Εν Άνδρω

Τα φρύγανα του Αιγαίου και της Άνδρου είναι το θέμα της εφετινής έκθεσης της Καϊρείου Βιβλιοθήκης Άνδρου. Τα φρύγανα όπως τα διαμορφώνει το φως του μεγάλου ελληνικού καλοκαιριού. Τα φρύγανα όπως τα αποτύπωσε στη ζωγραφική της της η ζωγράφος Γιάννα Ανδρεάδη που ζει στο Παρίσι, αλλά περνά τα καλοκαίρια της στο Κόρθι. 

ΦΡΥΓΑΝΑ

Oι καλλιτέχνες, περισσότερο οι ποιητές, σαγηνεύονται από τη θαλερή και ανθισμένη φύση της ελληνικής γης.

«Μάγεμα η φύσις κι όνειρο στην ομορφιά και χάρη η μαύρη πέτρα ολόχρυση και το ξερό χορτάρι».

Η ζωγράφος Γιάννα Ανδρεάδη και ο εκδότης του καλαίσθητου καταλόγου της έκθεσης της στην Άνδρο Σταύρος Πετσόπουλος (έχει επιμεληθεί και εκδώσει και όλα τα έργα του Ανδρέα Εμπειρίκου).

Η φρεσκάδα και πολυχρωμία της άνοιξης έχει ένα χαρακτήρα σεμνού οργίου(αν υπάρχει τέτοιο... ). Χαμηλή και λίγη, η χλωρίδα των νησιών, όσο μπόι της λείπει τόση ζωντάνια και ορμή τη διακατέχουν τους ανοιξιάτικους μήνες, και μετά, σαν να την κεραυνοπλήττει το φως του καλοκαιριού, την απολιθώνει μέσα σε ένα χρυσό χρώμα ανοιχτής ώχρας, που δίνει στα χωράφια των νησιών το μοναδικό τους χρώμα.

Φρύγανα ζωγραφιστά και πραγματικά: σκηνές από το ελληνικό καλοκαίρι της Άνδρου...

Αν για τους δυο-τρεις ανοιξιάτικους μήνες το εικαστικό ενδιαφέρον είναι η πανδαισία των χρωμάτων, για τους υπόλοιπους δέκα είναι αυτές οι μοναδικές φόρμες που παίρνουν τα απολιθωμένα από το φως φυτά, όπως απομένουν στα χωράφια: τα φρύγανα.

«Έφριξεν η γη, και ο ήλιος Σώτερ εκρύβη, σου του ανεσπέρου φέγγους...»

Εφρύγισαν τα φυτά από τον ήλιο στο Αιγαίο.

Που η τέχνη αντιγράφει τη φύση; Και που η φύση είναι η ίδια τέχνη;

Είναι πραγματικά μοναδικές οι φόρμες καθενός από αυτά. Απολιθώνονται, για να αντέξουν τους ανέμους των νησιών, και μένουν όρθια αλλά τόσο ιδιαίτερα ανθεκτικά και απολύτως ευαίσθητα και εύθραυστα, με έναν μοναδικό, δικό τους τρόπο.

Κρατούν την αρμονία της δομής, που χαρακτηρίζει όλο το φυσικό περιβάλλον, από την πλέον αρχέτυπη  κυτταρική ζωή μέχρι την πιο σύνθετη, όπως αυτήν στο κέλυφος ενός κοχυλιού ή στο φτέρωμα των παραδείσιων πουλιών.

Αυτή είναι η αρμονία που προσφέρεται στον θεατή από το φυσικό περιβάλλον των νησιών, σαν εισαγωγή. Σαν να υπαγορεύει: Μάθημα πρώτο. Η αρχή.

Κέλυφος μιας ζωής που έμεινε να θυμίζει το καλοκαίρι. Αποτυπώσεις της τέχνης και της φύσης...

Δεν είναι λοιπόν παράξενο που τα φρύγανα αποτέλεσαν θέμα για  εικαστική μελέτη. Ορθώνονται, μένουν εκεί, φέροντας την ανάμνηση της καλύτερης τους στιγμής όταν, μεγαλωμένα από τις βροχές του χειμώνα, ανθίζουν και δένουν τους καρπούς τους την άνοιξη και μετά μένουν ίδια σε παγωμένη πόζα, να διαχειριστούν τους σπόρους (το μέλλον τους) με τη βοήθεια του αέρα, διασφαλίζοντας την αιωνιότητα του είδους τους, κρατώντας τη θερμόπληκτη ακινησία τους.

Από τα χθεσινά εγκαίνια της Καϊρείου... 

Αν στα οικοσυστήματα των τροπικών, η πανδαισία των εκτυφλωτικών σχεδίων και χρωμάτων, σε όλα τα είδη χλωρίδας και πανίδας, υπάρχει για να διασφαλίσουν τη διαιώνιση τους - έτσι μας εξήγησε τη φύση η δαρβινογενής Φυσική Ιστορία του σχολείου, και επιπόλαια την είπαμε ομορφιά -, τα φρύγανα της ελληνικής φύσης προκαλούν με τη μορφή τουs αντίλογο, γιατί, στη φύση, όλα είναι ωραία.

Ανάμεσα στα ασπρόμαυρα σκίτσα των φρυγάνων της ζωγράφου και μεγάλοι εντυπωσιακοί έγχρωμοι πίνακες που αποτυπώνουν την έγχρωμη εκδοχή του ελληνικού καλοκαιριού. Ή, όταν το φως επιτρέπει κάποιες ώρες τα χρώματα να υπάρξουν. Από τα χθεσινά εγκαίνια της Καϊρείου...

Υποδεικνύουν και προκαλούν, και η μελέτη μέσα από το αδρό, ακριβές και αέρινο ασπρόμαυρο σχέδιο της ζωγράφου βοηθά τον θεατή ώστε να σκεφτεί τους απέραντους τρόπους ομορφιάς που υπάρχουν στη φύση και πως επαφίεται στο μάτι και στην καλλιέργεια του ανθρώπου να τους δει, να τους αναγνωρίσει και, με αφορμή τη φόρμα τους, να φιλοσοφήσει για το πλείστο και το ελάχιστο.

Και δύο φωτογραφίες από την αυλή στα χθεσινά εγκαίνια...

Η ακρίβεια και η λιτότητα αποτελούν τη βάση της εικαστικής έρευνας της Γιάννας Ανδρεάδη στη διάρκεια μιας πορείας πολλών χρόνων, με διαφορετικά υλικά και μέσα. Είναι όμως η απλή γραμμή του ασπρόμαυρου σχεδίου της που μεταφέρει περισσότερο από οτιδήποτε άλλο την πρώτη σκέψη και τη δύναμη των υπαρξιακών ερωτήσεων που κουβαλούν οι εικόνες της. Άλλωστε, από αυτήν ακριβώς τη φιλοσοφική διάθεση που μοιράζεται η καλλιτέχνης με τον θεατή, ο παρατηρητικός αγρότης ή βοτανολόγος του παρελθόντος ονόμασε κάποια από τα φρύγανα αυτά με ονόματα όπως «αμάραντο», ή το άλλο λουλούδι πάνω στα βράχια, «Σεμπρέβιβα».

Μανώλης Χάρος

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Το κείμενο είναι του τεχνοκριτικού Μανώλη Χάρου από τον κατάλογο της έκθεσης, οι φωτογραφίες και οι λεζάντες τους είναι του Εν Άνδρω...