Εν Άνδρω

Tου Γιώργου Μαντζώρου

Διαχειριστή του  blog  sagini3  της Άνδρου

Μια στενή λωρίδα θάλασσας πλάτους περίπου 1500 μέτρων χωρίζει την Άνδρο από την Τήνο: το ''Στενό''. Από το όνομα της θαλάσσιας αυτής λωρίδας οι Ανδριώτες ονόμασαν έτσι ολόκληρη την περιοχή της νότιας Άνδρου. Το Στενό είναι μια μοναδική και παρθένα ορεινή περιοχή, η οποία καταλήγει στη θάλασσα απέναντι από την βόρεια Τήνο. Ολόκληρη η περιοχή είναι ένα διαμάντι της φύσης αλλά και της κυκλαδίτικης αρχιτεκτονικής. 

 

Το ανάγλυφο της περιοχής επιβάλλεται στον άνθρωπο. Για τον λόγο αυτό η ανθρώπινη παρέμβαση στο πέρασμα του χρόνου υπήρξε αρμονική  έχοντας μεταβάλλει σε γόνιμη και παραγωγική μια άγονη και απρόσιτη περιοχή. Στην περιοχή δεν υπάρχουν χωριά και  μόνιμοι κάτοικοι. Υπάρχουν μόνο ξοχώραφα με μικρά '' κονάκια '', που μπορούν να φιλοξενήσουν τον αγρότη -κτηνοτρόφο ή και κάποιους εργάτες προσωρινά.  

Στο ''Στενό'' οι αγρότες έρχονταν με άλογα ή μουλάρια ακολουθώντας  τα παραδοσιακά  πέτρινα μονοπάτια τις «στενές», μετά από αρκετές ώρες ταξιδιού. Σήμερα φτάνει κανείς εκεί μόνο με τετρακίνητο αυτοκίνητο. Τα κονάκια είναι μικρά πρόχειρα μονόχωρα ή δίχωρα  πέτρινα κτίσματα, με τα απολύτως αναγκαία για διαμονή λίγων ημερών. Ένα πέτρινο τζάκι για θέρμανση το χειμώνα,  άλλα και μαγείρεμα , ένα τραπέζι και δυο ή τρία κρεβάτια για ύπνο, μια λάμπα πετρελαίου κρεμασμένη στον τοίχο.

Κάθε κονάκι είναι χτισμένο συνήθως με την πόρτα στον νοτιά και κοντά σε πηγή νερού. Παρόλο ότι η περιοχή είναι ημιορεινή και βραχώδης εντούτοις υπάρχουν αρκετές  πηγές για ανθρώπους, ζώα αλλά και για πότισμα κάποιων μικρών καλλιεργειών το καλοκαίρι. Κατά μήκος των μικρών ρυακιών και της πορείας του νερού προς τη θάλασσα έχουν κατασκευασθεί πέτρινες δεξαμενές  (στέρνες), μικρές η μεγάλες από όπου το νερό οδηγείται στα παράπλευρα κτήματα. Τα κονάκια βρίσκονται μέσα στις ιδιοκτησίες των αγροτών, που όλες είναι περιτοιχισμένες με μάντρες από ξερολιθιά, εξαιρετικής λαϊκής τέχνης. Μερικά από τα χωράφια αυτά είναι τόσο μεγάλα που διαθέτουν κυκλικά πέτρινα αλώνια, για το  άλεσμα των σιτηρών με ζώα αλλά και πατητήρια για πάτημα των σταφυλιών και παραγωγή κρασιού.

Είναι αξιοθαύμαστος ο τρόπος κατασκευής των αναβαθμίδων ''αμασιών'' με ξερολιθιά σε μια τόσο επικλινή περιοχή. Οι αναβαθμίδες έχουν δημιουργήσει ''πεζούλες'', καλλιεργήσιμες εκτάσεις, τις όποιες κάποτε όργωναν με ζώα και έσπερναν δημητριακά ή καλλιεργούσαν αμπέλια, άλλα και μουριές για τους μεταξοσκώληκες, καθώς η Άνδρος είχε μεγάλη σηροτροφία. Σήμερα  καλλιεργούν σε αυτές,  αμύγδαλα , φραγκόσυκα, αχλάδια, λεμόνια, βερίκοκα και ελιές. Παρακάτω από τις «αμασιές» στα βράχια κοντά στην θάλασσα τον χειμώνα φύεται ο ονομαστός ''αλοιφός'' ή σταμναγκάθι . Μέχρι σήμερα στην περιοχή υπάρχουν κυψέλες που παράγουν μέλι άριστης ποιότητας . Γιδοπρόβατα, επίσης, βόσκουν μέσα στα κτήματα παράγοντας οι κτηνοτρόφοι γάλα και κρέας.

