Εν Άνδρω

 

Ένα βιβλίο, μια εποχή, μια διαδρομή. Το βιβλίο «Η Ποίηση στο Ελληνικό Τραγούδι» του επικοινωνιολόγου Διαμαντή Μπασαντή (εκδόσεις Γαβριηλίδη, σελ.120. 2017) συνδέει για πρώτη φορά το ελληνικό τραγούδι με τα μέσα μαζικής επικοινωνίας.

Για πρώτη φορά μια μελέτη περιγράφει την διαδρομή της «ακουστικής εποχής» κατά τον 20ο αιώνα και συνδέει τις μεγάλες στιγμές του έντεχνου ελληνικού τραγουδιού, που άλλαξε τον πολιτισμό της Ελλάδας κατά τον 20ο αιώνα με την είσοδο των μαζικών μέσων επικοινωνίας (δίσκος, ραδιόφωνο, κινηματογράφος, CD, υπολογιστής) και αποτυπώνει την εξάπλωση του στην κοινωνία. Και για πρώτη φορά έχουμε μια πρώτη καταγραφή της μαζικής απήχησης των δύο κορυφαίων Ελλήνων δημιουργών, του Μίκη Θεοδωράκη και του Μάνου Χατζιδάκι, στην ελληνική κοινωνία κατά την μεγάλη 25ετία του ελληνικού τραγουδιού (1960-1985).

Όπως περιγράφεται στο βιβλίο του Δ. Μπασαντή το έντεχνο, που ξεκινά το 1960 και οι μεγάλες διαδρομές του φτάνουν μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1980, έφερε στο προσκήνιο την μεγάλη ελληνική ποίηση και μια νέα μουσική παράδοση αλλάζοντας τον ελληνικό πολιτισμό στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα.

Αρχικά ήταν ο Χατζιδάκις με τον Γκάτσο, που άνοιξαν νέα μονοπάτια. Μετά ήρθε ο Θεοδωράκης με τον Ρίτσο, τον Σεφέρη και τον Ελύτη. Και ένα νέο ελληνικό τραγούδι δημιουργήθηκε και απλώθηκε μέσα από τους δίσκους κυρίως στην Ελλάδα και στον κόσμο. Η αρχή έγινε με τον Επιτάφιο του Θεοδωράκη, σε ποίηση Ρίτσου, που κυκλοφόρησε σε δύο διαφορετικές ενορχηστρώσεις. Η πρώτη του Μάνου και η δεύτερη του Μίκη. Ήταν το σημείο αφετηρίας του έντεχνου. Ήταν η τομή στα πολιτιστικά δρώμενα της χώρας.

Από εκεί και πέρα θα ακολουθήσουν από τον Θεοδωράκη οι μοναδικές μελοποιήσεις του Άξιον Εστί σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη, το Μάουτχαουζεν σε ποίηση Ιάκωβου Καμπανέλη, η Ρωμιοσύνη σε ποίηση Ρίτσου, τα Επιφάνεια σε ποίηση Σεφέρη. Μεταξύ 1964 και 1967 μια μουσική έχουμε μια μουσική αναγέννηση της Ελλαδας που συμπληρώνεται με «Το Χαμόγελο της Τζοκόντας» του Χατζιδάκι που άπλωσε την μουσική του στην Αμερική.

Ήταν τα χρόνια που ο ελληνικός κινηματογράφος με την μουσική των Χατζιδάκι και Θεοδωράκη άλλαζε τα στερεότυπα του Έλληνα και την εικόνα του ελληνικού πολιτισμού. Από το Αμέρικα-Αμέρικα του Καζάν, την Στέλλα του Κακογιάννη και Τα Παιδιά του Πειραιά του Ντασέν, όλα σε μουσική Χατζιδάκι, μέχρι τον θρυλικό Ζορμπά του Θεοδωράκη, μια νέα μουσική, μια νέα κουλτούρα, και μια νέα εικόνα δημιουργείται για την Ελλάδα. Μια μουσική και μια κουλτούρα που ξεφεύγει από τα στενά ελληνικά όρια και ταξιδεύει στην Αμερική και στην Ευρώπη. Η Ελλάδα χάρη στους δύο δημιουργούς της εξάγει πολιτιστικά προϊόντα στον κόσμο

Τις μεγάλες διαδρομές των δύο πρώτων δημιουργών ακολούθησαν πολλοί νεώτεροι – Ξαρχάκος, Λεοντής, Μαρκόπουλος, Μούτσης, Μαμαγκάκης κλπ) στη συνέχεια δημιουργώντας ένα μεγάλο ρεύμα που κυριάρχησε στην ελληνική μουσική για πολλά χρόνια. Μετά την μεταπολίτευση το ρεύμα αυτό απλώνει, μέσω της πολιτικοποίησης της εποχής σε όλη την χώρα.

