Εν Άνδρω

Του ΔΙΑΜΑΝΤΗ ΜΠΑΣΑΝΤΗ

Μια εξαιρετική παράσταση σε ένα θέμα κλασικό ανά τους αιώνες, σε ένα κείμενο επίσης κλασικό ανά τους αιώνες. Μια παράσταση που έχει παιχτεί και ξαναπαιχτεί σε όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα κι έφτασε μέχρι σήμερα για να ξανακερδηθεί (όπως έγραψε κάποτε και ο Σαββόπουλος στους Αχαρνείς). Και ξανακερδήθηκε.Την προηγούμενη φορά που έτυχε να δούμε τον Προμηθέα Δεσμώτη ήταν πριν 32 χρόνια με τον Μινωτή στην Επίδαυρο. Είμαστε νέοι κι ήταν μια υπέροχη καλοκαιρινή βραδιά. Κι ο Μινωτής "δίδαξε" Αισχύλο και αρχαία τραγωδία ενώπιον 14.000 θεατών. Ήταν ένα από τα "ιερά τέρατα" του κλασικού θεάτρου ο Αλέξης Μινωτής. Όχι για εμάς μόνο, αλλά και για τους Ευρωπαίους. Κάτι που μου είχε πει ο μέγας θεατρολόγος Μάρτιν Έσλιν στο Λονδίνο το 1984 σε μια καταπληκτική συζήτηση μας. Με αυτό το "φορτίο" στο νου πήγα να δω τον Προμηθέα Δεσμώτη του Άρη Μπινιάρη με πρωταγωνιστή τον Γιάννη Στάνκογλου...

Από τις πρώτες σκηνές μέχρι το τέλος της εξαιρετικής παράστασης θυμόμουν τις φράσεις του μεγάλου δασκάλου του ευρωπαϊκού θεάτρου, που μοίρα αγαθή με έφερε να γνωρίσω στο Διεθνές Φεστιβάλ Εδιμβούργου τον Αύγουστο του 1984 και να συζητήσω τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς στο σπίτι του στο Λονδίνο. Μου είχε πει πως "μόνο οι Έλληνες μπορούν να ανεβάσουν τόσο καλά αρχαία τραγωδία, εμείς την βλέπουμε "ακαδημαϊκά" και μόνο οι Έλληνες τόλμησαν να ανεβάσουν αρχαία κωμωδία εμείς δεν το τολμήσαμε..." Μιλούσε με απέραντο θαυμασμό για τον Κάρολο Κουν και τον Αλέξη Μινωτή. Βλέποντας λοιπόν τον Προμηθέα Δεσμώτη σε σκηνοθεσία του Άρη Μπινιάρη σκέφτηκα πόσο δίκιο είχε ο μεγάλος δάσκαλος του ευρωπαϊκού θεάτρου πριν 38 χρόνια πριν στο σπίτι του στο κεντρικό Λονδίνο. Ο Άρης Μπινιάρης στον Προμηθέα Δεσμώτη με το Θέατρο Πορεία επαλήθευσε τα λόγια του μεγάλου θεατράνθρωπου... 

Σε ένα σκηνικό τοπίο και κουστούμια, που παρέπεμπαν σε κάτι από τις αχρονικές ταινίες καταστροφής ("Mad Max" κατά την επιτυχημένη παρομοίωση που έκανε ο Παναγιώτης δίπλα μου) ο σκηνοθέτης τολμά να μεταφέρει το κλασικό κείμενο σε μια αχρονική περίοδο όπου ο Προμηθέας ορθώνεται απέναντι στην εξουσία των θεών και απέναντι στη βία της εξουσίας τους. Για τον άνθρωπο...  

Ο Προμηθέας αγνοώντας την εξουσία του Δία δίνει στον άνθρωπο την φωτιά. Και ο άνθρωπος με την φωτιά δημιουργεί μια άλλη ζωή και μαζί με την άλλη ζωή δημιουργεί και τα τεχνουργήματα της: τον πηλό και τα πήλινα, το φαγητό και το χάραγμα του ξύλου. την επεξεργασία των μετάλλων... 

Και βεβαίως η εξουσία του ενός δεν αντέχει τον διαμοιρασμό των προνομίων στους πολλούς. Ο έλεγχος γίνεται δια της στέρησης. Όχι, δια της στέρησης από τις αυταρχικές εξουσίες. Ο Γιάννης Στάνκογλου ως Προμηθέας έχει πολλές εξαιρετικές στιγμές στην παράσταση. Όπως επίσης και οι άλλοι συμπρωταγωνιστές του στους υπόλοιπους ρόλους (Ήφαιστος, Ποσειδώνας, Ιώ, Ερμής. Υπάρχει μια ισορροπία συνόλου που δίνει ρυθμό στην όλη παράσταση. 

Ξεχωριστή μνεία αξίζει στον χορό που πετυχαίνει έναν εξαιρετικό ρυθμό, κίνηση. λόγο στο όλο έργο.  

Με δύο λόγια: μια παράσταση που προσφέρει στο φεστιβάλ Άνδρου μερικές από τις καλύτερες στιγμές του προσφέροντας στους θεατές της ένα κλασικό κείμενο με νέους και τολμηρούς τρόπους ερμηνείας των κλασικών αρχέτυπων που πρώτος έθεσε στην τραγωδία ο Αισχύλος πριν χιλιάδες χρόνια. Ο Αισχύλος ο ποιητής και τραγωδός των αρχέτυπων, που έφτασαν μέχρι εμάς για να ξανακερδηθούν στο σημερινό και ταραγμένο κόσμο μας. Όπου πολλά από τα "δεδομένα" και τα "στερεότυπα" του μεταπολεμικού 20ου αιώνα καταρρέουν. Όπου η βία υποκαθιστά της γνώση. Τα δύο μεγάλα αρχέτυπα του ανθρώπου με τα οποία αναμετράται με τρόπο μοναδικό ο Αισχύλος και παρουσιάζει με τον δικό της ξεχωριστό τρόπο η παράσταση του Θεάτρου Πορεία...  

 

Εντυπωσιακό το κλείσιμο της παράστασης μέσα σε ένα πανδαιμόνιο ήχων και μια αέναη κίνηση που καταλήγει στο ψιθύρισμα και στην απόλυτη σιωπή στο τέλος. Η σιωπή του τέλους ή όπως έγραψε ο Σεφέρης στον τελευταίο στίχο της Κίχλης: "πως σταματούν ξαφνικά κι όλα μαζί τα τζιτζίκια"... 

 Η παράσταση, ο σκηνοθέτης, οι πρωταγωνιστές, ο χορός και όλοι οι συντελεστές της άξιζαν με το παραπάνω το χειροκρότημα του κατάμεστου κόσμου ανοιχτού θεάτρου στο τέλος...