Εν Άνδρω

Του Διαμαντη Μπασαντή

Μια ανάταση καλλιτεχνική, αλλά και μια ανάταση ψυχής, η μουσικοχορευτική παράσταση των "Αργοναυτών-Κομνηνών" του Πόντου στο Φεστιβάλ Άνδρου (φωτο΅Εν Άνδρω).

Ήταν μια βραδιά ιστορικής συγκίνησης, καλλιτεχνικής ανάτασης, πολιτιστικής έξαρσης. Το σπουδαίο ποντιακό συγκρότημα «Αργοναύται-Κομνηνοί» με μια εξαιρετικά καλοσχεδιασμένη πολυπαράσταση (ποιήματα, ντοκιμαντέρ, μουσική και χορευτικά) έδωσε κάτι από την ιστορία και τον πολιτισμό μιας αρχαίας πατρίδας, που άντεξε χιλιάδες χρόνια εκεί πάνω στα άγρια και εντυπωσιακά βουνά του Πόντου και εκεί μακριά στην σκοτεινή και Μαύρη Θάλασσα πριν χαθεί για πάντα στις αρχές του 20^ου αιώνα.

Τίποτα λιγότερο και τίποτα περισσότερο από Καρυάτιδες οι 12 κοπέλες με τις πολύχρωμες φορεσιές του εξαιρετικού χορευτικού συγκροτήματος (φωτ: Εν Άνδρω).

Το εφετινό μακρύ Φεστιβάλ Άνδρου (ενάμιση μήνα διάρκεια) κάθε φορά που λες «πάει τέλειωσε, τα είδα όλα εφέτος, χόρτασα» στην επόμενη παράσταση σε ξαφνιάζει, σε συνεπαίρνει, σε παρασύρει ακόμα πιο πέρα. Όσοι τυχεροί πήγαν στην μουσικοχορευτική και ιστρικοπολιτιστική παράσταση του υπέροχου ποντιακού συγκροτήματος έφυγαν γεμάτοι σπουδαίες εντυπώσεις και μοναδικές συγκινήσεις.

Σκηνή από την πτικοακουστική ιστορική διαδρομή. Στην φωτογραφία το ιστορικό μοναστήρι της Παναγίας Σουμελά στον Πόντο (φωτο: Εν Άνδρω).

Τι να ξεχωρίσει κανείς; Τις τρεις υπέροχες απαγγελίες ποιημάτων με την ποντιακή λαλιά να θυμίζει κάτι από την αρχαία γλώσσα; Τις γρήγορα περάσματα των ιστορικών και πολιτιστικών ντοκιμαντέρ για τον Πόντο; Τους σπουδαίους μουσικούς και τραγουδιστές; Ή, τους μοναδικούς χορευτές και χορεύτριες; Όλα ήταν συγκινητικά. Όλα ήταν εξαιρετικά. Όλα ήταν καλλιτεχνικά. 

 Ένας από τους υπέροχους ποντιακούς χορούς που εντυπωσίασαν τους τυχερούς θεατές χτες βράδυ (φωτο: Εν Άνδρω). 

Όμως οι 24 χορευτές και χορεύτριες εντυπωσίασαν όπως και να το κάνουμε τους πάντες. Λαϊκό μπαλέτο. Εντυπωσιακοί χοροί. Μοναδική κίνηση. Σπουδαίος συγχρονισμός. Εξαιρετικός ρυθμός. Ήχοι άλλοτε ρυθμικοί επαναλλαμβανόμενοι και διαρκώς εντεινόμενοι στον ήχο του πολεμικού τυμπάνου, Κι άλλοτε αργόσυρτοι μελαγχολικοί, ταξιδιάρικοι, στον ήχο της ποντιακής λύρας. Οι χορευτές λιτοί και σοβαροί. Οι χοροί αυστηροί και γεωμετρικοί. Και πίσω από όλους κι όλα να αναδύεται ένας πολιτισμός και μια ιστορία που πήγαινε πίσω στην αρχαιότητα και στα βυζαντινά χρόνια. Ή, όπως μου είπε στο τέλος συγκινημένος ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ: "ξέρεις αυτοί οι χοροί έχουν αρχαίες ρίζες…"!

