Εν Άνδρω

 

Του Κωνσταντίνου Τριανταφυλλάκη

 

Ο πολυπράγμων υπουργός Ανάπτυξης Κωστής Χατζηδάκης, μεταξύ των πολλαπλών δραστηριοτήτων του, και αφού έλυσε όλα τ’ άλλα προβλήματα, είπε να ασχοληθεί και με το… βιβλίο! Τώρα πώς γίνεται και το βιβλίο, πυλώνας του πολιτισμού, να ανήκει στις αρμοδιότητες του υπουργού Ανάπτυξης, είναι άλλου παπά ευαγγέλιο. Αποφάσισε, λοιπόν, (κάποιοι θα του το σφύριξαν) να …«απελευθερώσει» την (σκλαβωμένη;) «αγορά του βιβλίου» για να έχουμε, «φθηνότερα» βιβλία. Και πως θα γίνει το βιβλίο ….φθηνότερο; Καταργώντας την «Ενιαία Τιμή του βιβλίου». Απορώ πώς δεν το είχε σκεφτεί κανένας άλλος, τόσα χρόνια!

Ας αρχίσουμε, λοιπόν, από τα βασικά: Η Ενιαία Τιμή του Βιβλίου είναι ένας Νόμος του 1997 (επί Ε. Βενιζέλου). Προβλέπει δε, ότι για μια διετία, από της εκδόσεώς του δεν θα παρέχεται σ’ ένα βιβλίο έκπτωση, μεγαλύτερη του 10%! Για αυτό το θέμα γίνεται η όλη συζήτηση! Προς διευκρίνιση η Ενιαία Τιμή του Βιβλίου δεν είναι ελληνική επινόηση! Ακριβώς το αντίθετο! Πρόκειται για αντιγραφή ενός νόμου που είχε εισηγηθεί, επί προεδρίας Μιτεράν, ο Ζάκ Λάνγκ. Παρόμοιες νομοθετικές ρυθμίσεις υπάρχουν, επίσης, στη Γερμανία, την Ιταλία, την Ισπανία και σε άλλες χώρες του ΟΟΣΑ.

Να ξεκινήσουμε από τα πολύ απλά της αγοράς τα οποία ως φαίνεται δεν γνωρίζει ο κ. Χατζηδάκης. Ουδείς υποδεικνύει σ’ έναν εκδότη ποια τιμή θα βάλει σ’ ένα νέο βιβλίο. Γι’ αυτό και υπάρχουν βιβλία για όλα τα βαλάντια. Ουδείς απαγορεύει, επίσης, στον οποιονδήποτε, ν’ ανοίξει ένα νέο βιβλιοπωλείο, όπου θέλει και σε όποιες διαστάσεις θέλει. Γι’ αυτό και η αγορά του βιβλίου είναι εντελώς απελευθερωμένη και ουδείς εκ των εκδοτικών οίκων έχει μερίδιο αγοράς μεγαλύτερο του 10%. Αλήθεια, ποιά άλλη αγορά (απ’ αυτές που ελέγχει ο κ. Χατζηδάκης) είναι τόσο «κατακερματισμένη;» Σε ποιαν άλλη αγορά ο ανταγωνισμός είναι τόσο έντονος;

Πολύ φοβούμαι, (για να είμαι ειλικρινής το θεωρώ σχεδόν βέβαιο), ότι αν περάσει η «τροπολογία Χατζηδάκη» για την κατάργηση της Ενιαίας Τιμής του Βιβλίου, τα μικρά - και πιθανότατα και αρκετά μεγάλα- βιβλιοπωλεία, θα έχουν πρόβλημα καθώς τα μεγαθήρια θα μπορούν να σαρώνουν την αγορά η οποία θα γίνει περισσότερο συγκεντρωτική και θα περάσει στα χέρια μερικών μεγάλων διακινητών και βιβλιοπωλείων. Τα μικρά βιβλιοπωλεία που σήμερα υπάρχουν στην περιφέρεια της Αθήνας και των άλλων μεγάλων πόλεων και τα οποία μεταφέρουν το βιβλίο σε πάρα πολλά μέρη θα περιοριστούν και πολλά θα κλείσουν από την πίεση των μεγάλων που θα πουλάνε με μεγάλες εκπτώσεις και θα συγκεντρώσουν τους περισσότερους πελάτες. Η προσωπική σχέση αναζητούντος αναγνώστη, ενημερωμένου βιβλιοπώλη και ειδικού βιβλίου θα τείνει να εκλείψει εντελώς.

Μπορεί να έχουμε κάποια φθηνά βιβλία, αλλά δεν θα βρίσκουμε παντού βιβλία. Και με δεδομένο πως οι Έλληνες δεν διαβάζουν και πολύ, το βιβλίο θα τείνει να γίνει είδος σε αναζήτηση σε πάρα πολλές περιπτώσεις. Αυτό μάλλον δεν θα μειώσει την τιμή των βιβλίων, αλλά θα μειώσει ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον για το βιβλίο. Το σημαντικότερο ΜΜΕ που έχει άμεση σχέση με τον πολιτισμό. Πιθανόν μάλιστα μέσα από μια τέτοια διαδικασία να μην έχουμε στο τέλος ούτε φθηνότερα βιβλία!

