθος παραλιών ιδιαίτερου κάλους, πολλές εναλλαγές τοπίου και έντονο ιστορικό και αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Στο νησί κυριαρχούν οι μικρές οικογενειακού τύπου μονάδες και τα αυτοεξυπηρετούμενα καταλύματα.
Βέβαια, οι μικρές μονάδες έχουν το πλεονέκτημα ότι μπορούν με μια συντονισμένη πολιτική να στραφούν ευκολότερα προς τις νέες μορφές τουρισμού, όπου κυριαρχεί η ποιότητα σε σχέση με τις μεγάλες μονάδες. Η αξιοποίηση των εν λόγω μονάδων για την ενίσχυση του αγροτουρισμού θα δημιουργήσει μια νέα τουριστική αγορά. Το συγκριτικό πλεονέκτημα που διαθέτει η Άνδρος στον τουρισμό, μπορεί να διαφυλαχθεί και να αξιοποιηθεί με την προστασία του περιβάλλοντος, την αναβάθμιση της ξενοδοχειακής υποδομής, τον εκσυγχρονισμό υπαρχουσών μονάδων και την ανάπτυξη των εναλλακτικών μορφών τουρισμού. Το ήδη πιστοποιημένο από την Ε.Ε περιπατητικό δίκτυο γνωστοποιεί πλέον διεθνώς τις δυνατότητες του νησιού για περιπατητικό τουρισμό.
Το πλούσιο επίσης, αλλά ανεκμετάλλευτο πολιτιστικό υπόβαθρο του νησιού είναι απαραίτητο να αναδειχθεί, καθώς η Άνδρος διαθέτει τις βάσεις για να αναδειχθεί σε πολιτιστικό προορισμό. Οι αρχαίοι προϊστορικοί οικισμοί και τα μουσεία στην πρωτεύουσα του νησιού μπορούν να αποτελέσουν σημαντικό πολιτιστικό δίκτυο, προσελκύοντας σημαντικό αριθμό εναλλακτικών τουριστών.Οι παραπάνω προτάσεις αποσκοπούν στην επέκταση της τουριστικής περιόδου σε διάρκεια τουλάχιστον 6 μηνών και θα πρέπει να ενταχθούν σε ένα γενικότερο χωρικό πλαίσιο ώστε να διαφυλαχθεί η τουριστική ταυτότητα του νησιού και να αποτραβηχτούμε από το φθίνον μαζικό πρότυπο τουρισμού.
2) Παράλληλη ενδυνάμωση του πρωτογενούς τομέα (γεωργία-αλιεία), προσπάθεια για δημιουργία προϊόντων προστασίας Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) και της μεταποίησής τους. Ενημέρωση και εκπαίδευση νέων και παλαιών παραγωγών, μέσω των υπαρχόντων προγραμμάτων ΕΣΠΑ, την χρηστή εκμετάλλευση της γνώσης των παλιών καλλιεργητών (αλληλοδιδακτική) και την αναζήτηση εθελοντών για παροχή καλλιεργητικών σεμιναρίων. Ώθηση των παραγόμενων προϊόντων με “εξαγωγικό” προσανατολισμό και προς τα ελληνικά αστικά κέντρα, και προς χώρες της ΕΕ με πιστοποιημένα ποιοτικά προϊόντα από το νησί μας.
Ενεργοποίηση και υποστήριξη συνεργατικών παραγωγικών εταιρειών – συνεταιρισμών Ίδρυση αγορών για την πώληση τοπικών προϊόντων.
Στήριξη του θεσμού της οικοτεχνίας που δίνει για πρώτη φορά τη δυνατότητα μικρής κλίμακας μεταποίησης αγροτικών προϊόντων, αποκλειστικά ιδίας παραγωγής, από κατά κύριο επάγγελμα αγρότες, όπου θα μπορούν να διατίθενται σε προ συσκευασμένη μορφή.Μάλιστα η συνεργασάι δύο ή περισσοτέρων παραγωγών για την οικοτεχνική παραγωγή, θα ενδυναμώσει,συνολικά τον πρωτογενή τομέα στο νησί μας.
3)Ανάπτυξη των υπηρεσιών που βασίζονται στις Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας (ΤΠΕ).
