Εν Άνδρω

Του Διαμαντή Μπασαντή

Απομεσήμερο Δευτέρας. Περπάτησα μέχρι την είσοδο του κοιμητηρίου της Χώρας. Είχα  να μπω από το 2007. Τότε ήμουν με έναν φίλο. Μιλήσαμε για ώρα για το πόσο μοναδικό είναι το κοιμητήριο της Χώρας και για τις ναυτικές οικογένειες που χάραξαν σε αυτό κάτι από την ιστορία τους. Αυτή τη φορά πήγα μόνος μου. Σκεφτόμουν τον πολιτισμό κάθε εποχής και το πως τον αποτυπώνουν τα ταφικά μνημεία. 

Κοιμητήριο Χώρας: Μια υπαίθρια γλυπτοθήκη που αποτυπώνει κάτι από την αστική και ναυτική ιστορία της Άνδρου... 

Περνώντας την πόρτα παραξενεύτηκα. Δεν θυμόμουν πολλά πράγματα. Άρχισα να περιδιαβαίνω από την αρχή τις μικρές αλέες. Πρώτα περπάτησα στην επάνω αιμασιά. Και μετά στην κάτω. Σε αυτές τις δύο αιμασιές βρίσκεται εναποτιθέμενο ένα μέρος της ναυτικής Άνδρου. Εδώ είναι τα ταφικά μνημεία μερικών εκ των πλέον γνωστών ονομάτων του 19ου και του 20ου αιώνα. Μια ιστορία χαραγμένη στο μάρμαρο.

 

Οικογένεια Ν. Κούλουθρου-Εμπειρίκου, 20ος αιωνας

Οικογένειες Εμπειρίκων - 19ος αιώνας.

Οικογένεια Μωραΐτου - αρχές 20ου αιώνα

Πάντα τα ταφικά μνημεία συμβόλιζαν πολλά για τους Έλληνες. Αλλά και για τους άλλους λαούς. Ήταν δείγμα πολιτισμού η στάση απέναντι στον θάνατο. Ήταν δείγμα πολιτισμού ο σεβασμός στους νεκρούς. Και το μνημείο ήταν κάτι από την αποτύπωση της ζωής τους. Ήταν η τελευταία υλική αναφορά σε μια ύπαρξη που χάθηκε. Έτσι ήταν στην αρχαιότητα. Έτσι είναι μέχρι σήμερα. Από αυτή την άποψη το κοιμητήριο της Χώρας όπως διαμορφώθηκε στις δύο πρώτες αιμασιές περιέχει κάτι από την πέτρινη μνήμη ενός νησιού που ταξίδεψε και συνεχίζει να ταξιδεύει εδώ και 200 χρόνια... Και αυτό καταγράφεται με πολλούς τρόπους πάνω στα ταφικά μνημεία του. Καταγράφεται με τρόπο ιδιαίτερο η ανερχόμενη οικονομικά και πνευματικά αστική Άνδρος του 19ου και του 20ου αιώνα. Και μερικές φορές με τρόπο εξαιρετικό, συγκινητικό και καλλιτεχνικό στο κοιμητήριο της Χώρας...

 

Οικογένεια Μωραΐτου - Ο μικρός Στρατής, αρχές 20ου αιώνα...

Η Αγγελική κοιμάται...

Τάφοι Οικογένειων Γουλανδρή - 19ος και 20ος αιώνα 

Οικογένεια Δ. Κυδωνιέα, 20ος αιώνας

Οικος Γ. Α. Γούναρη, 19ος & 20ος αιώνας

Οίκος Ελένης Μπίστη

Οίκος Β.Λ. Εμπειρίκου 19ος-20ος αιώνας

Περπάτησα για ώρα ανάμεσα τους. Μερικά μνημεία καλλιτεχνικής αξίας, άλλα με εξαιρετικές ποιητικές επιγραφές. Πολλά διάσπαρτα μικρά μαυσωλεία κλασικού στιλ. Αγάλματα, προσωπογραφίες, σκαλισμένα ατμόπλοια, μοναδικοί σταυροί, αρχιτεκτονικές διαμορφώσεις. Είναι η Άνδρος μιας μνήμης πέτρινης που κυριαρχεί στις δύο πρώτες αιμασιές, οι οποίες μοιάζουν με υπαίθρια γλυπτοθήκη… Μέσα από τις μνήμες των ναυτικών οικογενειών αποτυπώνεται η ιστορίας του νησιού με διαφορετικό τρόπο...

 

Ομήρου Οδύσσεια...

Οδυσσέας Ελύτης, Άξιον Εστί...

Η πρώτη φορά στη ζωή μου που άκουσα ολόκληρη την εξόδιο ακολουθία, από την αρχή μέχρι το τέλος με βουβή κατάνυξη, ήταν μπροστά στο σκήνωμα του μικρού αδελφού μου. Θυμάμαι πως κάπου έλεγε: «πάντα ματαιότης τα ανθρώπινα επελθόν ο θάνατος ταύτα πάντα εξηφάνησε…». Ματαιότης λοιπόν τα ανθρώπινα; Ίσως ναι, ίσως όχι. Το παράδοξο είναι πως ο θνητός άνθρωπος «όσο ζει είναι αθάνατος» όπως έγραψε ο ποιητής Τάσος Λειβαδίτης. Αυτός ο αθάνατος θνητός αφού διέγραψε τις διαδρομές του βίου του στο τέλος επιχείρησε, με τα ταφικά μνημεία του, να αφήσει πίσω μια τελευταία αναφορά, ένα τελευταίο ίχνος του.

 

 Έτσι στήθηκαν ανά τους αιώνες σπουδαία ταφικά μνημεία. Έτσι στήθηκαν κοντά δύο αιώνες τα ταφικά μνημεία στις δύο πρώτες αιμασιές του μοναδικού κοιμητηρίου της Χώρας. Ήταν μια τελευταία προσπάθεια να μείνει πίσω κάτι περισσότερο από την ανθρώπινη ματαιότητα. Το αποτέλεσμα μένει να κριθεί. Όμως, φεύγοντας από το κοιμητήριο της Χώρας, είχα την αίσθηση πως οι δημιουργοί της ναυτικής Άνδρου το προσπάθησαν. Και κάποιες στιγμές το έκαναν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο…

(μνήμη Χάρη Μπασαντή)