Ξενία Άνδρου: Το κτίριο-φάντασμα του Άρη Κωνσταντινίδη

: on 21 Ιουν 2023

Της Έλενα Ακύλα

Ξενία Άνδρου: Αφίσα εποχής.

(Το παρακάτω άρθρο της Έλενας Ακύλα είναι από την εισαγωγή του εκπαιδευτικού προγράμματος «Ξενία Άνδρου: Το κτίριο-φάντασμα του Άρη Κωνσταντινίδη», το οποίο έγινε κατά τη σχολική χρονιά 2022-23, με την Β’ τάξη του Δημοτικού σχολείου Χώρας Άνδρου και μαρτυρά την οπτική των παιδιών του Δημοτικού Σχολείου Χώρας Άνδρου για το ξενοδοχείο του Άρη Κωνσταντινίδη, τον μοντερνισμό και την Άνδρο ως κάτι πέρα από “τουριστικό προϊόν” και “τουριστικό παράδεισο”. Στο πρόγραμμα συνεργάστηκαν οι: Έλενα Ακύλα (εικαστικός-εκπαιδευτικός εικαστικών μαθημάτων), Ηλέκτρα Κωνσταντινίδου (εκπαιδευτικός πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης), Ειρήνη Μίχα (Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών ΕΜΠ).

Το ξενοδοχείο ΞΕΝΙΑ «ΤΡΙΤΩΝ» της Άνδρου ήταν ένα από τα κρατικά ξενοδοχεία ΞΕΝΙΑ, υπό την εποπτεία του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού (ΕΟΤ), μέρος ενός κρατικού προγράμματος τουριστικής ανάπτυξης (1953-1967) που στόχευε στην προβολή της Ελλάδας και του Ελληνικού τουρισμού στο εξωτερικό. Προσδοκούσε, όχι μόνο στην ανάδειξη των αρχαιολογικών χώρων και μνημείων αλλά και στην ανάπτυξη του θαλάσσιου τουρισμού προκειμένου να προσελκύσει περισσότερους ξένους τουρίστες και να συμβάλλει στην ανάκαμψη της οικονομίας της χώρας, η οποία ήταν τσακισμένη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Έτσι, σιγά σιγά, η Ελλάδα άρχισε να διαφημίζεται σε όλο τον κόσμο μέσω των αφισών του ΕΟΤ και να προωθείται ως τουριστικό προϊόν και ταξιδιωτικός προορισμός από τις αρχές της δεκαετίας του 1950. Ακόμα και αν τις δεκαετίες του 1950 και 1960 τα πράγματα ήταν πιο απλά και πιο κοντά στις πραγματικές ανάγκες (απ’ ότι οι καταναλωτικές συνήθειες επιβάλλουν σήμερα) και στην πραγματική εικόνα της χώρας, η Ελλάδα άρχισε να μπαίνει στον χορό του τουρισμού.

“Greece is now in… fashion” (“Η Ελλάδα είναι τώρα της μόδας”, πηγή: 60 χρόνια ΕΟΤ).

Ο Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού ιδρύθηκε το 1929 με πρωτοβουλία του τότε πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου. Στην αρχή απευθυνόταν στους λίγους ταξιδιώτες και εξέδιδε ασπρόμαυρες αφίσες και φωτογραφίες της Αθήνας. Καταργήθηκε το 1937, όμως επανιδρύθηκε το 1951. Από τότε αφίσες, διαφημιστικά φυλλάδια, ετήσια ημερολόγια, καλλιτεχνικές αφίσες και λευκώματα βρίσκονταν στα εθνικά περίπτερα στις διεθνείς τουριστικές εκθέσεις διαφημίζοντας την Ελλάδα στο εξωτερικό και σταδιακά άρχισαν να ιδρύονται τα πρώτα γραφεία του ΕΟΤ στο εξωτερικό (στο Παρίσι το 1965, στη Ρώμη το 1958). Τη δεκαετία 1952-1962 ο ΕΟΤ διοργάνωνε κρουαζιέρες στο Αιγαίο με το πλοίο “Semiramis” και η Ελλάδα άρχισε να γίνεται ένα μέρος που όλοι θέλουν να επισκεφτούν, καθώς “η Ελλάδα είναι τώρα της μόδας” (“Greece is now in… fashion”, πηγή: 60 χρόνια ΕΟΤ).

Αφίσες του ΕΟΤ: (πάνω αριστερά) «Σύνθεση ψηφιδωτό» και (πάνω δεξιά): «Σύνθεση τρίηρης» (1963) από τον Μιχάλη Κατζουράκη, (κάτω αριστερά): «Γοργόνα ακρόπρωρο» (1961) από τον Σπύρο Βασιλείου και (κάτω δεξιά): «Σύνθεση» (1961) από τον Φρέντι Κάραμποτ (πηγή: ΕΟΤ, αφίσες).

