Εν Άνδρω

Του ΔΙΑΜΑΝΤΗ ΜΠΑΣΑΝΤΗ

Με όποιο όνομα κι αν δεις τον συγκεκριμένο ερασιτεχνικό θίασο - και τον έχουμε δει με διαφορετικά ονόματα φορέων και σχημάτων - η εντύπωση είναι πως η Θεώνη Ριντ βάζει πάντα την σφραγίδα της: στην κίνηση, στα σκηνικά, στην σκηνοθεσία των προσώπων, στην δραματουργία και στην εικονοπλασία των στιγμών. Έχει μια ξεχωριστή ικανότητα να ορίζει τον χώρο και να διαμορφώνει την κίνηση των συνήθως πολυμελών σχημάτων που σκηνοθετεί, έτσι που να απαρτίζουν αισθητικά ένα ενιαίο σύνολο. Κάτι το οποίο ήταν εμφανές στην παράσταση Χοηφόροι της Ορέστειας του Αισχύλου, την οποία παρουσίασε με τον θίασο Αλαλούμ στο Ανοιχτό Θέατρο Άνδρου το Σάββατο βράδυ της 20ης Ιουλίου 2024.

Περί πατρίδας και τυράννων ο λόγος του Αισχύλου που έρχεται από χιλιάδες χρόνια πίσω να μάς αγγίξει ακόμα μια φορά σε μια σημαδιακή μέρα για τον ελληνισμό. Η 20η Ιουλίου είναι μέρα ήττας, μνήμης, περίσκεψης, ενδοσκόπησης. Γιατί την μέρα αυτή από την Κερκόπορτα της Κύπρου, που άνοιξαν οι τύραννοι της Χούντας, πέρασε ο Αττίλας στην Κύπρο. Πολύ εύστοχα οι Τούρκοι ονόμασαν την εισβολή Αττίλα. Γνωστό ποιος ήταν ο Αττίλας και οι Ούννοι και η εισβολή τους στην Ευρώπη. Και μπράβο που αναγνωρίζουν τους εαυτούς τους ως εισβολείς στην Κύπρο ονομάζοντας την επιχείρηση τους "Αττίλας". Τι στην ευχή θέλουν τώρα τις φιοριτούρες και πράσινα άλογα περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αφού δεν έχουν τέτοιες αναφορές στην ιστορία τους. Αρκούσε η επωνυμία Αττίλας για να συνεννοούνται μεταξύ τους. Και με τους άλλους. Εδώ και μισό αιώνα βαραίνουν οι πράξεις των Απριλιανών τυράννων και των εισβολέων Τούρκων του Αττίλα στον ελληνισμό. Όπως βάραινε το έγκλημα του Αίγισθου και της Κλυταιμνήστρας πάνω από το Άργος. Μέχρι που ο Ορέστης έφτασε για να δώσει κάθαρση στην τραγωδία των Ατρειδών. Στην τραγωδία της Κύπρου όμως δεν υπάρχει κάθαρση. Η ιστορία σπάνια έχει καθάρσεις. Μόνο εθνοκαθάρσεις. Στις εθνικές τραγωδίες υπάρχει μόνο μνήμη και λήθη. Τίποτα άλλο.  

Ας γυρίσουμε όμως πίσω στον αρχαίο πολιτισμό. Στην αρχαία ιστορία. Στον αρχαίο λόγο. Ας γυρίσουμε στον Αισχύλο με τους ισχυρούς και παγκόσμιους συμβολισμούς του περί εξουσίας και αίματος. Περί πατρίδας, πατέρα, μητέρα, καταγωγή και αίσθηση του "ανήκειν". Ας γυρίσουμε στην παράσταση του αρχαίου λόγου και στον τρόπο που η Θεώνη Ριντ και η ομάδα της έστησαν ως σύνολο αυτή την παράσταση. 

Έχει περάσει πολύς χρόνος από την πρώτη παράσταση αρχαίου θεατρικού λόγου ανδριώτικου ερασιτεχνικού θεατρικού θιάσου που είδαμε στο Ανοικτό Θέατρο της Άνδρου. Καμία σχέση η χτεσινή παράσταση με την τότε παράσταση. Δεν ήταν μόνο η σκηνοθεσία. Ήταν το πόσο είχαν δουλέψει ως σύνολο οι ανδριώτες ερασιτέχνες ηθοποιοί πάνω σε ρόλους. Ήταν το πόσο άθροισε η σκηνοθετική εμπειρία των προηγουμένων και έφτασε μέχρι την Θεώνη Ριντ που έδωσε μια παράσταση σαν την χθεσινή στην Άνδρο. Όλοι συνεισέφεραν διαχρονικά στο να αθροιστεί εμπειρία και γνώση. Σήμερα πολλά πράγματα θεωρούνται πια δεδομένα. Τόσο ώστε να προχωρήσει η χτεσινή παράσταση και σε πειραματισμούς.  

