Εν Άνδρω

Της Βασιλικής Λινού

Προέδρου του "Συνδέσμου των εν Πειραιεί Ανδρίων - Η ΑΝΔΡΟΣ"
 

Η οικία του Θεόφιλου Καϊρη όπως ήταν πριν μετατραπεί σε ψηφιακό μουσείο

Για τους παροικούντες στην Άνδρο είναι γνωστές μέσες-άκρες οι φάσεις που διήλθε και οι ταλαιπωρίες που υπέστη κατά την ιστορική του διαδρομή το κτίριο, στο οποίο γεννήθηκε και έζησε επί μακρόν ο μεγάλος έλληνας φιλόσοφος Θεόφιλος Καΐρης. Μια σύντομη αναδρομή για το εν λόγω κτίριο, αρκεί για να μας πείσει για το αληθές του ανωτέρω λόγου!

Το σπίτι μνημονεύεται για πρώτη φορά το 1708 όταν το αγοράζει ο παππούς του παππού του Θεόφιλου, Τομάζο Μπάλιο, από την Μονή Παναχράντου. Το 1781 ο Τομάζο Καΐρης με προικοσύμφωνο το δίνει στον πατέρα του φιλόσοφου Νικόλαο ο οποίος με την σειρά του το έδωσε στον γιό του Θεόφιλο.

Το 1924 το σπίτι αγοράσθηκε από τον Μιχαήλ Α. Εμπειρίκο , το 1929 από τον Δημ. Μπόνη και το 1930 περιέρχεται στα χέρια του γιατρού Γεωργ. Λ. Βρατσάνου ο οποίος το 1944 το δωρίζει στον Πανάγιο Τάφο.

Το Πατριαρχείο των Ιεροσολύμων, μετά από αίτημα διακεκριμένων Ανδρίων επιστημόνων, δώρισε το οίκημα τελικά στον Δήμο Ανδρου για να χρησιμοποιηθεί ως ΜΟΥΣΕΙΟ με ενθυμήματα από την ζωή του Ανδρίου σοφού.

Το 1947 το χωρίς καμία συντήρηση σπίτι κηρύχθηκε ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΟ.

Το 1952 , συμπατριώτες μας που είχαν διαπιστώσει την εγκατάλειψη στην τύχη του και την ερήμωση του συγκεκριμένου κτιρίου, επιδίωξαν και πέτυχαν την σύσταση Ερανικής Επιτροπής, μέσω της οποίας συγκεντρώθηκε σημαντικό για την εποχή και επαρκές ποσό για τα απαιτούμενα έργα επισκευής και διαμορφώσεως της οικίας σε χώρο ΜΟΥΣΕΙΟΥ και Βιβλιοθήκης, βάσει σχεδίου του εξ Άνδρου αρχιτέκτονος Αρ. Γουλανδρή.

Τα έργα αυτά εκτελέσθηκαν και ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 το κτίριο ήταν έτοιμο να αποτελέσει ένα πολιτιστικό κύτταρο του νησιού μας, έτσι όπως αρχικώς είχε σχεδιασθεί κατά την διαδικασία της παραχωρήσεώς του από τον Πανάγιο Τάφο προς τον Δήμο της Άνδρου.

Η οικία Θ.Καιρη, διατηρεί τον αρχικό ρυθμό της. Είναι διόροφος μετά υπογείου και περιμανδρωμένου κήπου. Ο άνω όροφος είναι κεραμοσκεπής μετά καπνοδόχου και αποτελείται από ένα δωμάτιο, το δάπεδο του οποίου είναι ξύλινο και έχει δυο παράθυρα και μία πόρτα που οδηγεί στην πλακόστρωτη ταράτσα , η οποία περιτοιχίζεται από χαμηλό στηθαίο. Ο όροφος αυτός συγκοινωνεί με το ισόγειο με ΞΥΛΙΝΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΣΚΑΛΑ. Το ισόγειο αποτελείται από το σαλόνι, τον κοιτώνα, την κουζίνα και το λουτρό .

