O "Οιδίπους Τύρανος" στην Άνδρο και η αρχαία τραγωδία σήμερα...
Του ΔΙΑΜΑΝΤΗ ΜΠΑΣΑΝΤΗ
Αν ρωτούσαν τι καινούριο έφερε ο Οιδίποδας Τύρανος, που ανέβασε ο Σίμος Κακάλας εφέτος το καλοκαίρι με τον Γιάννη Στάνκογλου στον ρόλο του Οιδίποδα, η απάντηση θα ήταν οι μάσκες!!! Όπως υπογραμμίζει και το δελτίο τύπου της παράστασης "ο σχεδιασμός των μασκών, που αποτελούν δομικό στοιχείο της παράστασης, είναι της Μάρθας Φωκά". Οι μάσκες λοιπόν που αποτελούσαν δομικό στοιχείο της αρχαίας τραγωδίας κατά την αρχαιότητα επιστρέφουν με την εφετινή παράσταση του Σ. Κακάλα και μάς μεταφέρουν στο πιο εξπρεσιονιστικό και μοντέρνο κάτι από την αρχαία αναφορά τους.
Αυτές σε συνδυασμό με τα σύγχρονα κουστούμια των ηθοποιών έδωσαν μια αίσθηση του χτες και μια αναφορά στο σήμερα. Μια ενδιαφέρουσα μίξη που αποτυπώνεται στη μνήμη. Και αυτό κάνει αυτή την παράσταση να την θυμόμαστε ανάμεσα σε αρκετές άλλες παραστάσεις του Οιδίποδα που έχουμε δει. Οι ηθοποιοί όταν παίζουν και μιλούν βγάζουν τις μάσκες για να ξεχωρίζει το ποιος είναι ποιος. Ποιος είναι ο Οιδίπους, ποιος είναι ο Κρέων. ποιος ο αγγελιοφόρος, ποιοι οι βοσκοί, ποια η Ιοκάστη... Πίσω από τις μάσκες μιλά ο αρχαίος χορός, δηλαδή ο λαός... Οι μάσκες ήταν μια καινοτομία της παράστασης που την έκανε να ξεχωρίζει...
Εξαιρετική η κίνηση την οποία υπογράφει η Σοφία Πάσχου. Όπως πολύ καλή και η μουσική την οποία έχει συνθέσει ο Φώτης Σιώτας, ο οποίος είναι και επί σκηνής ο μουσικός της παράστασης. Αυτά μαζί με την ωραία νεοελληνική μετάφραση του Γιώργου Μπλάνα, από το πρωτότυπο αρχαιοελληνικό κείμενο του Σαφοκλή, συνέβαλαν ώστε η χτεσινή παράσταση να έχει μια πολύ καλή ροή...
Δύο λόγια για τις παραστάσεις αρχαίας τραγωδίας από τους ελληνικούς θιάσους. Τον Αύγουστο του 1984 συμμετείχα στο θεατρικό σεμινάριο του Διεθνούς Θεατρικού Φεστιβάλ Εδιμβούργου. Δίδασκε ο Μάρτιν Έσλιν, ένας εκ των κορυφαίων ευρωπαίων θεατρολόγων και πρώην διευθυντής του ραδιοφώνου του BBC. Η συζήτηση που αρχίσαμε στο Εδιμβούργο συνεχίστηκε στο Λονδίνο. Στη διάρκεια της ανέφερε τον θαυμασμό του για το πως οι σύγχρονοι Έλληνες προσέγγιζαν την αρχαία τραγωδία. Σε αντίθεση με τους ευρωπαίους. Και την έκπληξη του και για το πως προσέγγιζαν την αρχαία κωμωδία, την οποία οι ευρωπαίοι δεν είχαν καν αγγίξει θεατρικά. Αναφερόταν στον Κάρολο Κουν, στον Αλέξη Μινωτή, στην Κατίνα Παξινού...
Έκτοτε τα χρόνια πέρασαν. Είδαμε πολλές παραστάσεις μέχρι σήμερα από πολλούς νεώτερους συνεχιστές εκείνων των ιερών τεράτων του ελληνικού θεάτρου. Σχεδόν όλες επιβεβαιώνουν τον σπουδαίο Ουγγρογερμανό στοχαστή - με βρετανική υπηκοότητα - Μάρτιν Έσλιν. Βλέποντας χτες βράδυ την παράσταση του Οιδίποδα Τύρανου σκέφτηκα πολλές φορές την συζήτηση με τον Μάρτιν Έσλιν και την φράση του: "οι λαοί επιστρέφουν πάντα στις κορυφαίες στιγμές τους, Επειδή τις νοιώθουν δικές τους. Μπορούν και αυτοσχεδιάζουν συνθέτοντας με ευχέρεια το χτες με το σήμερα. Γι΄ αυτό οι Έλληνες αποδίδουν ιδιαίτερα τους αρχαίους τραγωδούς και οι Άγγλοι τον Σαίξπηρ..."
Αυτά έλεγε ο σπουδαίος Μάρτιν Έσλιν. Κι αυτά διακρίνω κάθε φορά που παρακολουθώ αρχαία τραγωδία από ελληνικό θίασο. Είτε επιτυχημένη είτε λιγότερο επιτυχημένη η παράσταση πάντα έχει το στοιχείο της οικειότητας και της εντοπιότητας του χτες με το σήμερα. Κάτι που αποτυπώνεται στο ενυπάρχον τοπίο, στα δεδομένα τοπωνύμια, στα ονόματα των ανθρώπων και στη διαχρονικότητα των χαρακτήρων. Όλα αυτά δημιουργούν μια ιδιότυπη μια άνεση στην επαφή του σημερινού ελληνικού θέατρου με την αρχαία τραγωδία.
