Το αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία και τι αυτό σημαίνει για Ελλάδα και Ευρώπη...
Tου Χρήστου Οικονόμου
Πλοίο της νατοϊκής αρμάδας που περιπολεί ανάμεσα Χίο και Τουρκία βγαίνει από το λιμάνι της Χίου (φωτο: για το Εν Άνδρω Δανάη Μπασαντή).
(Ο Χρήστος Οικονόμου, έμπειρος δημοσιογράφος, πολιτικός αναλυτής, σύμβουλος μεγάλου οργανισμού και συνεργάτης του site μας, με ένα εμπεριστατωμένο κείμενο εξηγεί για τους αναγνώστες μας πως έχει πλέον διαμορφωθεί η κατάσταση στην Τουρκία και τι αντίκτυπο έχει αυτό στην Ελλάδα και στην Ευρώπη - Εν Άνδρω).
Ηαχαλίνωτη φημολογία, οι ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες και η τουρκική πρακτική της βίας από μεριάς της κρατικής εξουσίας σε βάρος πολιτών της χώρας, είναι ό,τι απομένει -μέχρι τώρα- από την (αποτυχημένη) απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία! Η επί της ουσίας συζήτηση σχετικά με το τι συνέβη στην πραγματικότητα θα πρέπει να αναβληθεί, ίσως διά μακρόν, με δεδομένο πόσο ψεύδος και σκοπιμότητα βρίσκεται πίσω από την ερντογανική αφήγηση για τα συμβάντα.
Κι άλλη τόση απόσταση χρειάζεται, παράλληλα, από τις «ψαγμένες» διαπιστώσεις περί του ότι ο ίδιος ο Ερντογάν «έστησε» το πραξικόπημα για να εδραιώσει την εξουσία του. Στην πολιτική τίποτα δεν είναι απίθανο, λέει ένας παλιός κανόνας, αλλά αυτό δεν φτάνει για να εξοβελίζει το προφανές από τις αναλυτικές παραδοχές μας, στην προσπάθεια να δούμε την αλήθεια: Το πραξικόπημα δεν μπορεί να θεωρείται ως λογική η εκτίμηση ότι το έκανε ο ίδιος ο Ερντογάν.
Τούτων δοθέντων, νόημα έχει, λοιπόν, να δούμε τις συνέπειες του περισταστικού, για την Ευρώπη, για την εξ ορισμού ευαίσθητη μεσανατολική ισορροπία και -κυρίως- για την Ελλάδα:
Όπως φαίνεται από αυτή την λήψη το νατοϊκό πλοίο ανήκει στην ιταλική ακτοφυλακη (φωτο: για το Εν Άνδρω Δανάη Μπασαντή)
1.Η απόπειρα πραξικοπήματος επιβεβαιώνει αυτό που είναι κοινό μυστικό σ’ ολόκληρη τη Δύση (και φυσικά και την Ευρώπη), αλλά οι πολιτικές ηγεσίες καμώνονται πως δεν έχουν προσέξει: Η Τουρκία παραμένει πρακτικά, θεσμικά και συμβολικά ασύμβατη με τις αξίες της δυτικής δημοκρατίας και υπ’ αυτήν την οπτική κάθε περαιτέρω παράταση της κωμωδίας περί δήθεν ενταξιακής πορείας της στην Ε.Ε. πρέπει να σταματήσει εδώ και τώρα! Άλλωστε, στις εποχές των παχέων αγελάδων προ κρίσης, η κωμωδία αυτή θα μπορούσε να είναι ανεκτή ως ένας διπλωματικός χαριεντισμός με κάποια οφέλη (συμβολικά κατά βάσιν) και για τις δύο πλευρές, σήμερα, όμως, οι συνέπειες της τουρκικής αναξιοπιστίας είναι βαρύτατες για όλη τη Δύση, για να περνούν έτσι. Σε τελευταία ανάλυση η αποδιδόμενη ανάμιξη της Άγκυρας στα επικίνδυνα παιγνίδια της ισλαμιστικής τρομοκρατίας, καθιστούν υποχρεωτική για τη σημερινή ευρωπαϊκή ηγεσία την πολιτική αποτελεσματικότερης διπλωματικής και πολιτικής θωράκισης έναντι της Τουρκίας.