Ο λόγος για την χρήση μασκών από τους ηθοποιούς, κατά το αρχαίο πρότυπο. Εκεί που θα μπορούσε η παράσταση να αποτύχει (λόγω των μασκών) η εντυπωσιακές και λειτουργικές μάσκες, που χρησιμοποίησε η σκηνοθέτης και μετέτρεψε σε εργαλεία ο θίασος, πέτυχαν να μάς ταξιδέψουν στον χρόνο και στον χώρο. Πέτυχαν την απεικόνιση στιγμών του αρχαίου θεάτρου στην σήμερον. Πέτυχαν πολλά...

Βλέποντας την παράσταση θυμήθηκα την φράση του μεγάλου ιστορικού του παγκόσμιου θεάτρου, του Μάρτιν Έσλιν. Μιλώντας μου κάποτε στο σπίτι του στο κεντρικό Λονδίνο μου είχε πει την φράση που αποδελτίωσα και στην διατριβή μου: "Όλοι οι λαοί γυρίζουν στα καλύτερα τους και αυτοί μπορούν να τα αποδώσουν με μοναδικό τρόπο. Οι Έλληνες την αρχαία τραγωδία. Οι Άγγλοι τον Σαίξπηρ. Οι σύγχρονοι Έλληνες δημιούργησαν μια μοναδική παράδοση στην ερμηνεία του αρχαίου δράματος. Γιατί μιλά μέσα τους. Εμείς στην Ευρώπη προσεγγίσαμε το αρχαίο δράμα ακαδημαϊκά"

Βλέποντας την παράσταση του αρχαίου θεατρικού λόγου του Αισχύλου από τον ερασιτεχνικό θίασο της Ανδρου το θυμήθηκα. Βλέποντας την κίνηση επί σκηνής, τις μάσκες και την εικονοπλασία της Θεώνης Ριντ και του θιάσου της κατάλαβα - για μια ακόμα φορά - πόσο σπουδαία ήταν η παρατήρηση του μεγάλου θεατράνθρωπου στον τότε νεαρό μεταπτυχιακό ερευνητή στο κεντρικό Λονδίνο. Έκτοτε πολλά χρόνια έχουν περάσει. Όμως ο ερασιτεχνικός θίασος της Θεώνης Ριντ αποδεικνύει του λόγου το αληθές του Μάρτιν Έσλιν.

Κατά τα άλλα μόνο καλές εντυπώσεις, παρά τις όποιες μεταπτώσεις που είχε η παράσταση. Μην την συγκρίνετε με τους μεγάλους επαγγελματικούς θιάσους - αν και είχε στοιχεία που αντέχουν σε σύγκριση - σκεφτείτε την στο πλαίσιο του ακαδημαϊσμού ή των άστοχων πειραματισμών με τον οποίο η πλειοψηφία των ευρωπαίων πλησιάζουν το αρχαίο θέατρο. Και θα καταλάβετε. Φυσικά καμία σχέση για το πως ένας ελληνικός ερασιτεχνικός θίασος - όπως αυτός της Θεώνης Ρινι - προσεγγίζει τον αρχαίο λόγο με το πως ένας ευρωπαϊκός ερασιτεχνικός θίασος θα τολμήσει να προσεγγίσει τον αρχαίο λόγο. Η σύγκριση θα είναι καταλυτική σε βάρος του ευρωπαϊκού. Ακόμα μια φορά επαληθεύεται ο αείμνηστος Έσλιν... 

Κλείνουμε το σημείωμα μας με δύο λόγια για την Θεώνη Ριντ. Στην παραπάνω φωτογραφία όπως έπαιξε και η ίδια λίγο πριν την παράσταση. Έχει όλο το σκηνοθετικό ταλέντο να στήνει πολυμελείς παραστάσεις και υψιπετείς διαλόγους. Παίρνει από τους ερασιτέχνες ηθοποιούς της ότι καλύτερο μπορούν να δώσουν. Έχει την τόλμη και το ρίσκο του Έλληνα, αλλά και το πείσμα και την εργατικότητα στο σύνολο και στη λεπτομέρεια των Άγγλων. Πήρε τα καλύτερα και από τους δύο λαούς.