Το μουσικό ρεύμα αυτό άρχεται και μπολιάζει με νέες ποιητικές αναζητήσεις στα χρόνια της μεταπολίτευσης, αρχικά ο Γιάννης Σπανός και στη συνέχεια ο μεγάλος συνεχιστής, ο Θάνος Μικρούτσικος. Και ο Καββαδίας μαζί και οι μοναχικές αναζητήσεις των μεγάλων οριζόντων ξεπερνούν τις μέχρι τότε πολιτικές αναζητήσεις της εποχής. Οι Έλληνες αρχίζουν να ταξιδεύουν σε άλλες ποιητικές και μουσικές θάλασσες.

Όλη αυτή την ιστορία αποτυπώνει και χαρτογραφεί με εξαιρετικά περιεκτικό τρόπο στο βιβλίο του ο Διαμαντής Μπασαντής καλύπτοντας ένα μεγάλο κενό που υπήρχε στην ελληνική βιβλιογραφία, αλλά και στη γνώση μας για όλη αυτή την σπουδαία διαδρομή που άφησε σημαντικά ίχνη στον ελληνικό πολιτισμό.

Από εκεί και πέρα θα ακολουθήσουν από τον Θεοδωράκη οι μοναδικές μελοποιήσεις του Άξιον Εστί σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη, το Μάουτχαουζεν σε ποίηση Ιάκωβου Καμπανέλη, η Ρωμιοσύνη σε ποίηση Ρίτσου, τα Επιφάνεια σε ποίηση Σεφέρη. Μεταξύ 1964 και 1967 μια μουσική έχουμε μια μουσική αναγέννηση της Ελλαδας που συμπληρώνεται με «Το Χαμόγελο της Τζοκόντας» του Χατζιδάκι που άπλωσε την μουσική του στην Αμερική.
Ήταν τα χρόνια που ο ελληνικός κινηματογράφος με την μουσική των Χατζιδάκι και Θεοδωράκη άλλαζε τα στερεότυπα του Έλληνα και την εικόνα του ελληνικού πολιτισμού. Από το Αμέρικα-Αμέρικα του Καζάν, την Στέλλα του Κακογιάννη και Τα Παιδιά του Πειραιά του Ντασέν, όλα σε μουσική Χατζιδάκι, μέχρι τον θρυλικό Ζορμπά του Θεοδωράκη, μια νέα μουσική, μια νέα κουλτούρα, και μια νέα εικόνα δημιουργείται για την Ελλάδα. Μια μουσική και μια κουλτούρα που ξεφεύγει από τα στενά ελληνικά όρια και ταξιδεύει στην Αμερική και στην Ευρώπη. Η Ελλάδα χάρη στους δύο δημιουργούς της εξάγει πολιτιστικά προϊόντα στον κόσμο.

Τις μεγάλες διαδρομές των δύο πρώτων δημιουργών ακολούθησαν πολλοί νεώτεροι – Ξαρχάκος, Λεοντής, Μαρκόπουλος, Μούτσης, Μαμαγκάκης κλπ) στη συνέχεια δημιουργώντας ένα μεγάλο ρεύμα που κυριάρχησε στην ελληνική μουσική για πολλά χρόνια. Μετά την μεταπολίτευση το ρεύμα αυτό απλώνει, μέσω της πολιτικοποίησης της εποχής σε όλη την χώρα.

Το μουσικό ρεύμα αυτό άρχεται και μπολιάζει με νέες ποιητικές αναζητήσεις στα χρόνια της μεταπολίτευσης, αρχικά ο Γιάννης Σπανός και στη συνέχεια ο μεγάλος συνεχιστής, ο Θάνος Μικρούτσικος. Και ο Καββαδίας μαζί και οι μοναχικές αναζητήσεις των μεγάλων οριζόντων ξεπερνούν τις μέχρι τότε πολιτικές αναζητήσεις της εποχής. Οι Έλληνες αρχίζουν να ταξιδεύουν σε άλλες ποιητικές και μουσικές θάλασσες.

Όλη αυτή την ιστορία αποτυπώνει και χαρτογραφεί με εξαιρετικά περιεκτικό τρόπο στο βιβλίο του ο Διαμαντής Μπασαντής καλύπτοντας ένα μεγάλο κενό που υπήρχε στην ελληνική βιβλιογραφία, αλλά και στη γνώση μας για όλη αυτή την σπουδαία διαδρομή που άφησε σημαντικά ίχνη στον ελληνικό πολιτισμό.