Εν Άνδρω

Της ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΣ ΣΚΑΜΑΓΚΑ

 

Βαδίζουμε προς την κορύφωση της Αποκριάς, το τριήμερο 16-18 Μαρτίου, Βαδίζουμε στην περίοδο του καρναβαλιού, του μασκαρέματος και της μάσκας. Η Α. Σκαμάγκα μας ταξιδεύει στην ιστορία της μάσκας και του μασκαρέματος, που ξεκίνησαν από την πρωτοελληνική Θράκη κι άπλωσε σε όλο τον δυτικό κόσμο.  

Καλή αρχή της Άνοιξης, με τις χαρές της αποκριάς!

Η προέλευση των μεταμφιέσεων, που είναι το πιο χαρακτηριστικό σύμβολο της Αποκριάς, ανάγεται σε αρχαίες διονυσιακές τελετουργίες, όπως διαμορφώθηκαν από τον Ορφισμό, στη Θράκη, αρχέγονη κοιτίδα των πρωτοελλήνων, σε εποχές που χάνονται στην προϊστορία, (2η χιλιετία π.χ.).

Στο μεγάλο έθνος των Θρακών, αποτελούμενο από πολλές ελληνικές φυλές, γεννήθηκαν οι θρησκευτικές λατρείες του Διονύσου και του Ορφέα, ο οποίος καθιέρωσε την λατρεία του Δία αλλά και τελετές και μυστήρια, απ' όπου προήλθαν στη συνέχεια, η μουσική και η ποίηση.

Κατάλοιπα αυτών των τελετών, βαθιά ριζωμένα στο συλλογικό υποσυνείδητο του κόσμου, συνυφασμένα με τους κύκλους της ζωής και των εποχών, αναμείχθηκαν με χριστιανικά στοιχεία, επιβιώνοντας ως τις μέρες μας, χωρίς να αλλοιωθεί ο διονυσιακός λυτρωτικός χαρακτήρας τους. Οι μάσκες (προσωπεία), ήταν ένα πανάρχαιο μέσο, που επέτρεπε να εγκαταλείψει κάποιος την προσωπικότητά του για να "υποκριθεί" μια άλλη.

Στις αρχαίες τελετουργικές πομπές συνήθιζαν να περιφέρουν ομοιώματα υπερφυσικών φαλλών, ως σύμβολα γονιμότητας κι αναγέννησης της φύσης. Όσοι έφεραν αυτό το όργανο έπρεπε να αποκρύψουν την ταυτότητά τους, αλείφοντας το πρόσωπό τους με καπνιά ή πίτουρα ή φορώντας προσωπείο.

Οι μεταμφιεσμένοι, σαν ψυχές νεκρών με την μορφή κάποιου τραγόμορφου δαίμονα, ντύνονταν με προβιές και κουδούνια, που έκαναν να χτυπούν ασταμάτητα και εκκωφαντικά, από τον παράδοξο τρόπο που βάδιζαν και χοροπηδούσαν.

Από την περιοχή της Θράκης, που εκτεινόταν τότε, από τον Δούναβη ως τον Πηνειό κι από την Προποντίδα ως τον Στρυμόνα, πέρασαν οι τελετουργίες σε όλο τον Ελλαδικό χώρο. Ο Εύμολπος, γιός του Μουσαίου, φίλου του Ορφέα, φεύγοντας από την Θράκη έφτασε στην Ελευσίνα όπου καθιέρωσε τα Ελευσίνια Μυστήρια, δίδαξε την παρασκευή οίνου κι έγινε γενάρχης των Ευμολπιδών, από τα ισχυρότερα γένη της Αττικής.

Τα δρώμενα της αποκριάς, όπως και άλλα παραδοσιακά έθιμα με συμβολική κωδικοποίηση των πρωταρχικών αναγκών μας και ρίζωμα στα ιερά της ύπαρξής μας, απειλούνται σοβαρά μόνο από την απώλεια νοήματος, που επιφέρει η αναθεωρητική στάση στη σχέση μας με την φύση, σε βαθμό αποξένωσης, όπως μας υποβάλλει ο ισοπεδωτικός καταναλωτισμός των ημερών.