Ποιος "σκότωσε" τον Θεόφιλο Καϊρη;
Του Διαμαντή Μπασαντή
Μοναδικό δείγμα μικροαστικού βλαχομπαρόκ ρυθμού στην Άνδρο. Διακρίνεται λαϊκή πόρτα στιλ 18ου αιώνα. Πάνω της ρουστίκ μικροαστικό φωτιστικό βεράντας αθηναϊκής αντιπαροχής δεκαετίας 1970. Δίπλα μουσαμαδένια πινακίδα 21ου αιώνα που πληροφορεί για το Ψηφιακό Μουσείο Άνδρου. Για να μην χαθεί κανεις ψάχνοντας ...το "μουσείο Θεόφιλου Καϊρη"!
Η Σκιάθος έχει τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Η Άνδρος τον Θεόφιλο Καϊρη. Ο πρώτος υπήρξε εκ των κορυφαίων ελλήνων πεζογράφων. Ο δεύτερος εκ των κορυφαίων πολύπλευρων πνευματικών προσωπικοτήτων της Άνδρου και της Ελλάδος του 19ου αιώνα.
Η Σκιάθος τίμησε το σπουδαίο τέκνο της μετατρέποντας το σπίτι που έζησε ο μεγάλος σκιαθίτης σε «μουσείο Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη». Όσοι φτάσετε στην Σκιάθο θα δείτε στο κέντρο της πόλης το ταπεινό σπίτι του 19ου αιώνα όπου έζησε η μεγάλη αυτή πνευματική μορφή της Ελλάδος. Αν μπείτε μέσα στο μικρό μουσείο-σπίτι μπορείτε περιδιαβαίνοντας τους στενούς χώρους θα δείτε τις δύσκολες συνθήκες μέσα από τις οποίες ανυψώθηκε εκείνος ο σπουδαίος έλληνας. Και ίσως υποψιαστείτε κάτι από την δύναμη της ψυχής και του πνεύματος του, που άπλωσαν πολύ πέρα από τους μικρούς χώρους που περιέκλεισαν την φτωχική ζωή του.
Η Άνδρος αρκετές δεκαετίες μετά τον θάνατο του τίμησε τον Θεόφιλο Καϊρη. Και στις αρχές του 20ου αιώνα έδωσε το όνομα του στην κεντρική πλατεία της πόλης. Αργότερα στις αρχές του 21ου αιώνα κατάφερε μετά από μια Οδύσσεια και μετέτρεψε το ταπεινό σπίτι, που γεννήθηκε ο φιλόσοφος τον 18ο αιώνα, σε "μουσείο Θεόφιλου Καϊρη".
Τα τελευταία χρόνια βρέθηκα συχνά στην άκρη της πλατείας του Αγίου Γεωργίου στην Χώρα κοιτάζοντας το μικρό σπίτι που αναδυόταν πάνω από το Παραπόρτι. Και πολλές φορές έπιασα τον εαυτό μου να σκέφτεται τον Θεόφιλο Καϊρη να διαβάζει ή να γράφει στο μικρό δωματιάκι του δώματος. Να ζει μέσα στο μικρό ταπεινό σπιτάκι στοχαζόμενος μια πρωτοπόρα θεολογία πολύ πέρα από την στενάχωρη εποχή του. Και ακόμα σκεφτόμουν τον επαναστάτη να πηγαίνει κόντρα στους ισχυρούς και στο ρεύμα εκείνης της περιόδου.
Όλα αυτά τέλειωσαν, ή τουλάχιστον θάμπωσαν για τα καλά, το καλοκαίρι του 2014. Μόλις οκτώ χρόνια άντεξαν κάποιοι «ανδριώτες» την συνύπαρξή τους με το μουσείο-σπίτι του Θεόφιλου Καϊρη. Μετά το ανακατασκεύασαν χωρίς σχέδιο απ’ ότι φαίνεται. Και προσέθεσαν σιδερένιες σωλήνες για να απλώσουν πάνω τους μια νεοπλουτίστικη γκριζομπλέ τέντα! Και περιέζωσαν το πέτρινο δώμα του 18ου αιώνα με λαϊκότροπα καγκελάκια αθηναϊκού στιλ δεκαετίας 1970! Χάλασαν τον μικρό κήπο στρώνοντας τον με πλάκες Καρύστου! Κατέβασαν την ευδιάκριτη πινακίδα που διάβαζες από μακριά: για το σπίτι-μουσείο του Θεόφιλου Καϊρη. Μια πινακίδα-αναφορά για όλους τους επισκέπτες της Άνδρου που έφταναν μέχρι την άκρη της πλατείας να αγναντέψουν το αλμυρό Παραπόρτι…
Το σπίτι-μουσείο εξωτερικά παραποιήθηκε. Τα διακριτικά σημάδια του καταργήθηκαν. Ο εξωτερικός χώρος αλλοιώθηκε. Το δώμα του μεγάλου φιλόσοφου, παιδαγωγού, επαναστάτη, με καγκελάκι ασορτί θυμίζει κάτι από ταράτσα της δεκαετίας του 1970 στο Θησείο! Μια τέντα άπλωσε στηριγμένη σε σιδεροσωλήνες. Άπο κάτω κατά καιρούς μπαίνουν τραπεζάκια ή καρεκλίτσες που εξυπηρετούν το γραφείο του φιλόσοφου μετατράπηκε ...σε κυλικείο!