Παρ’ όλες όμως τις προσπάθειες και τις δαπάνες, που απαιτήθηκαν σχετικώς, το κτίριο έκτοτε πέρασε από διάφορες φάσεις και χρήσεις και σταδιακά πέρασε στο περιθώριο της πολιτιστικής ζωής της Άνδρου, με τελική κατάληξη την εγκατάλειψή του, γεγονός που το μετέτρεψε κυριολεκτικώς σε σκουπιδότοπο.

Η άσβεστη αγάπη των συμπατριωτών μας και των συλλογικών τους οργανώσεων για το νησί μας και, μεταξύ των άλλων, ειδικότερα για τα μνημεία της πολιτιστικής του κληρονομιάς ,προσήλωσε εκ νέου το ενδιαφέρον τους στην οικία όπου πρωτοαντίκρισε το φως της ζωής και έζησε ο Θεόφ. Καΐρης, η οποία έχρηζε επισκευής, ανακαινίσεως και εξοπλισμού, έτσι ώστε να επανέλθει η λειτουργικότητά της, ανταποκρινόμενη στον ΜΟΥΣΕΙΑΚΟ της χαρακτήρα.

Προς την κατεύθυνση αυτή και κατά τις αρχές του έτους 2005 ο "ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΑΝΔΡΙΩΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ - Η ΑΝΔΡΟΣ" διά του Διοικητικού Συμβουλίου, με πολύ μεράκι και αγάπη και με την σύμφωνη γνώμη της τότε Δημοτικής Αρχής, ανέλαβε την πρωτοβουλία να αποκαταστήσει το σπίτι του Θεόφ. Καΐρη.

Για τον σκοπό αυτόν συγκεντρώθηκαν και δαπανήθηκαν οι όποιες οικονομικές δυνάμεις διέθετε ο Σύλλογός μας καθώς και οι συνεισφορές που για τον σκοπό αυτό συγκεντρώθηκαν από τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου αλλά και από εξέχοντες συμπατριώτες μας, οι οποίες ανήλθαν σε αρκετά σεβαστό ποσόν, συμπεριλαμβανομένου και του ποσού των 3.000 ευρώ, προσφορά του Επαρχείου και του Επάρχου κ. Ι.Μαλταμπέ.

Με χορηγό τον Σύλλογό μας, ο οποίος είχε και την γενικότερη εποπτεία, την επιμέλεια και την φροντίδα του έργου και με τις εργασίες του κ. Ευάγγελου Λουκίσσα, μπορέσαμε να επισκευάσουμε πλήρως (κουφώματα, πατώματα, τοίχους κλπ.), να ανακαινίσουμε αλλά και να διακοσμήσουμε και εξοπλίσουμε (με έπιπλα, κουρτίνες, σκεύη, οικογενειακά κειμήλια κ.ά. που παρέπεμπαν στην εποχή του) την οικία του Θεόφιλου Καΐρη, την οποία με υπερηφάνεια παραδώσαμε στον Δήμο της Άνδρου, για να προστεθεί στα αξιοθέατα του νησιού μας, που αξίζει να επισκεφθούν οι επισκέπτες του.

Η οικία αυτή, στις 24/7/2005 εγκαινιάσθηκε από τον Δήμο της Άνδρου ως μουσειακός χώρος με τον τίτλο: "Το σπίτι όπου γεννήθηκε ο μεγάλος έλληνας φιλόσοφος Θεόφιλος Θ. Καΐρης" κι έκτοτε επιτελούσε την λειτουργία της ως τόπος ευλαβούς αναμνήσεως, όπως την ήθελε και ο βιογράφος του Θεόφιλου Καΐρη συντοπίτης μας ιστορικός ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΠΑΣΧΑΛΗΣ, ο οποίος, στο βιβλίο του και ακριβώς κάτω από την φωτογραφία του σπιτιού αυτού αναφέρει:

