Μπορεί να αναπτυχθεί από τις αρχαιότητες η Άνδρος;
Τα δύο αντικριστά ακρωτήρια της Άνδρου με τους δύο μοναδικούς διασωζώμενους οικισμούς. Στην άκρη αριστερά διακρίνεται μέρος από αυτό του νεολιθικού Στρόφιλα, στην άκρη δεξιά μέρος από αυτό της γεωμετρικής Ζαγοράς. Δεξιά στον Στρόφιλα διακρίνονται τα νταμάρια, που σταμάτησαν και η χωματερή, που... δεν αταμάτησε! (Αεροφωτογραφία: Φώτο-Άνδρος).
Το παραπάνω ερώτημα τίθεται αυτοδικαίως μετά και την ολοκλήρωση αυτής της φάσης των αρχαιολογικών ερευνών στην Ζαγορά (από τους αυστραλούς αρχαιολόγους) και στον Στρόφιλα (από τους έλληνες αρχαιολόγους).
Τι μπορεί να γίνει στο ορατό μέλλον ώστε οι δύο κοντινοί χώροι που έχουν μοναδικό ενδιαφέρον για την Ελλάδα να αξιοποιηθούν ώστε να γίνουν επισκέψιμοι;
Η απάντηση είναι υπό όρους ΝΑΙ. Το ζήτημα είναι η χρηματοδότηση που μπορεί να αντληθεί και να αρχίσουν κάποια έργα ώστε να μπορούν να διαμορφωθούν οι ίδιοι οι αρχαιολογικοί χώροι, να διαμορφωθούν κάποιοι εκθεσιακοί χώροι, να υπάρξουν κάποιες προσβάσεις.
Από αυτή την άποψη ο Στρόφιλας είναι περισσότερο προχωρημένος μιας και είναι εύκολο πλέον να διαμορφωθεί ένας μικρός δρόμος προσπελάσιμος με αυτοκίνητο. Και ακόμα έχουν εκπονηθεί μελέτες αξιοποίησης τόσο για την συντήρηση, όσο και για την οργάνωση ενός εκθεσιακού χώρου και ακόμα και μια πιθανή διαμόρφωση ενός υπαίθριου θεάτρου.
Όλα αυτά έχουν μελετηθεί κατά το παρελθόν και έχουν κατατεθεί κάποια σε ευρωπαϊκά προγράμματα. Μένει η νέα δημοτική αρχή, που έχει δείξει ενδιαφέρον, να συμβάλει με μια δημοτική χρηματοδότηση και να «σπρώξει» τα όποια προγράμματα για ευρωπαϊκή χρηματοδότηση. Βεβαίως μπορεί να γίνει προσπάθεια να βρεθούν και ιδιωτικοί χρηματοδότες.
Αν γίνουν κάποιες ενέργειες ο Στρόφιλας μπορεί τα επόμενα χρόνια να γίνει πόλος έλξης για την Άνδρο. Η αρχαιολογική σημασία του είναι μοναδική μιας και είναι ο μοναδικός οργανωμένος οικιστικά χώρος της νεολιθικής περιόδου και διατηρήθηκε μιας και το ακρωτήριο δεν κατοικήθηκε ποτέ μετά το τέλος του οικισμού. Οι μοναδικές βραχογραφίες του (πλοία, ζώα, άνθρωποι, σχήματα κλπ) αποτυπώνουν μια κοινωνία στην καθημερινότητα της μεταξύ 4500 π.Χ. και 3200 π.Χ.
Στο κέντρο σε πρώτο πλάνο το οροπέδιο της Ζαγοράς, πίσω αριστερά τα νταμάρια και η χωματερή. Αεροφωτογραφία (Φώτο-Άνδρος).
Η Ζαγορά, που μόλις την περασμένη εβδομάδα παρουσιάστηκαν τα νέα ευρήματα, είναι μια παλιά ιστορία που μάλλον πάει στο μέλλον. Η Ζαγορά είχε αφεθεί στην τύχη της και αν δεν βρισκόταν η αυστραλιανή αρχαιολογική αποστολή και πάλι τα τελευταία δύο χρόνια ο χώρος θα έτεινε να ξεχαστεί.
