Εν Άνδρω

Πόσοι ξέρατε το ιστορικό και εξαιρετικής αρχιτεκτονικής υδραγωγείο της Χώρας Άνδρου; Κι όμως υπάρχει σε μια άκρη της πόλης στην περιοχή Πευκάκια ή και τρεις εκκλησιές εδώ και 119 χρόνια. Τόσα μαρτυρούν οι δύο μαρμάρινες πινακίδες των δωρητών και του δημάρχου επί του οποίου ολοκληρώθηκε. Και οι δύο αναφέρουν ως έτος κατασκευής το 1902. Ξεκίνησε όμως να χτίζεται πριν 122 χρόνια αν κρίνουμε από την μαρμάρινη βρύση στην είσοδο, που αναγράφει ως έτος κατασκευής της το 1899.

Το υδραγωγείο σχεδιάστηκε με όλες τις σύγχρονες διεθνείς προδιαγραφές της εποχής από το Άγγλο υδραυλικό V W Del Brouchton και κατασκευάστηκε από τον Έλληνα αρχιτέκτονα Γ. Παυλάκη. Οι δωρητές και ο τότε δήμαρχος φρόντισαν για την καλαισθησία του και την μνημειακή αρχιτεκτονική του. Δεν φρόντισαν μόνο για την χρήση του υδρεύοντας μια αναπτυσσόμενη πόλη. Αλλά και για την αισθητική του και την ένταξή του στο περιβάλλον, ανάμεσα σε τρεις εκκλησιές και κοντά στο νεοκλασικό τμήμα του κοιμητηρίου της Χώρας που είναι στην διπλανή πλαγιά.

Χτίστηκε σε μια εποχή ναυτικής ακμής της Άνδρου, όταν περνούσε από την ιστιοφόρο στην ατμοκίνητη ναυτιλία. Ήταν οι Εμπειρίκοι που από το 1882 είχαν μπει στα ατμόπλοια. Και μέρος της μεγάλης περιουσίας τους το δώρισαν με χορηγίες στην γενέθλιο πόλη τους. Έφτιαξαν Γηροκομείο, πλατείες, μνημειώδη κτίρια. Έφτιαξαν και υδραγωγείο. Μέχρι τότε η ύδρευση της πόλης ήταν αυτοσχέδια. Υπάρχει στην πλατεία Γηροκομείου ένα παλιό αστικό Εμπειρικαίικο, που έχει μέσα από την κλειστή είσοδό του... μέχρι και πηγάδι!!! Χρειάστηκε να μαζέψουν τα νερά από Μένητες, Λάμυρα κλπ και να τα φέρουν στο πρώτο υδραγωγείο της πόλης, το οποίο έχτισαν οι υιοί του Κωνσταντίνου Λ. Εμπειρίκου, επί δημαρχίας του Ν. Ματθ. Εμπειρίκου, το 1902. 

Όλα αυτά συμβαίνανε στην αστική Άνδρο του 1902. Σε μια εποχή που ακόμα και η Αθήνα είχε πρόβλημα ύδρευσης. Η Αθήνα υδροδοτήθηκε κανονικά από την ULEN το 1929! Υλικά κατασκευής εξωτερικά του υδραγωγείου της Άνδρου πελεκημένη πέτρα και τελειώματα με σκαλισμένο μάρμαρο!!! Αποτέλεσμα ένα εξαιρετικής κατασκευής πέτρινο κτίσμα με μαρμάρινα τελειώματα, με μνημειακή σκάλα, με μαρμάρινο περίγυρο στην κορυφή και μαρμάρινα σκαλιά. Στην κορυφή της σκάλας χαραγμένα από το χέρι μαρμαροτεχνίτη πινακίδες με τα ονόματα των κατασκευαστών και πιο διακριτικά πιο κάτω εντοιχισμένες μαρμάρινες πινακίδες με τα ονόματα των δωρητών και του δημάρχου.

Το υδραγωγείο χτίστηκε σε απόμερο και ψηλό σημείο της πόλης, ώστε να υδρεύει με την βαρύτητα την πόλη. Για την ύδρευση της πόλης μερίμνησαν πάλι οι Εμπειρίκοι με δημόσιες βρύσες, στις οποίες το νερό έφτανε με σωληνώσεις! Η πρώτη βρύση δίπλα στο υδραγωγείο κατασκευάστηκε το 1899, πριν ολοκληρωθεί το κτίσμα το 1902. Οι επόμενες στο αμέσως επόμενο διάστημα. Μαρμάρινες μνημειακές κατασκευές όπου οι κάτοικοι μπορούσαν να παίρνουν νερό για τα σπίτια τους. Αρκετά αργότερα το νερό μπήκε με σωλήνες και βρύσες και στα σπίτια.