4)Διάρθρωση και οργάνωση του οικιστικού δικτύου ώστε να αποτελέσει μοχλό ανάπτυξης και να διασφαλιστεί η ποιότητα ζωής των κατοίκων.Καλύτερη οργάνωση των οικισµών ή άλλων σημαντικών χώρων µέσω του σχεδιασµού των δικτύων και πρωτίστως του µμεταφορικού δικτύου, προστασία του φυσικού τοπίου ,ενίσχυση των οικονοµικών δραστηριοτήτων στις αγροτικές περιοχές και αντιμετώπιση των ελλείψεων σε βασικές υποδομές (Λιμάνι,Τουριστικές Μαρίνες,ΧΥΤΥ, Βιολογικοί Καθαρισμοί, Οδικό δίκτυο κλπ )
5) Προστασία και διαφύλαξη του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος. Το μεγαλύτερο ίσως συγκριτικό πλεονέκτημα της περιφέρειας είναι το φυσικόκαι πολιτιστικό περιβάλλον των νησιών και σαν τέτοιο το νησί μας επιβάλλεται να το προστατέψει και να το αναδείξει ως πόλο έλξης και μοχλό ανάπτυξης μέσα από το χωροταξικό σχεδιασμό.
6) Αντιμετώπιση των προβλημάτων που δημιουργούν οι χρήσεις γης και θεσμοθετημένες ζώνες προστασίας. Να προσεχθεί εδώ ότι στις περιοχές NATURA, ΖΟΕ , ΕΧΜ κλπ. βάσει των περιοριστικών ορών προστασίας που επιβάλλονται δεν αποκλείονται όλες οι χρήσεις γης,αντιθέτως ενθαρρύνονται εναλλακτικές μορφές που θα ευνοήσουν το οικιστικό δίκτυο.
7) Διαχείριση υδάτινων πόρων.Τα προβλήματα ύδρευσης στην Άνδρο και κατά κύριο λόγο στην Δημοτική ενότητα Υδρούσσας δεν οφείλονται στην έλλειψη του φυσικού πόρου αλλά στην ελλιπή διαχείρισή του. Επιβάλλεται λοιπόν η κατασκευή ταμιευτήρων για την συγκέντρωση του νερού και διαχείρισή του κατά την ξηρή εποχή, όταν οι ανάγκεςείναι αυξημένες Το έλλειμμα νερού που εμφανίζεται κατά τους θερινούς μήνες, σχετίζεται με την ανισοκατανομή της ζήτησης νερού για ύδρευση
(καλοκαίρι μεγαλύτερες ανάγκες και αύξηση πληθυσμού λόγω τουρισμού) Το δίκτυο ύδρευσης σε πολλές περιπτώσεις είναι παλαιό ή δεν υπάρχει καθόλου με αποτέλεσμα να χρησιμοποιούνται ανεξέλεγκτα γεωτρήσεις προκαλώντας μείωση του υδροφόρου ορίζοντα και υφαλμύρωση του με αποτέλεσμα μελλοντικά την έλλειψη και μείωση ποιότητας νερού.
8) Κοινωνικές υποδομές. Θα πρέπει να γίνει προσπάθεια να καλυφθούν οι σημαντικές ελλείψεις που παρουσιάζονται στους τομείς της υγείας και της εκπαίδευσης. Σημαντικό πρόβλημα στο νησί είναι και οι μεταφορές των μαθητών, λόγω του μεγάλου αριθμού μικρών οικισμών, της κακής ποιότητας του οδικού δικτύου και του καθεστώτος ανάθεσης του μεταφορικού έργου.
9) Αθλητικές υποδομές.
Είναι σαφής η έλλειψη κλειστού αθλητικού κέντρου πολλαπλών χρήσεων σε σχέση με άλλα Κυκλαδονήσια, αν και με λιγότερο μόνιμο πληθυσμό να διαθέτουν ήδη τέτοια κέντρα και το νησί μας ακόμα να μην έχει.
Το θέμα της κατασκευής κλειστού γυμναστηρίου στην Άνδρο, αφορά ολόκληρο το νησί αφού πρόκειται για μια κορυφαία υποδομή ένα χώρο πολλαπλών δραστηριοτήτων άθλησης και πολιτισμού.
10) Ενέργεια – ΑΠΕ:
Το θέμα της χρήσης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, θα πρέπει να αντιμετωπιστεί συνολικά, στα πλαίσια μιας κατ' αρχήν ορθής χρήσης της ενέργειας,της διατήρησης του φυσικού τοπίου και περιβάλλοντος. Η χρήση τους να γίνει ώστε να καλυφθούν οι ανάγκες του νησιού σε ενέργεια και όχι μετατροπή του σε βιομηχανικό πάρκο.Πρέπει να περιοριστούμε σε είδη ΑΠΕ που δεν θα αλλοιώνουν το μοναδικό μορφολογικό τοπίο της Άνδρου με ταυτόχρονη απεγκατάσταση των πυλώνων της ΔΕΗ.