Κι όμως στο αρχαιολογικό μουσείο της Άνδρου η Ζαγορά έχει τη δική της «γωνιά» αποτυπώνοντας κάτι από μια μη γνωστή περίοδο όπως είναι ο 9ος & ο 8ος αιώνας. Και όσο οι αυστραλοί προχωρούν την έρευνα τόσο η Άνδρος και η Ελλάδα συνειδητοποιούν πως η Ζαγορά είναι ένας μοναδικός γεωμετρικός οικισμός που διασώθηκε χωρίς απώλειες. Κι αυτό γιατί το ακρωτήριο πάνω στο οποίο είναι κτισμένη εγκαταλείφθηκε οικιστικά εντελώς και ξαφνικά και, το σπουδαιότερο, δεν ξανακατοικήθηκε. Έτσι δεν καταστράφηκε το οικιστικό περίγραμμα.
Και στην περίπτωση της Ζαγοράς, όπως και στον Στρόφιλα, η ανακάλυψη δύο οικισμών με αποτυπωμένο περίγραμμα, με οικίες, δρόμους, δωμάτια, σκεύη, δίνουν την δυνατότητα μελέτης μιας καθημερινότητας χαμένης στην αχλή του μύθου. Στην πρώτη περίπτωση μαθαίνουμε σπουδαίες και μοναδικές λεπτομέρειες της ζωής μιας άγνωστης περιόδου της νεολιθικής εποχής και στη δεύτερη μοναδικές λεπτομέρειες της καθημερινότητας της γεωμετρικής περιόδου που είναι ακόμα στο αρχαιολογικό ημίφως.
Πρακτικά η αξιοποίηση της Ζαγοράς μπορεί να γίνει μέσα από την ανάδειξη των διαδοχικών ευρημάτων και της ιστορίας τους στο αρχαιολογικό μουσείο Άνδρου. Εδώ πρέπει ο Δήμος Άνδρου να ζητήσει από το ΥΠΠΟ την αναβάθμιση του αρχαιολογικού μουσείου δίδοντας την προοπτική μιας μεγαλύτερης ροής επισκεπτών.
Το μαναδικό οροπέδιο του νεολιθικού Στρόφιλα. Πίσω του τα εγκαταλειμένα νταμάρια και η λειτουργούσα και καίουσα χωματερή. (Φωτογραφία "εν Άνδρω").
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Υπάρχουν δυνατότητες τουριστικής αξιοποίησης των δύο σπουδαίων αρχαιολογικών χώρων στα δύο ξεχωριστά και αντικριστά ακρωτήρια της Άνδρου. Χρειάζεται μόνο η νέα διοίκηση του Δήμου Άνδρου να κινηθεί εκ νέου προς τους αρμοδίους και να αναζητήσει χρηματοδότηση.
Συνάμα πρέπει, επιτέλους, να λυθεί το πρόβλημα που έχουν δημιουργήσει διαχρονικά όλες οι απελθούσες διοικήσεις του Δήμου Άνδρου μέχρι σήμερα με την εμμονή τους να διατηρήσουν στη θέση της Σταυροπέδας (που είναι στη μέση των δύο σπουδαίων αρχαιολογικών χώρων) την παράνομη χωματερή του νησιού.
Στο θέμα της χωματερής περιμένουμε το αμέσως επόμενο διάστημα η νέα δημοτική αρχή να θέσει με τόλμη, εκ νέου το θέμα της μεταφοράς της χωματερής, ώστε σε κάποιο διάστημα να υπάρχει πλέον η δυνατότητα να αναδειχτούν οι δυο αυτοί σπουδαίοι οικισμοί.
Η μέχρι σήμερα παραμονή της χωματερής στον ευρύτερο χώρο έδρασε ανασταλτικά στις όποιες προσπάθειες αξιοποίησης τους. Με την απομάκρυνση της ξεκινά ουσιαστικά η οργάνωση ενός ευρύτερου αρχαιολογικού πάρκου που θα δώσει ελπίδες για ένταξη της Άνδρου για ένταξη της στον αρχαιολογικό χάρτη της Ελλάδος. Με ότι αυτό συνεπάγεται τουριστικά…
«εν Άνδρω»