«ΝΟΜΙΖΟΜΕΝ ΟΤΙ Η ΟΙΚΙΑ ΑΥΤΗ ΕΙΝΑΙ ΠΛΕΟΝ ΚΑΙΡΟΣ ΝΑ ΠΑΥΣΗ ΔΙΑΤΙΘΕΜΕΝΗ ΕΙΣ ΙΔΙΩΤΙΚΗΝ ΧΡΗΣΙΝ, ΑΛΛ΄ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΟΥΜΕΝΗ ΝΑ ΚΑΘΙΕΡΩΘΕΙ ΩΣ ΤΟΠΟΣ ΕΥΛΑΒΟΥΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΩΣ, ως η παλαιά οικία του Βολταίρου, η εν Βαϊμάρη οικία του Γκαίτε, ο εν Στρεατφόρδη οίκος του Σαιξπήρου …….»

Η ιστορία όμως του πολύπαθου τούτου έθνους έχει πολλαπλώς δείξει ότι από εμάς τους ίδιους κυρίως αναιρείται και δοκιμάζεται, και δυστυχώς από αυτήν την "αρετή" μας δεν ξέφυγε ούτε η οικία του Θεόφιλου Καΐρη, η οποία προσφάτως επελέγη -- ΘΑ ΘΕΛΑΜΕ ΝΑ ΓΝΩΡΙΣΟΥΜΕ ΤΟ ΠΩΣ, ΑΠΟ ΠΟΙΟΥΣ ΚΑΙ ΜΕ ΠΟΙΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ -- για να στεγάσει το Ψηφιακό Μουσείο της Άνδρου, του οποίου τα εγκαίνια έλαβαν χώρα στις 19/7/2014, για δε την υλοποίησή του χρειάσθηκε να αλλάξει άρδην το ύφος του κτιρίου και να απομακρυνθούν όλα τα κινητά στοιχεία του εξοπλισμού του, (ακόμα και η πινακίδα με την ένδειξη της συμμετοχής του ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΑΝΔΡΙΩΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ) που μετά από μεγάλους κόπους, δαπάνες και περισσές φροντίδες και αγάπη είχαν αγορασθεί, αποκτηθεί, επισκευασθεί και προσφερθεί!

Κι όλα τούτα που παραπάνω εκτέθηκαν, βλέποντάς τα στην διαδρομή του χρόνου, αυθόρμητα σου ανεβάζουν ένα αίσθημα πικρίας, που σε πνίγει από τα πολλά ερωτήματα που σου γεννώνται και που συνήθως μένουν αναπάντητα, γιατί ποτέ δεν βρίσκουν μια λογική και βάσιμη απάντηση :

       - Άραγε δεν υπήρχε άλλο αναξιοποίητο μέρος ή κτίριο της Άνδρου, για να αναδειχθεί και αυτό, στεγάζοντας εκεί το Ψηφιακό Μουσείο της Άνδρου ;
 

-       Άραγε ταιριάζει με το πνεύμα και τον χαρακτήρα του παλαιού αυτού κτιρίου και τις ιστορικές μνήμες που το συνοδεύουν και που αυτό αναδίδει με την επιλεγείσα νέα χρήση του, που στηρίζεται στην τεχνολογία αιχμής;

-       Άραγε είναι σωστό και αποδεκτό το έργο που επιτελεί ένας φορέας, με την έγκριση μάλιστα του Δήμου της Άνδρου, μετά από λίγο καιρό να ξηλώνεται και να πετιώνται στα άχρηστα τα συστατικά του, για να εγκατασταθεί πάνω στα απομεινάρια του πρώτου κάτι άλλο:

-       Άραγε αυτή η τακτική του ράβε - ξήλωνε βρίσκει σύμφωνους τους δημοτικούς άρχοντες και όσους συνέβαλαν με οποιονδήποτε τρόπο στην αποκαθήλωση της μνήμης του Θεόφιλου Καΐρη από την ίδια του την οικία;

Ερωτήματα βασανιστικά και πικρίες, που όσο και αν τα περιφέραμε δεν βρήκαν απάντηση ή παρηγοριά ...