Όλα στη ζωή μου γίνανε ανάποδα!
Της Κατερίνας Ρεμούνδου
«Κατάγομαι δε γεννήθηκα
επισκέπτομαι δε ζω
διαλέγω από συνήθεια
βιώνω γυρισμό»
Αυτά τα στιχάκια έγραψα πριν πολλά χρόνια σ΄ ένα άρθρο ταξιδιωτικού ενδιαφέροντος για την Άνδρο στο περιοδικό Ευ Ζην. Ζούσα και εργαζόμουν στην Αθήνα και ταξίδευα σ΄ όλο τον κόσμο, μα ο αγαπημένος μου προορισμός ήταν η Άνδρος και με το σονέτο προσπαθούσα να εξηγήσω τους λόγους. Από το 2005 που ζω στο νησί, μόνιμος κάτοικος πια, και μαγείρισσα στο επάγγελμα, συμπληρώνω:
«Στο τόπο που παντρεύτηκα
και άρχισα να ασπρίζω
βοήθα με Θεούλη μου
τα ήθη και τα έθιμα και ΄γώ να συνεχίζω»
Ο σπόρος της μετεγκατάστασής μου στην Άνδρο από την Αθήνα και η διεκδίκηση του νησιού ως ο μόνος τόπος καταγωγής μου είναι… ταυτόχρονες ιστορίες με τη γέννησή μου…
Στα τέλη της δεκαετίας '60 το ταξίδι από την Ραφήνα στην Άνδρο ήταν περιπέτεια. Πόσες μα πόσες φορές δεν πιάνανε οι σπονδές στα "φίδια" του Κάβο Ντόρο και μέναμε δεμένοι στο λιμάνι... Πόσες φορές μεσάνυχτα δένοντας στο Γαύριο η μόνη λύση για να φτάσουμε στη Χώρα ήταν η φιλόξενη καρότσα του φορτηγού του Νίκου Αλιφράγκη και τα αστεία του, το καλύτερο καλωσόρισμα!
Όλες οι κακουχίες όμως ήταν μέρος παιχνιδιού, αφού μετά επιβραβευόμασταν με το θερμό αγκάλιασμα τόπου και ανθρώπων! Αγαπιόμασταν με πάθος με την Άνδρο κάθε φορά που μ΄ έφερναν οι γονείς μου στον παππού μου τον Ζοζέφ. Με το που πάταγα το πόδι μου στην Άνδρο και στρίβοντας στη Σταυροπέδα για την Χώρα με ξεσήκωναν οι μυρωδιές από τους ανθισμένους κήπους του Πιτροφού και της Μεσαριάς! Οι εικόνες που κατέγραψε η παιδική μνήμη, μοναδικές!
Περιστερώνες, αλώνια, λιοτρίβια ,νερόμυλοι, πατητήρια και λουλάδες, ξυλόφουρνοι, πάκτονες για τους αχινούς και βαρκόσπιτα, καΐκια και απλωμένα δίχτυα στη Πλακούρα και στη Ρίβα, Χασαπιό στην Αγιά Θαλασσινή και μετά στο Παραπόρτι για ρίφια και βιδέλα, αρνιά και χοντρό. Ελαιώνες, κοτέτσια με περήφανους πετεινούς, αμπέλια και μπαξέδες...
Η ανάμνηση των γεύσεων που ακόμα γεμίζουν σάλια το στόμα μου καθόλου δεν επηρεάστηκε από τις πολλές και συχνές εναλλαγές άνθησης και μαρασμού της τοπικής κουζίνας και της αντριώτικης γαστρονομίας. Μπορεί ωστόσο η μόδα της κουζίνας να μην αλλοιώνει τη γεύση μας, επηρεάζει όμως τις διατροφικές μας συνήθειες. Αν και οι αλλαγές που επέφερε η τεχνολογία και ο διεθνής τουρισμός εξελίσσει καθημερινά την διατροφική μας ταυτότητα, είναι πολλοί που αντιστέκονται στην όποια εισβολή!
Θυμάμαι τα λόγια της Αργυρώς Δερτούζου όταν μου μάθαινε τα αβγοκαλάμαρα: «Εγώ έτσι τα’ μαθα απ τη μάνα μου στην Αρνή, έτσι στα δείχνω και ΄συ μετά να τα αφήσεις στη κόρη σου όπως τα βρήκες».
Με σύμμαχο τη μνήμη, κληρονομικό μου δικαίωμα τη τέχνη της μαγειρικής -από τον πάππου τον Ζοζέφ και τους αδελφούς του πατέρα μου μέχρι τη δική μου κουζίνα, κάποιες συνταγές από καλύτερες μαγείρισσες, -στην Άνδρο όλες είναι καλές- και διηγήσεις για οικογενειακά τραπέζια και τα γλέντια στα χωριά, ξεκίνησε το ταξίδι μου στη γαστρονομία του νησιού.
Από τη πρώτη στιγμή αγάπησα τη κολοκύθα… τη λίρα! Δεν την ήξερα...