“Με ιστορία που μετράει σχεδόν έναν αιώνα, ο Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού έχει αποδείξει τον σημαντικό του ρόλο στην ανάπτυξη του τουρισμού και την προώθηση της χώρας ως κορυφαίο ταξιδιωτικό προορισμό. Με άλλα λόγια, μεταμορφώνουμε τους μοναδικούς προορισμούς, τον πολιτισμό και την κληρονομιά της χώρας σε εξαιρετικές εμπειρίες για τους επισκέπτες με σημαντικά οικονομικά και κοινωνικά οφέλη για την Ελλάδα” (πηγή: ΕΟΤ, Ποιοι είμαστε). Η νέα καμπάνια του ΕΟΤ με τίτλο «Greece… A life-changing experience» (2023), καλεί τους ταξιδιώτες σε “μια ανεπανάληπτη εμπειρία ζωής, σε εμπειρίες τόσο μοναδικές που ενδεχομένως κάποιοι δεν έχουν ξαναζήσει ποτέ στη ζωή τους” (πηγή: ΕΟΤ, “Greece. A life-changing experience”).

«Από το Κόρθι της Άνδρου», 1949, αφίσα του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού (ΕΟΤ) για το νησί της Άνδρου, φιλοτεχνημένη από τον ζωγράφο Γιώργο Μόσχο (πηγή: Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου).

Το πρώτο ΞΕΝΙΑ ήταν αυτό της Άνδρου, το οποίο χτίστηκε το 1958 στην περιοχή της Πλακούρας στη Χώρα, από τον αρχιτέκτονα Άρη Κωνσταντινίδη (ένας από τους σημαντικότερους αρχιτέκτονες της μεταπολεμικής αρχιτεκτονικής και ένας από τους σπουδαιότερους εκπροσώπους του μοντερνισμού στην Ελλάδα) και γνώρισε στιγμές δόξας πριν εγκαταλειφθεί στο έλεος των δυνάμεων της φύσης ακολουθώντας την τύχη όλων των ξενοδοχείων ΞΕΝΙΑ. Το Ξενία «ΤΡΙΤΩΝ» σταμάτησε τη λειτουργία του το 1999 και το 2011 κηρύχθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού ως νεότερο μνημείο. Το τελευταίο ΞΕΝΙΑ που έκλεισε ήταν το 1997, στο Παλιούρι Χαλκιδικής. Πολλά από τα ξενοδοχεία έχουν καιρό τώρα κατεδαφιστεί, άλλα χάσκουν σαν ξεδοντιασμένα στόματα, σύγχρονα ερείπια και μνημεία μιας παλαιότερης εποχής, τότε που ο υπόλοιπος κόσμος ανακάλυπτε το μπλε και το άσπρο της Ελλάδας, τον ήλιο και τη θάλασσά της, τότε που άρχισαν να γνωρίζουν και οι κάτοικοι άλλων χωρών τα μαγικά καλοκαίρια των παιδικών μας χρόνων.

Άποψη του ξενοδοχείου και η παραλία του Νειμποριού αριστερά (φωτογραφία ©Ε. Ακύλα, Οκτώβριος 2022).

Το φαινόμενο του τουρισμού, το οποίο αναπτύχθηκε τη δεκαετία του ’60, οδήγησε στην κατασκευή μεγάλων ξενοδοχειακών μονάδων για να καλύψει τις ανάγκες στέγασης που προέκυπταν.

Έτσι ο ΕΟΤ παράλληλα με την καμπάνια της χώρας στο εξωτερικό, φρόντισε να εξασφαλίσει και τη διαμονή των επισκεπτών κατασκευάζοντας “σύγχρονες τουριστικές υποδομές και λειτουργώντας ως υπόδειγμα για να ανοίξει ο δρόμος στην ιδιωτική επιχειρηματική πρωτοβουλία. Άνοιξε ξενοδοχεία, ξενώνες και μοτέλ, με πρότυπες προδιαγραφές σε κάθε γωνιά της χώρας, που πήραν την ονομασία ΞΕΝΙΑ” (πηγή: Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού-60 χρόνια ιστορίας).

Ο τουρισμός πλέον έχει γίνει κομμάτι της κουλτούρας μας. Από τις λίγες δεκάδες χιλιάδες τουριστών τη δεκαετία του ’50, σήμερα στην εποχή του μαζικού τουρισμού, μετράμε εκατομμύρια κάθε χρόνο (μόνο το 2022 επισκέφτηκαν την Ελλάδα περίπου τριάντα εκατομμύρια τουρίστες). Πώς κάτι τέτοιο επηρεάζει την καθημερινότητα, πώς διαμορφώνει τη συνείδησή και την αντίληψή των παιδιών (αλλά και των οικογενειών τους) που μεγαλώνουν σε νησιωτικές περιοχές και τη σχέση τους με τη ζωή;