Όλη την παραπάνω ιστορία, την μνημειακή αρχιτεκτονική, αλλά και την μοναδική διαδρομή της ύδρευσης της πόλης της Άνδρου ελάχιστοι πλέον μπορούσαν να δουν μέχρι πριν δύο μήνες. Ακόμα πιο λίγοι να την διαβάσουν. Το ιστορικό αρχιτεκτονικό κόσμημα της Άνδρου ήταν πνιγμένο από άγρια και ετερόκλιτα φυτά. Μέσα στο σκουπιδαριό και στην εγκατάλειψη. Κανείς εδώ και πολλά χρόνια δεν σκέφτηκε καν, πως αποτελούσε μέρος της αστικής ιστορίας που έκανε κάποτε την Άνδρο "αρχόντισσα των Κυκλάδων". 

Εδώ και πολλά χρόνια τα διακοσμητικά επίθετα στο fecebook είχαν αντικαταστήσει την διακόσμηση μιας αρχοντικής πόλης,  που κάποτε ξεχώριζε για τα κτίσματα της. Τώρα είχαν απομείνει μόνο τα κοσμητικά επίθετα και το... facebook!!! Το υδραγωγείο είχε χαθεί πίσω από ένα πέπλο λήθης και άγριας πρασινάδας, που είχε γεμίσει τα εγκαταλειμμένα παρτέρια του. Έπρεπε να έρθει πάλι στα πράματα μετά 20 χρόνια ο Δημήτρης Γιαννίσης και να αρχίσει να σκαλίζει ξεθάβοντας την ιστορία και τον πολιτισμό της μιας πόλης που πλημμύρισε από λήσμονες και επιλήσμονες...

 

Τα παραπάνω λόγια σίγουρα δεν ταιριάζουν στην βαρύγδουπη βλαχομπαρόκ επαρχιώτικη γραφίδα νεοσυμβούλου που θρασύτατα τοποθετήθηκε, αν και ανύπαρκτος στα κοινά της Άνδρου, στο θέμα του βιολογικού της Χώρας. Όμως τα παραπάνω λόγια είναι η αλήθεια για την περίπτωση του παλιού καλαίσθητου υδραγωγείου της Άνδρου. Απλώς χρειάστηκε να βρεθεί κάποιος να καθαρίσει και να ξεβρωμίσει τον μέχρι χτες πλήρως εγκαταλειμμένο περιβάλλοντα χώρο του. Και βεβαίως να τον φωτίσει και να αναδείξει τις λεπτομέρειες της αρχιτεκτονικής του, αλλά και τις θαμμένες πινακίδες της 120ετούς ιστορίας του. 

Όλα αυτά έγιναν χωρίς πολλά λόγια. Χωρίς βεγγέρες και παρελάσεις. Δουλεύοντας αθόρυβα, καθημερινά και ασταμάτητα. Εκεί που οι προηγούμενοι λήσμονες και επιλήσμονες δεν έκαναν τίποτα για τον πολιτισμό, πέρα από κάτι βαρύγδουπες αναφορές... "στην Άνδρο του πολιτισμού"!!! Του... θαμμένου πολιτισμού!!! Κάτω από άγρια φυτά και σκουπίδια!!! Τα οποία έπρεπε κάποιος με γνώση και μεράκι να σκάψει και να ανασκάψει, για να φέρει τον παρελθόντα αστικό πολιτισμό στο φως της μέρας. Και να τον φωτίσει για να φαίνεται και τη νύχτα! 

 

Ρωτήσαμε τον Δ. Γιαννίση ποιο είναι το επόμενο βήμα για το παλιό υδραγωγείο, τα πευκάκια και την περιοχή των τριών εκκλησιών. Και απάντησε πως το σχέδιο δόθηκε σε γνωστή αρχιτέκτονα (που σχεδίασε το ανοιχτό θέατρο Άνδρου και τον περιβάλλοντα χώρο του) ώστε να υπάρξει μια ολοκληρωμένη αρχιτεκτονική πρόταση και να διαμορφωθεί συνολικά ο χώρος στην είσοδο της πόλης. Στόχος ένας υπαίθριος εκθεσιακός χώρος όπου θα λαμβάνει χώρα κάθε καλοκαίρι η γιορτή λεμονιού της Χώρας, καθώς και άλλες εκθέσεις και εκδηλώσεις πολιτισμού. Έτσι η ιστορία και η αρχιτεκτονική θα συμβαδίζουν με τον πολιτισμό σε μια σύγχρονη ενότητα του χώρου και των χρήσεων του. Αυτό όμως μένει να προκύψει από την μελέτη και την χρηματοδότηση που θα αναζητηθεί. Για την ώρα έγινε το πρώτο μεγάλο βήμα κι έχουμε πλέον ένα απτό δείγμα...

"ΕΝ ΑΝΔΡΩ"