Εν Άνδρω

 Της Δρ Αικατερίνης Καμηλάκη

 

Άνδρος, ναυτική, αλλά και αγροτική κοινωνία...

(Το παρακάτω κείμενο έφτασε στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο του Εν Άνδρω χτες αργά το βράδυ. Είναι απόσπασμα από την ομιλία της Α. Καμηλάκη στον κτηνοτροφικό σύλλογο Αττικής και τον έστειλε η ιστοσελίδα Agronea. Βρήκαμε από όλη τη δημοσίευση λίαν ενδιαφέρουσα την συσχέτιση και τις λεπτομέρειες τους με τις εποχές στην αγροτική κοινωνία με τις μεγάλες γιορτές και μάλιστα με το Πάσχα.

Άλλωστε και ο Σεφέρης συσχετίζει την αρχαιοελληνική παράδοση του Άδωνη και των εορτών της άνοιξης με τον Ιησού και τον Επιτάφιο. Η μια κοινωνία περνά στην άλλη και ενσωματώνει τις παραδόσεις της στην επόμενη. Και κάθε λαός ανάλογα με την κουλτούρα, τις συνήθειες και τα έθιμα του, ενσωματώνει το παρελθόν με τον τρόπο του στην κοινωνία του.

Να γιατί το Πάσχα οι Έλληνες φεύγουν σαν τρελοί στα χωριά και στην εξοχή. Η αγροτική κοινωνία - από την οποία απογαλακτιστήκαμε μόλις πριν μισό αιώνα - με τον τρόπο της παίρνει... την ευχάριστη "εκδίκηση" της!!! Ας απολαύσουμε λοιπόν - μέρες που είναι - την πασχαλινή αφήγηση της κ. Καμηλάκη... ΕΝ ΑΝΔΡΩ)

Το μοναστήρι της "Αγίας" ή της Ζωοδόχου Πηγής. Έντονα συνδεδεμένο με την αγροτική παράδοση του νησιού.

Τα τετράμηνα και το Πάσχα

 ….Οι ανθρώπινες συμπεριφορές είναι ομόλογες διαχρονικά στους ανθρώπους που ζουν στον ίδιο γεωγραφικό χώρο, με παρεμφερείς συνθήκες. Είτε στην Αρχαία Ελλάδα με την αναγέννηση της φύσης, είτε με το Ραμαζάνι των μωαμεθανών, είτε με το Πάσχα των εβραίων, είτε με την Ανάσταση των Ορθοδόξων, είτε με το Easter των καθολικών, οι άνθρωποι είναι οι ίδιοι…

Και οι συμπεριφορές των ανθρώπων υπαγορεύονται από τον ετήσιο ηλιακό κύκλο και τον περίπου μηνιαίο κύκλο της σελήνης, αλλά και τον απόλυτο κύκλο του τετραμήνου του σπόρου στο έδαφος, του τετραμήνου του νέου φυτού, και του τετραμήνου της συγκομιδής & προετοιμασίας… Τετράμηνο χωρίζει τα Χριστούγεννα από την Ανάσταση και από τον Δεκαπενταύγουστο.

Πυργόσπιτο της αγροτικής κοινωνίας στον Αμόλοχο.

Τα Ψυχοσάββατα

Τα Ψυχοσάββατα που προηγούνται της Ανάστασης, με κορυφαίο εκείνο των Αγίων Θεοδώρων, προσδιορίζουν κυρίως τον γονιμικό και ευτηρικό χαρακτήρα των ανοιξιάτικων πασχαλινών γιορτών, αφού σύμφωνα με αρχέγονες πανανθρώπινες δοξασίες οι νεκροί είναι οι πρώτοι δαίμονες (πνεύματα) της βλάστησης και από αυτούς εξαρτάται κατά ένα μεγάλο μέρος η καρποφορία της γης. Οι επικλήσεις των νεκρών προγόνων αποδεικνύουν την τιμητική θέση που διατηρούν οι νεκροί πρόγονοι στην παραδοσιακή γεωργοποιμενική οικογένεια-κοινωνία…

Άνοιξη-Ανάσταση

Η πνευματική χαρά για το θρησκευτικό γεγονός της Ανάστασης συναντήθηκε με τη φυσική αγαλλίαση της εποχής. Κάπως έτσι δημιουργήθηκε η ελληνική Ανάσταση, η οποία στη συνέχεια συνδέθηκε άρρηκτα με τις εθνικές μας περιπέτειες και το όνειρο της Απελευθέρωσης.