Πέτρινη δώμα 18ου αιώνα με λαϊκότροπο καγκελάκι αθηναϊκής γειτονιάς δεκαετίας 1970. Δωματιάκι εποχής 18ου αιώνα πλαισιωμένο ¨αρμονικά" με τέντα 21ου αιώνα: στερεωμένη σε βαμένες σιδεροσωλήνες δεκαετίας 1970! Το μόνο που λείπει είναι μια ευδιάκριτη πινακίδα που να γράφει: από εδώ πέρασαν οι σχεδιαστές και οι εργολάβοι δημοσίων έργων που "σκότωσαν" ακόμα μια φορά τον Θεόφιλο Καϊρη!
Εντός του κυλικείου προσθέσανε εσωτερικά και ένα καμπινέ-τουαλέτα! Σκέφτηκαν πως κάθε κυλικείο χρειάζεται για υγειονομικούς λόγους κάτι τέτοιο! Κάτω ο χώρος της κουζίνας του μικρού σπιτιού απέκτησε δεξιά και αριστερά της εστίας του 18ου αιώνα δύο μεγάλες οθόνες Samsung του 21ου αιώνα που προβάλουν ψηφιακές εικόνες της Άνδρου! Στο κέντρο της κουζινας ένα τεράστιο ψηφιακό μηχάνημα για να βλέπουν οι ελάχιστοι επισκέπτες που χωρούν (2-3 το πολύ) άλλες ψηφιακές πληροφοριες. Και δεξιά της πόρτας της κουζίνας ένα μηχανηματάκι που προβάλει ένα ολόγραμμα κυκλαδικού κεραμικού ύψους 8-10 εκατοστών! Είναι κάτι σαν χάντρα για του ιθαγενείς, κατοίκους και επισκέπτες!
Στο βασικό δωμάτιο του σπιτιού σφράγισαν οριστικά την κεντρική πόρτα! Και μετέτρεψαν τον εσωτερικό τοίχο και την πόρτα σε μεγάλη οθόνη κινηματογράφου!!! Εκεί προβάλουν κάποια ντοκιμαντέρ για την ιστορία της Άνδρου! Για να τα προβάλουν όμως χάλασαν και την εσωτερική ξύλινη σκάλα από την οποία κάποτε ο Καϊρης ανέβαινε στο γραφείο. Στο ταβάνι της στερέωσαν-έχτισαν ένα κινηματογραφικό κουβούκλιο (!) όπου έβαλαν μηχανή για τις προβολές! Προσέθεσαν και καμιά δεκαριά καρέκλες, σιδερένιες με πλαστικό κάθισμα, για να βλέπουν οι ελάχιστοι θεατές που χωρούν (8-10 άτομα στριμωγμένα) τις προβολές του «ψηφιακού μουσείου Άνδρου»!
Τι απέμεινε από την πρώην οικία-μουσείο Θεόφιλου Καϊρη; Μόνο μια μαρμάρινη πινακίδα διακριτή μόνο από κοντά που γράφει:
Μετά από αυτή την "συγκλονιστική" περίηγηση στον χώρο και στον χρόνο μπορείτε να καθήσετε περίλυπος στην άκρη της πλατείας του Αγιου Γεωργίου και κοιτάζοντας την θάλασσα να αναλογιστείτε: τι σόι άνθρωποι είναι αυτοί που έκαναν αυτές τις απίστευτες μετατροπές; Τι αίσθηση της ιστορίας και τι αισθητική έχουν; Πως σκέφτηκαν, σχεδίασαν και κατασκεύασαν αυτό το "μουσείο του Βεληγκέκα" εξαφανίζοντας έναν χώρο ιστορικής μνήμης και αναφοράς, σε μια προσωπικότητα που λάμπρυνε με την παρουσία, την προσφορά και το έργο της την Άνδρο και την Ελλάδα;