11) Διαχείριση Απορριμμάτων :
Η διαχείριση των απορριμμάτων θα πρέπει να ξεκινήσει για το σύνολο των κατοίκων της Άνδρου από το Α και να φτάσουμε βήμα – βήμα ως το Ω. Εκπαίδευση και ενημέρωση είναι η λύση στο πρόβλημα των απορριμμάτων. Ανακύκλωση υλικών στην πηγή και προώθηση των οργανικών για κομποστοποίηση με στόχο την δραστική μείωση των υπολειμμάτων.
Η δημιουργία και η αποδοχή από το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο της εγκατάστασης ενός ΧΥΤΥ μέσα από την ενημέρωση τι ακριβώς σημαίνει ΧΥΤΥ και που μπορεί αυτός ακόμα να κατασκευαστεί (αποκλείοντας υδροφόρους ορίζοντες κλπ).
Συμπεράσματα :
Ειδικότερα για την Άνδρο το Περιφερειακό Χωροταξικό πρέπει να εμβαθύνει και να προχωρήσει σε προτάσεις εξειδικευμένες για τον χαρακτήρα του νησιού όπως πιό πάνω αναφέραμε.
Συγκεκριμένα στην Άνδρο παρατηρείται έντονα το φαινόμενο του τουρισμού του Σαββατοκύριακου και του εποχικού τουρισμού. Η στροφή στις εναλλακτικές, ήπιες μορφές τουρισμού είναι τάση και η Άνδρος μέσω ιδιωτικών πρωτοβουλιών έχει κάνει κάποια σημαντικά βήματα για την προσέλκυση του εναλλακτικού τουριστικού κοινού. Καλείται λοιπόν το εν λόγω σχέδιο να διαμορφώσει τις προτάσεις και να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες ώστε να αυξηθούν τα κίνητρα για την επένδυση σε εναλλακτικές μορφές τουρισμού.
Η χάραξη ζωνών εναλλακτικού τουρισμού με σεβασμό στις θεσμοθετημένες ζώνες προστασίας του φυσικού και πολιτιστικού του νησιού και η χρήση χωροταξικών εργαλείων , όπως προβλέπεται από τη νομοθεσία αποτελεί μονόδρομο και συμφωνούμε στην όσο το δυνατόν γρηγορότερη χάραξη χωροταξικού σχεδίου ώστε να μην παρατηρηθεί ξανά το φαινόμενο να γίνονται μελέτες και να εφαρμόζονται «κατόπιν εορτής» όταν ήδη έχουν αλλάξει τα δεδομένα του μοντέλου ανάπτυξης.
Η αναθεώρηση επομένως του Περιφερειακού Πλαισίου της ΠΝΑ αναμένουμε να λάβει υπόψη της τις νέες δυσμενείς οικονομικές συνθήκες που έχουν προκύψει.
Να στοχεύσει στην ανάπτυξη της Άνδρου με γνώμονα την ανάδειξη-προστασία της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς και τη κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη των κατοίκων και επισκεπτών της.
Επισημαίνουμε τέλος ότι,για να βρουν εφαρμογή όμως όλα τα παραπάνω θα πρέπει άμεσα να γίνει κτηματολόγιο – δασολόγιο προκειμένου να μπορέσει να γίνει η εφαρμογή των χρήσεων γης.Αν και δεν επηρεάζει την εφαρμογή του Χωροταξικού θα πρέπει, να κλείσει το θέμα της διεκδικούμενης από το Ελληνικό δημόσιο, γης στο δημοτικό διαμέρισμα Υδρούσας με ακύρωση του νόμου για να προχωρήσουν ομαλά όλες αυτές οι διαδικασίες.
Είναι σίγουρο ότι τίποτα δεν θα γίνει αποδεκτό απο την κοινωνία ιδιαίτερα της Δημοτικής Ενότηταςτης Υδρούσας, όταν για έναν εντελώς παράλογο τρόπο, ήρθε το Ελληνικό Δημόσιο να διεκδικεί πατρογονικά εδάφη και μάλιστα με τίτλους οικογενείων-ιδιοκτητών συμπατριωτών μας προ του 1900.