Ο θάνατος και η ανάσταση, θέμα από τη φύση του καταθλιπτικό και ταυτόχρονα χαρούμενο, αφού εμπεριέχει το αισιόδοξο μήνυμα της μετά θάνατον ζωής – ύψιστη προσμονή κάθε θνητού, σε κάθε γωνιά της Γης, βρίσκει στην ελληνική Ανάσταση τη συμβολική του διάσταση. «Λύτρον λύπης» χαρακτηρίζεται στην υμνογραφία. Και περικλείει τις μυριάδες ελπίδες για αναγέννηση του καθενός χωριστά και του ανθρωπίνου γένους γενικότερα, μέσα από τον θάνατο.

Τεράστιο λεμόνι Άνδρου...

Το αυγό...

Το αυγό συμβολίζει τη ζωή, επειδή ακριβώς περικλείει ζωή. Το βρίσκουμε στους αρχαίους τάφους μαζί με άλλα κτερίσματα που συνοδεύουν τους νεκρούς, ως σύμβολο αιωνιότητας. Έτσι το βάψιμο ενός προχριστιανικού συμβόλου ζωής με κόκκινο χρώμα, σύμβολο της θυσίας του Ιησού Χριστού, αποτελεί απαραίτητο στοιχείο του εορτασμού της Ανάστασης. Το τσούγκρισμα των αυγών απελευθερώνει την ζωή.

Και βέβαια η συγκέντρωση αυγών απομακρύνει την βρώση τους, την δύσκολη περίοδο της γύρης της άνοιξης, και η μη βρώση προστατεύει από αλλεργίες. Ταυτόχρονα πρόκειται για έναν έλεγχο πληθυσμού, ώστε σε όσα μείνουν και εκκολαφθούν να επαρκούν οι διαθέσιμες τροφές στην φύση, σε κατάσταση πεπερασμένων πόρων. Όσα μείνουν θα έχουν επαρκή τροφή για να τραφούν επαρκώς και να αντέξουν τον επερχόμενο χειμώνα.

 

Η ανοιξιάτικη γιορτή στο μοναστήρι της Αγίας ή Ζωοδόχου Πηγής...

Της Ζωοδόχου Πηγής...

Την Παρασκευή της Ζωοδόχου Πηγής οργανώνεται στην εξοχή πανηγύρι, όπου συνήθως υπάρχει και αγίασμα θαυματουργό. Η παρουσία αγιασμάτων, γνωστή από την αρχαιότητα - αλλά με άλλη μορφή, πάντα στην γεωγραφική περιοχή της Μεσογείου, σχετίζεται με τη σημασία του νερού ως εξαγνιστικού και θεραπευτικού στοιχείου. Εξάλλου η Παναγία χαρακτηρίζεται και «κρήνη» που χαρίζει το νερό της ζωής.

Επισημαίνεται ότι το νερό είναι απαραίτητο και σε έλλειψη στην περιοχή μας. Για να μην σκοτώνονται οι άνθρωποι για το υπάρχον νερό, συνήθως το χαρακτηρίζουν «αγίασμα» και κτίζεται κάποιο ξωκλήσι, ώστε να είναι για κοινή χρήση. Οι Πόντιοι οργανώνουν αυτό το πανηγύρι στα μνήματα και είναι περίπου σαν μια οικογενειακή απογραφή, ενώ μαζί με τα εδέσματα κυκλοφορεί και αρκετό οινόπνευμα και τραγούδια με την ποντιακή λύρα...