2. Για την Ελλάδα, ισχύουν εις πολλαπλούν τα παραπάνω! Οι προκλητικές πρακτικές της γειτονικής χώρας, που συνιστούν έργω και λόγω παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου και των διεθνών συνθηκών (ελληνική ΑΟΖ στο Καστελλόριζο, casus belli, επίμονη άρνηση ανοίγματος των τουρκικών λιμανιών στην Κυπριακή Δημοκρατία, κυπριακή ΑΟΖ και πολλά άλλα), αποδεικνύουν τη ματαιότητα κάθε προσπάθειας συναλλαγής με τη φύσει επεκτατική και συνεπώς επιθετική τουρκική εξωτερική πολιτική. Για την Ελλάδα και τον ελληνισμό, η επί μακρόν ανοχή στο «σκηνικό διαλόγου» της Δύσης με την Τουρκία, με πρόοδο μηδενική σε όλα τα πεδία, είχε σαν αποτέλεσμα τον περιορισμό του γεωπολιτικού βάρους της Ελλάδας για τη Δύση, ως μόνης αξιόπιστης χώρας για την προαγωγή των ευρωπαϊκών συμφερόντων στην ευρύτερη περιοχή. Η χώρα μας συνέβαλε καλή τη πίστει σ’ αυτήν την άγονη διαδικασία διαλόγου με τους ανεπίδεκτους φιλειρηνικών στόχων και δημοκρατικών σκοπών Τούρκους, ξοδεύοντας το ειδικό γεωπολιτικό βάρος της χωρίς αποτέλεσμα, και είναι ώρα να αντιδράσει σ’ αυτό που σήμερα αποδεικνύεται με κόστος σε βάρος ολόκληρης της Ευρώπης. Δεν συνιστά σήμερα προτεραιότητα για τα ευρωπαϊκά συμφέροντα ο προσεταιρισμός μιας αγοράς 80 εκατ. καταναλωτών, αλλά η προάσπιση του δυτικού δημοκρατικού μοντέλου, που έχει τεθεί στο στόχαστρο. Ούτε είναι πρώτος στόχος για τους ευρωπαίους πολίτες η εξασφάλιση στρατιάς φθηνών εργατικών χεριών στη διάθεση της γερμανικής βιομηχανίας, με δεδομένη την ανάγκη να αποκαταστήσει πριν απ’ όλα η Ευρώπη την κλονισμένη εσωτερική κοινωνική, ταξική και πολιτική συνοχή της.
3. Οι εξελίξεις συνιστούν ευκαιρία απεμπλοκής της Ευρώπης από τη λεόντειο υπέρ της Τουρκίας συμφωνία για το προσφυγικό! Λεόντειο, υπό την έννοια ότι η Τουρκία θα αποφασίζει κάθε φορά και ανάλογα με τις εξελίξεις εάν θα εφαρμόζει τη συμφωνία ή όχι, και η Ευρώπη πάντα θα της οφείλει κάποια ανταλλάγματα (χρήματα, παραχώρηση βίζας σε Τούρκους πολίτες κ.λπ. κι αφήνω προσώρας το βαθμό συμβατότητας της συμφωνίας με το διεθνές δίκαιο). Ειδικά για την Ελλάδα, η αίσθηση ότι η συμφωνία ήταν εκείνη που αποθάρρυνε την κίνηση προσφυγικών και μεταναστευτικών ρευμάτων προς τα ελληνικά νησιά, είναι η «μισή αλήθεια» με πρόδηλη την προσπάθεια Μέρκελ να εμφανίσει μια κάποια «επιτυχία» στον ευρωπαϊκό κόλαφο του προσφυγικού. Η αλήθεια είναι ότι η πίεση και οι ήττες σε βάρος του Ισλαμικού Κράτους έχουν εν πολλοίς ανακόψει τις ροές από τη Συρία. Η ένταση προς την Ιταλία, αντιθέτως, αφορά πρωτίστως σε αφρικανούς πρόσφυγες και τη βελτίωση των καιρικών συνθηκών λόγω θέρους, που ευνοούν τις επικίνδυνες απόπειρες των σάπιων πλοιαρίων με τους εκατοντάδες νεκρούς που η Ευρώπη ξανά κάνει πως δεν βλέπει, όπως συνέβη και με την Ελλάδα και τους πνιγμούς στο Αιγαίο. Η θωράκιση του Αιγαίου πρέπει να αναληφθεί με συλλογική ευρωπαϊκή ευθύνη, ενδεχομένως με τη σύμπραξη του ΝΑΤΟ (ειδικό θέμα και χρειάζεται ειδική συζήτηση) και με ουσιαστικά ανταλλάγματα προς την Ελλάδα, που σηκώνει μεγάλο βάρος μαζί με την Ιταλία. Τα ανταλλάγματα δεν αφορούν τη δαπάνη διαχείρισης των προσφυγικών ροών καθ’ εαυτήν (όπως γίνεται σήμερα), αλλά τα ανταλλάγματα για το γεγονός ότι μια χώρα του ευρωπαϊκού χώρου, υπό συνθήκες οικονομικά εξαιρετικά δύσκολες, ταλαιπωρείται περαιτέρω και αυτό δεν μπορεί πλέον να διαχωρίζεται από την οικονομική στήριξη στο πλαίσιο του 3ουμνημονίου, ό,τι δήποτε κι αν λέει ο κ. Σόιμπλε.