 Σαν σκηνή από αρχαία ειδώλια. Κι΄όμως είναι απλώς μια σκηνή από την χτεσινή παράσταση στο ανοιχτό θέατρο Άνδρου (φωτο: Εν Άνδρω). 

Όπως αρχαίες ρίζες έχει και η ποντιακή γλώσσα, που την ακούσαμε χτες να απαγγέλλεται και να τραγουδιέται. Γι’ αυτή την γλώσσα και για τον Πόντο ο μέγιστος των Ελλήνων ποιητών, ο μέγας Αλεξανδρινός, ο Κωνσταντίνος Καβάφης είχε γράψει στο «Πάρθεν», ένα από τα «Κρυφά ποιήματα» του:

"...Όμως απ’ τ’ άλλα πιο πολύ με άγγιξε το άσμα/ το Τραπεζούντιον με την παράξενή του γλώσσα/ και με την λύπη των Γραικών των μακρινών εκείνων/ που ίσως όλο πίστευαν που θα σωθούμε ακόμη..." 

Πυρρίχιος: ρυθμικός πολεμικός χορός του Πόντου με αρχαίες ρίζες (βίντεο Εν Άνδρω.gr)

Ανηφορίζοντας προς την Χώρα αργά το βράδυ σκέφτηκα τον συγκλονιστικό στίχο του πρόωρα χαμένου Άλκη Αλκαίου (που μελοποίησε μοναδικά ο Θάνος Μικρούτσικος και με τον οποίο θα κλείσει αυτό το σπουδαίο εφετινό Φεστιβάλ Άνδρου την επόμενη εβδομάδα):

"Πως η ανάγκη γίνεται Ιστορία. Πως η Ιστορία γίνεται σιωπή…"!

Πως η ανάγκη έγινε Ιστορία και Πολιτισμός για χιλιάδες χρόνια στην αρχαία και βυζαντινή πατρίδα του Πόντου με την Σινώπη και την Τραπεζούντα πριν ακουστεί για δεύτερη και τελευταία φορά μέσα από τους σπάνιους δημοτικούς στίχους εκείνο το πικρό, αλλά και παράξενα ελπιδοφόρο ποντιακό μήνυμα:

"...η Ρωμανία πέρασεν, η Ρωμανία επάρθεν/ η Ρωμανία αν πέρασεν, ανθεί και φέρει κι άλλο."

Με χορούς κυκλωτικούς τραγούδισε ο Σαββόπουλος. Τίποτα πιο κυκλωτικό από τον... κύκλο του χορού των 24 ποντίων χορευτών και χορευτριών χτες βράδυ (φωτο: Εν Άνδρω).

Και πως στην περίπτωση του Πόντου η Ιστορία δεν έγινε σιωπή. Αλλά έγινε μνήμη, αγάπη, ελπίδα. Γιατί οι ρίζες των ανθρώπων αν δεν θέλουν αυτοί που τις ορίζουν και τους ορίζουν δεν σβήνονται, δεν εξορίζονται, δεν σφαγιάζονται. Γίνονται πολιτισμός. Γίνονται συνλεχεια ενός πολιτισμού σε άλλους τόπους.Σε άλλα μέρη. Και κρατάνε ενωμένα τα κοινωνικά σύνολα. Διαμορφώνουν κοινωνική συνοχή καθ δίνουν ελπίδα.