Παρακολουθώντας μια συζήτηση για την ενιαία τιμή του βιβλίου στο κεντρικό βιβλιοπωλείο ΙΑΝΟΣ τις προάλλες σκέφτηκα πως εδώ και καιρό έψαχνα να βρω ένα βιβλίο με το έργο του Παρμενίδη, αυτού του μεγάλου Ελεάτη Φιλοσόφου. «Ποιος διαβάζει Παρμενίδη;» με ρώτησαν σ’ ένα από τα πολλά βιβλιοπωλεία που ρώτησα. Αν λοιπόν ο Παρμενίδης, δεν μπορεί να εκδοθεί με την Ενιαία Τιμή του Βιβλίου, μάλλον δεν θα εκδοθεί ποτέ, όταν αυτή καταργηθεί! Γιατί ποια βιβλία θα αναδειχθούν σε φτηνά μπεστ-σέλλερ; Και ποια θα υπάρξουν στα ράφια των μεγάλων βιβλιοπωλείων;

Θυμάμαι κάποτε να μου διηγείται ο Αντώνης Σαμαράκης, ένα βροχερό απόγευμα Κυριακής πως στην αρχή, όταν ήταν ακόμη άγνωστος, κουβαλούσε ο ίδιος, με τσάντες, τα βιβλία του και προσπαθούσε να πείσει τους βιβλιοπώλες να τα βάλουν στις προθήκες τους! Αλήθεια ποιος νέος συγγραφέας θα μπορεί τότε να δει το βιβλίο του σε προθήκη βιβλιοπωλείου; Και ποιος θ’ αναλάβει το κόστος μιας έκδοσης που αν βγει θα μείνει σε κάποια ξεχασμένο ράφι; Άρα, κατ’ ανάγκην, θα οδηγηθούμε σε μια συρρίκνωση των εκδόσεων, γεγονός που μοιραία θα αποβεί σε βάρος της πολυφωνίας, αλλά και της ίδιας της διακίνησης των ιδεών.

Η Ενιαία Τιμή του Βιβλίου, βοηθά στην έκδοση ποιοτικών και όχι κατ’ ανάγκη αυστηρά «εμπορικών» έργων. Ακόμα και ο Ελύτης θα είχε πρόβλημα να εκδοθεί. Κάτι που συνέβη τα πρώτα χρόνια και οι εκδόσεις Ίκαρος αγωνίζονταν για την εκτύπωση του λόγω περιορισμένης ζήτησης. Βεβαίως τα πράγματα «άλλαξαν» όταν του απονεμήθηκε… το Νόμπελ Λογοτεχνίας!

Ακόμα αν καταργηθεί η Ενιαία Τιμή του Βιβλίου επί ποιάς Τιμής θα ορίζονται τα συγγραφικά δικαιώματα; Συνεπώς η κατάργησή της θα πλήξει και όσους από τους πνευματικούς μας ανθρώπους, που βιοπορίζονται από το έργο τους, καθώς και τα μικρά βιβλιοπωλεία. Θα δυσκολέψει πολύ, αν δεν κλείσει κιόλας, το δρόμο στους νέους συγγραφείς, ενώ από την αγορά θα εξαφανιστούν τα μη «εμπορικά» βιβλία. Η πρωτοποριακή έρευνα, η δημιουργική αμφισβήτηση, η πειραματική λογοτεχνία, θα δεχτούν πλήγμα.

Είναι δυνατόν άραγε, αυτό να είναι το «όνειρο» ενός Υπουργού Ανάπτυξης μιας χώρας που είχε μια σπουδαία πολιτιστική διαδρομή σε ολόκληρο τον 20^ο αιώνα. Ή μήπως υπάρχει κάτι «κάτω απ’ το τραπέζι,» που εμείς δεν το ξέρουμε ή δεν το έχουμε καταλάβει;

Τέλος η πολιτική έκπληξη είναι πως στη συζήτηση που γίνεται αυτόν τον καιρό είχαμε αρχικά μια τοποθέτηση του κ. Δημοσθένη Δαββέτα, υπό την ιδιότητα του συμβούλου του πρωθυπουργού για θέματα Πολιτισμού, ο οποίος τάχθηκε εναντίον της «τροπολογίας Χατζηδάκη» και έχει δηλώσει πως έχει καταθέσει και υπόμνημα στον πρωθυπουργό, όπου επιχειρηματολογεί υπέρ της διατήρησης της Ενιαίας Τιμής του Βιβλίου! Αλλά και ο υπουργός Πολιτισμού Πάνος Παναγιωτόπουλος είναι κατά της Ενιαίας Τιμής.

Μετά από αυτά τα παραπάνω αντιφατικά νομίζω πως δικαιούμαι να αναρωτηθώ: Ποιος επιτέλους κυβερνά αυτόν τον τόπο; Ο Χατζηδάκης; Και μάλιστα μόνος του; Μπράβο του...