4. Ο κίνδυνος να εκδηλωθεί αυξημένη επιθετικότητα ως αποτέλεσμα και συνέπεια της απόπειρας πραξικοπήματος, είναι αμελητέος. Βεβαίως, διαφορετικά θα ήταν τα πράγματα εάν επικρατούσαν οι επίδοξοι πραξικοπηματίες! ...αλλά δεν επικράτησαν! Αντίθετα, η απόπειρα και η απαξίωση του τουρκικού στρατεύματος επιδρά αρνητικά στην ούτως ή άλλως πολύ δύσκολη προσπάθεια να ξεπεράσει η Τουρκία τις ταυτόχρονες σε βάρος της περιπέτειες της Συρίας και του κουρδικού αβρόχοις ποσίν. Η Τουρκία, με οποιαδήποτε ηγεσία καλείται να εισπράξει τα επίχειρα της επί δεκαετίες άγονης πολιτικής της στις σχέσεις με τη Δύση. Όσους ελιγμούς της τελευταίας στιγμής κι αν κάνει η Άγκυρα, με τη Ρωσία, το Ισραήλ ή οποιονδήποτε άλλον, δεν θα μπορέσει να αποφύγει τη σε βάρος της αναδιάταξη του σημερινού χώρου υπό τον έλεγχό της, λόγω της ωρίμανσης του κουρδικού και της στρατηγικής προσέγγισης του Ιράν με τη Δύση.
5. Σε ό,τι αφορά τη Συρία, η διαφαινόμενη υποχώρηση του Ισλαμικού Κράτους (και με την Τουρκία να μην έχει πετύχει να εμφανίσει την εξέλιξη αυτή και ως αποτέλεσμα δικής της συμβολής), κάνει το συριακό ζήτημα να μοιάζει ασύνδετο με τις εξελίξεις στο εσωτερικό της Τουρκίας. (...άρα η απόπειρα πραξικοπήματος δεν επηρεάζει τίποτα στα σοβαρά). Και πια μάλλον είναι έτσι, με τη Μόσχα (που πριν την κατάρριψη του μαχητικού αεροσκάφους της από την Τουρκία έδινε προσοχή στις ρωσοτουρκικές σχέσεις) να μη λαμβάνει καθόλου υπόψη την Άγκυρα στους χειρισμούς της στο συριακό.
6. Εν κατακλείδι, το πιο σημαντικό κατά τη γνώμη μου σημείο στις μετά την απόπειρα πραξικοπήματος εξελίξεις στην Τουρκία, είναι ότι ολοένα και λιγότερο γίνεται λόγος για τον διεθνή ρόλο της γειτονικής μας χώρας (ρόλος που παλιότερα ήταν σημαντικό στοιχείο της διεθνούς ατζέντας στη Μέση Ανατολή και τις ευρω-ασιατικές σχέσεις), και όλα στο διεθνές ενδιαφέρον για την Τουρκία φαίνεται να εξαντλούνται στη συζήτηση σχετικά με τον Ερντογάν. ...Αλλά αυτό είναι καθαρά εσωτερικό πολιτικό ζήτημα και κάθε άλλο παρά διεθνές!