Ή, μήπως δεν είναι ελπιδοφόρο πως η Ρωμανία ανθεί στην Καλλιθέα της Αθήνας όπου η έδρα των «Αργοναυτών-Κομνηνών» αυτού του σπουδαίου συλλόγου που το μουσικοχορευτικό του χτες μας ταξίδεψε στην Ιστορία και στον Πολιτισμό του Πόντου; Μήπως δεν ανθεί η Ρωμανία όπου σκόρπισαν αυτοί οι ξεχασμένοι με τους αιώνες ορεσίβιοι Πόντιοι, αυτοί οι Μαυροθαλασσίτες Ταπεζούντιοι και πρόκοψαν και αυγαταίνουν το έχει τους και ποτέ δεν ξεχνούν την Ιστορία και τον Πολιτισμό τους;

 Τελευταίος χορός, ο χορός του γάμου. Άνδρες και γυναίκες με αργόσυρτα βήματα σχηματίζουν μια ελικοειδή γραμμή (όπως αργόσυρτη και ελικοειδής είναι ο βίος) περνάνε και αποσύρονται... (φωτο: Εν άνδρω)

Μπορεί να έχασαν τα εδάφη τους δεν έχασαν όμως τις μνήμες και τον πολιτισμό τους. Μπορεί να κυνηγήθηκαν, να εξορίστηκαν ή και να σφαγιάστηκαν όμως αυτοί είχαν ρίζες βαθιές στην Ιστορία και παραδόσεις που μακραίνουν αιώνες πίσω. Κι αυτά αν δεν θέλουν αυτοί δεν σβήνονται, δεν εξορίζονται, δεν σφαγιάζονται.

Μπορεί ο άνθρωπος να χάνεται εύκολα, όμως τα ανθρώπινα σύνολα χάνονται πολύ δύσκολα. Μπορεί η ατομική μνήμη να σβήνεται με το πέρασμα μας, όμως οι συλλογικές μνήμες σβήνονται μόνο όταν το αποφασίσουν οι λαοί. Κι αυτός ο σκληροτράχηλος, υπομονετικός και επίμονος λαός του ελληνισμού του Πόντου όπως μας φανέρωσε και χτες μέσα από τους υπέροχους «κυκλωτικούς» και σφιχταγκαλιασμένους ομαδικούς χορούς του δεν ανήκει σε αυτούς τους λαούς.

Ακόμα μια σκηνή από τον χορό του γάμου στο φινάλε της παράστασης (φωτο: Εν Άνδρω).

Αυτός ο λαός του Πόντου όπου άντρες και γυναίκες γίνονται ένα μέσα από τους υπέροχους αρχαίους χορούς τους κρύβει μέσα του μια δύναμη που μόνο οι σκληροτράχηλοι ορεσίβιοι έχουν. Καθόλου τυχαίο πως σε μια από τις μαρτυρικές εξεγέρσεις του Πόντου όταν βρέθηκαν σε ένα άγριο φαράγγι περικυκλωμένοι από Τούρκους πολεμιστές και γυναικόπαιδα και περίμεναν την σφαγή τους την επομένη αποφάσισαν σιωπηλή έξοδο. Και για να διασφαλίσουν την απόλυτη σιωπή οι μάνες έδωσαν οι ίδιες τα νεογέννητα παιδιά τους για… σφάξιμο!!! Για να μην κλάψουν μέσα στη νύχτα και προδώσουν την έξοδο. Έτσι το πρωί ο τούρκος συνταγματάρχης βρέθηκε έκπληκτος μπροστά σε μια άδεια χαράδρα και αρκετά σφαγμένα βρέφη. Και είπε την φράση:

"Πάμε να φύγουμε. Δεν έχει νόημα να κυνηγάμε ανθρώπους τόσο αποφασισμένους που έσφαξαν τα ίδια τα παιδιά τους για να σωθούν όλοι…"

Όσοι βρεθήκαμε χτες βράδυ στο ανοιχτό θέατρο της Άνδρου κι αρχικά δεν είμαστε πολλοί νοιώσαμε ευλογημένοι με αυτά που είδαμε και ζήσαμε. Και πράγμα παράξενο η παράσταση άρχισε με λίγες εκατοντάδες (περίπου 400 άτομα), όμως στη συνέχεια έρχονταν συνέχεια άνθρωποι. Έτσι όταν τέλειωσε, πρώτη φορά το είδαμε, οι θεατές ήταν πολύ περισσότεροι απ’ όταν άρχισε η παράσταση!…