Η σχέση μου μαζί της ήταν… αμερικάνικη. Την είχα φάει στις ΗΠΑ, την είχα δει σε ταινίες ,την είδα ως βασικό διακοσμητικό στοιχείο σε φίλων αμερικανών τα σπίτια. Οι πολύ καλοί φίλοι Ευάγγελος και Μαρία Κοντογιώργη μου έκαναν δώρο τρεις καταπληκτικές κολοκύθες από το κτήμα τους όταν ανοίξαμε του Ζοζέφ.
Έμενα ώρες και τις κοίταζα λες κι ήταν καινούργια παπούτσια! Κάποιοι Πιτροφιανοί που σταμάταγαν το 2006 στου Ζοζέφ με ρώταγαν: «Πότε θα τη σφάξεις τη λίρα Κατερίνα;». Τόσο ζωντανές ήσαν…
Και μετά από αυτέ τις κολοκύθες... το χάος. Οι κολοκύθες στην Άνδρο δεν πηγαίνανε στα μανάβικα. Δεν πουλιόντουσαν! Ζήταγα από τους μπαξεβάνηδες να μου πουλήσουν λίρες να ξεκινήσω να τις μαγειρεύω και μου απαντούσαν: «Άμα σου δώσω τη λίρα τι θα φάει ο χοίρος μετά;»
Μια και δυο πήρα το βαπόρι για τη Τήνο. Φεύγαμε Κυριακή βράδυ από Άνδρο για Τήνο, διανυκτερεύαμε και το πρωί αγοράζαμε λίρες και κολοκύθες στην υπαίθρια αγορά αγροτικών προϊόντων στη Χώρα της Τήνου. Δε μου πήγαινε η καρδιά να τις παραγγείλω στη Αθήνα… τις ήθελα τουλάχιστον κυκλαδίτικες...
Από την υπομονή μου και την επιμονή τους να μη μου δίνουν λίρες έγινα και λίγο μπαξεβάνισσα με ένα κηπάκι τοσοδούλικο… Έτσι έμαθα πως η κολοκύθα είναι νοτιοαμερικάνα μια από τις μεγάλες ανακαλύψεις του Κολόμβου και μέχρι το μεσαίωνα τη χρησιμοποιήσουν μόνο για τους σπόρους της, το πασατέμπο! Μόνο αυτό τρώγαμε από τη κολοκύθα… Σιγά-σιγά και πολλοί-πολλοί πόλεμοι αρχίσαμε να δαγκώνουμε και λίγο από τη σάρκα της να την αρτίζουμε με ζάχαρη ,να τη ψήνουμε στη φωτιά!
Η λίρα μας έσωσε στη κατοχή από τη πείνα! Μου διηγήθηκαν στο Κόρθι. Κομμάτια κομμένη σαν το καρπούζι περασμένο απ τα αλεύρι και στο τηγάνι όπου υπήρχε ελαιόλαδο χόρταινε το κάθε πεινασμένο!
Ο Έβρος, οι Κυκλάδες και η Κρήτη μοιράζονται τα ίδια χώματα… Τους ίδιους καιρούς και τις ίδιες διατροφικές συνήθειες στις γιορτές. Ριτσέλι λένε το γλυκό του κουταλιού στον Έβρο, Κουφέτο στη Μήλο και τις Κυκλάδες, Κολοκύθα γλυκό στη Κρήτη!
Τώρα πια τα μανάβικα πουλάνε λίρες, οι μπαξεβάνηδες μου φέρνουνε όλο και περισσότερες και οι αντριώτες τις ξαναβάζουνε στη διατροφή τους. Από τον Οκτώβρη μέχρι τον Απρίλη πορτοκαλί νησίδες στα χωράφια μας διάκριτες μα τόσο διακριτικές περιμένουν τη στιγμή που θα τις γεμίσουμε -χριστουγεννιάτικο έδεσμα- θα τις τηγανίσουμε, θα τις μαγειρέψουμε θα πάρουμε τους σπόρους της καρδιάς τους να τις βάλουμε στο χώμα να ξαναγεννηθούν.
Χρόνια τώρα παλεύω με μια λιροφουρτάλια! Νομίζω τα κατάφερα και σας τη παραδίδω με πολλές ευχές για καλά μαγειρέματα και πολλά οικογενειακά τραπεζώματα…
Συνταγή: Φουρτάλια με λίρα και δεντρολίβανο
1 κιλό πατάτες καθαρισμένες
1 κιλό λίρα σε κυβους
3 κλαδάκια δεντρολίβανο μαδημένο
Λίγο ξερό βολάκι
Αλάτι –πιπέρι
11 αβγά
Γλίνα, λουκάνικα, λούζες, 2-3 ντούες στο στόλισμα
Βάζουμε σε τηγάνι αντικολλητικό τους κύβους μα τα λουκάνικα και τη γλίνα μέχρι να μαλακώσει η λίρα και να αλλάξει χρώμα. Αποσύρουμε από το τηγάνι. Προσθέτουμε τις πατάτες κομμένες για φουρτάλια συμπληρώνουμε γλίνα και καλύπτουμε με το καπάκι. Όταν μισοψηθούν ρίχνουμε τους κύβους πάνω στις πατάτες το βολάκι στα χτυπημένα αβγά, το δεντρολίβανο, αλάτι, πιπέρι μπόλικο και ολοκληρώνουμε τη φουρτάλια αναποδογυρίζοντας σε πιατέλα! Προσθέτουμε τα χοιρινά φανερά στολίδια!