Στο ''Στενό'' η χλωρίδα είναι μοναδικής ομορφιάς και ποικιλίας . Σπάνια  βότανα της μάνας γης υπάρχουν εδώ σε αφθονία. Μυρωδιές και  αρώματα του αρχιπελάγους μαγεύουν τον επισκέπτη. Μοναδική και η πανίδα . Αρπαχτικά κάθε είδους,  όπως ο σπάνιος  μαυροπετρίτης στον καταγάλανο ουρανό , νησιωτικές πέρδικες, τσαλαπετεινοί , καρδερίνες, φλώρια και τόσα άλλα ζουν σε αυτόν το μικρό παράδεισο.

Οι δρόμοι για να φτάσεις εκεί είναι στενοί, ιδιαίτερα δύσκολοι και επικίνδυνοι και απαιτούν μεγάλη προσοχή, αλλά και τετρακίνητα αυτοκίνητα. Η περιοχή είναι διάσπαρτη από κατάλευκα εκκλησάκια, κλασικά κυκλαδίτικα σημάδια. Οι παραλίες είναι μοναδικές και όλες προστατευμένες από τους βόρειους άνεμους και τα μελτέμια, αλλά η πρόσβαση είναι ιδιαίτερα δύσκολη από στεριά λόγω έλλειψης δρόμων. Η περιοχή  απροσπέλαστη  στους πολλούς  έμεινε παρθένα μέχρι σήμερα. Την περιοχή μέχρι σήμερα αρκετοί «πράσινοι»  επιχειρηματίες προσπάθησαν και προσπαθούν με δόλωμα το χρήμα,  να εγκαταστήσουν βιομηχανίες ανεμογεννητριών, για να καταστρέψουν ένα μνημείο της φύσης. Εδώ σε αυτό τον τόπο, μέσα σε ένα καταπράσινο κτήμα που φτάνει μέχρι τα κρυσταλλένια νερά της θάλασσας, είναι το παραδοσιακό κονάκι  του κυρ Αντώνη Κρούσση. Το λιτό και άριστα συντηρημένο κονάκι του χρονολογείται από τον 18^οαιώνα. Η αρχιτεκτονική του υπενθυμίζει το μεγαλείο της απλότητας, κυρίαρχο στοιχείο στην κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική.

 Ο κυρ Αντώνης φιλόξενος και εγκάρδιος μας υποδέχτηκε με εξαιρετικό κρασί από σταφύλια του κτήματος. Το κρασί το παρασκευάζει ο ίδιος με τον παλαιό παραδοσιακό τρόπο. Στη συνέχεια μας έκανε το τραπέζι με φαγητό που μαγείρεψε στα ξύλα, μιας και στην περιοχή του Στενού δεν υπάρχει ηλεκτρικό ρεύμα. Στο κτήμα υπάρχουν αιωνόβια δέντρα κάθε είδους, αλλά και οπωροφόρα  ελιές, εσπεριδοειδή και αμπέλια. Δεν υπάρχει δρόμος για να φτάσεις σε αυτό παρά μόνο ένα μονοπάτι, που το συντηρεί ο ίδιος διατηρώντας με το μεράκι του την αρχιτεκτονική του τοπίου. Όπως μας εξήγησε, κατά την περίοδο της κατοχής το κονάκι είχε καταληφθεί από Ιταλούς στρατιώτες , λόγω της θέσης του, μιας και από αυτό μπορεί κανείς να ελέγχει τα πλοία που περνάνε από το  ''Στενο''. Στο πέτρινο τραπέζι που φάγαμε διακρίναμε χαραγμένα με λατινικά γράμματα τα αρχικά των Ιταλών στρατιωτών που έμειναν εδώ εκείνη την περίοδο.

Φεύγοντας η σκέψη που κυριαρχεί γι’ αυτή τη μοναδική διαδρομή είναι το πόσο εξαιρετικές και ξεχωριστές γωνιές έχει η Άνδρος. Και πόσο σημαντικό είναι να τις διατηρήσουμε και να τις παραδώσουμε στους επόμενους αποφεύγοντας να τις καταστρέψουμε με τις αιολικές βιομηχανικές εγκαταστάσεις, που κάποιοι απεργάζονται για την Άνδρο και στην περιοχή του Στενού…

(Σημ.: Το παραπάνω κείμενο είναι από το αφιέρωμα στην Άνδρο του περιοδικού "δέκατα/εν Άνδρω" - καλοκαίρι του 2014. Αναδημοσιεύεται μαζί με τις περισσότερες φωτογραφίες που το συνόδευαν και δεν μπήκαν στην έκδοση του περιοδικού. Όλες οι φωτογραφίες είναι του blogger Γιώργου Μαντζιώρου).